Ik heb dit verslag gemaakt ter voorbereiding voor het mondeling examen Nederlandse taal en literatuur VWO (2020). Het examen bestond uit een voordracht (die ik ook verkoop), poëzieanalyse en bespreking van de literatuur. Voor de toetsing mondelinge taalvaardigheid en argumentatieve vaardigheden he...
Literatuurlijst + analyses voor mondeling staatsexamen / examen Nederlandse taal en literatuur
VWO (2020)
Deze lijst bevat werken uit de volgende periodes:
Periode Aantal
Middeleeuwen 1 boek
Renaissance en Barok 1 boek
18e eeuw 1 boek
1800-1880 (Romantiek) 1 boek
1880-1940 2 boeken
Vanaf 1940 (Moderne literatuur) 11 boeken
Gedichten 5
De analyses hebben betrekking op:
- De literatuurgeschiedenis;
- de auteur van het literaire werk;
- het literair-historisch perspectief van het literaire werk;
- het genre van het literaire werk;
- de vorm en inhoud van het literaire werk;
- de titel, eventueel de ondertitel, het motto, het thema, de motieven, de plaats van
handeling, de vertelinstantie, de tijd, de ruimte en de personages in het literaire werk.
Bij de poëzieanalyse wordt naast bovenstaande punten ook gekeken naar rijm, metrum,
enjambement, dichtsoort, strofebouw, inhoud, beeldspraak en stijlfiguren. Daarnaast is elk werk
voorzien van een samenvatting en de meeste van een korte (zelfgeschreven) recensie.
Overigens bleek een van de moderne werken (Willem Brakman – De gelukzaligen) iets te pittig voor
mij en voldoet daarom niet aan alle punten.
Ik heb dit verslag gemaakt ter voorbereiding op het mondeling examen Nederlandse taal en
literatuur VWO (2020). Het examen bestond uit een voordracht (die ik ook verkoop), poëzieanalyse
en bespreking van de literatuur. Voor de toetsing mondelinge taalvaardigheid en argumentatieve
vaardigheden heb ik een 9 gekregen en voor de toetsing literatuur een 8,5. Oftewel, er is aardig
wat werk gestoken in dit verslag.
Ten slotte is dit verslag ook geschikt ter inspiratie voor het mondeling examen in 2021, omdat het
examenprogramma, zover bekend, vrijwel identiek is. (Per 2021 worden de gedichten en één
modern werk van de lijst geschrapt)
1
,Middeleeuwen
1. Anoniem. Karel ende elegast (ca. 1250)
Renaissance
2. Hooft, P.C. & Coster, S. Warenar (1617)
18e eeuw
3. Paape, G. alias Schasz, J.A. Reize door het aapenland (1788)
1800-1880 (Romantiek)
4. Dekker, E.D. alias Multatuli. Max Havelaar (1860)
1880-1940
5. Grönloh, J.H.F. alias Nescio. De uitvreter, Titaantjes, Dichtertje (1918)
6. De Ridder, A.J. alias Elsschot, W. Lijmen/Het been (1923 & 1938)
Moderne tijd
7. Claus, H.M.J. De metsiers (1950)
8. Den Uyl, B. Gods wegen zijn duister en zelden aangenaam (1975)
9. Reve, G. De vierde man (1981)
10. Biesheuvel, J.M.A. Reis door mijn kamer (1984)
11. Brusselmans, H.F.M. De man die werk vond (1985)
12. Thomése, P.F. Zuidland (1990)
13. Brakman, W.P.J. De gelukzaligen (1997)
14. Boudou, K. Het schnitzelparadijs (2001)
15. Verhulst, D. De helaasheid der dingen (2006)
16. Wieringa, T.D. Dit zijn de namen (2012)
17. Brouwers, J.G.M. Het hout (2014)
Poëzie
18. Holst, A.R. Zwerversliefde uit zijn bundel Voorbij de wegen (1920)
19. Droogleever Fortuyn-Leenmans, M. alias Vasalis, M. Afsluitdijk uit haar bundel Parken en
woestijnen (1940)
20. Bloem, J.C. De dapperstraat uit zijn bundel Quiet though sad (1946)
21. Herzberg, J.F.L. Een kinderspiegel uit haar bundel Strijklicht (1971)
22. Van den Hoofdakker, R.H. alias Kopland, R. Baai uit zijn bundel Voor het verdwijnt en daarna
(1985)
2
,Inhoudsopgave
Anoniem – Karel ende Elegast (ca. 1250)..........................................................................................4
P.C. Hooft & Samuel Coster - Warenar (1617)...................................................................................6
Gerrit Paapa (pseudoniem J.A. Schasz) - Reize door het Aapenland (1788)....................................10
Multatuli (pseudoniem E.D. Dekker) - Max Havelaar (1859)...........................................................12
Nescio (J.F.H. Grönloh)- De uitvreter, Titaantjes, Dichtertje (1911, 1915, 1918)..............................15
Willem Elsschot (pseudoniem Alfons de Ridder) - Lijmen.Het been (1923 en 1938).........................20
Hugo Claus - De metsiers (1950)......................................................................................................24
Bob den Uyl - Gods wegen zijn duister en zelden aangenaam (1975)..............................................27
Gerard Reve - De vierde man (1981)................................................................................................30
Maarten Biesheuvel - Reis door mijn kamer (1983).........................................................................34
Herman Brusselmans - De man die werk vond (1985).....................................................................36
P.F. Thomése - Zuidland (1990).......................................................................................................39
Willem Brakman – De gelukzaligen (1997)......................................................................................41
Khalid Boudou - Het schnitzelparadijs (2001)..................................................................................43
Dimitri Verhulst - De helaasheid der dingen (2006).........................................................................45
Tommy Wieringa - Dit zijn de namen (2012)...................................................................................49
Jeroen Brouwers - Het hout (2014).................................................................................................53
Roland Holst - Zwerversliefde (Voorbij de wegen (1920))................................................................56
M. Vasalis - Afsluitdijk (Parken en woestijnen)1940).......................................................................58
J.C. Bloem – De dapperstraat (1946)...............................................................................................61
Judith Herzberg – Een kinderspiegel ( Strijklicht 1971)....................................................................64
Rutger Kopland – Baai (Voor het verdwijnt en daarna 1985)..........................................................66
3
, Anoniem – Karel ende Elegast (ca. 1250)
Samenvatting
Karel de Grote krijgt aan de vooravond van een hofdag (dag waarbij alle
vazallen/leenmannen samen komen) van een engel opdracht om uit stelen te gaan. Hij
gehoorzaamt met tegenzin, en trekt uiteindelijk het duistere woud in. Daar ontmoet hij een
zwarte ridder, die Elegast blijkt te heten. Ze rijden elkaar voorbij zonder elkander te groeten,
waardoor Elegast hem wantrouwt. Hij wil hem verraden bij de koning en dit loopt uit op een
gevecht dat Karel wint. Omdat hij Elegast indertijd tot zijn spijt heeft verbannen voor een
kleinigheid, en hij niet wil toegeven dat hij op pad is om te gaan stelen, stelt Karel zichzelf
voor als Adelbrecht (dat betekent: van adellijke geboorte). Karel besluit samen met hem te
stelen, omdat Elegast een ‘goede’ dief is en trouw blijft aan de koning. Elegast wil niet
stelen van Karel, wat wel Karel’s oorspronkelijke plan was, dus ze breken in bij Eggeric
van Eggermonde, de zwager van Karel, omdat hij ze schatten niet eerlijk heeft verkregen
volgens Elegast. Daar is Elegast ongewild getuige van een echtelijke ruzie, waarbij
duidelijk wordt dat Eggeric van Egmond samen met een aantal handlangers van plan
is op de hofdag Karel van het leven te beroven. Weer buiten vertelt Elegast over het
complot aan Adelbrecht/Karel, die de volgende dag zijn maatregelen treft. Eggeric wordt
aangehouden, maar daagt Elegast uit om in een tweegevecht als godsoordeel uit te
maken wie de waarheid spreekt. Elegast wint dit gevecht (machtverhouding/trouw), en
mag met de zuster van de koning, Eggerics weduwe, trouwen.
Zoals bij zoveel middeleeuwse werken, is ook van Karel ende Elegast niet bekend wie het
geschreven heeft. Overigens is wel bekend dat veel Frankische romans zijn geschreven door
een minstreel.
Het is een Karelroman/ Frankische roman (type ridderoman), dat wil zeggen dat het
verhaal zich afspeelt in de kringen rond Karel de Grote (747-814). In veel Karelromans
blijft de machtige koning zelf op de achtergrond, maar in dit bijzondere verhaal is hij een
v/d hoofdpersonen.
Ridderroman is de naam voor ieder van de berijmde verhalen uit de verzameling
middeleeuwse ridderavonturen. Het waren geen ‘’romans’’, in de moderne zin, maar
lange, berijmde gedichten, zodat de sprookspreker het kon onthouden. De ridderromans
zijn naar hun thematiek in vier groepen te verdelen:
Voorhoofse:
- Frankische romans / Karelromans
Hoofse:
- Brits-Keltische romans of Arthurromans
- De klassieke romans
4
, - De oosterse romans
Voorhoofse (ontstond eind 11e eeuw):
- Epische verdichting/concentratie, wat wil zeggen dat de daden van andere historische
figuren aan Karel de Grote worden toegeschreven.
- Trouw aan God en de leenheer (God stuurt Karel uit stelen omdat hij de wereldlijke orde
wil behouden, God beschermt de koning)(Elegast blijft trouw aan Karel, hoewel hij door Karel
is verbannen. En Eggheric verraad de koning, terwijl Karel hem goed behandelde. Deze
romans stammen uit een tijd waarin de feodale orde heel belangrijk was en waren dus pure
propaganda van een wereldbeeld.
- Moed en kracht (Elegast schrikt voor niets terug en gaat op het einde een gevecht op
leven en dood aan voor de koning)
- Gering aanzien v/d vrouw (De vrouw van Eggeric wordt door hem geslagen. Op ’t einde
wordt zij door Karel geschonken aan Elegast)
- Bijgeloof en tovenarij (toverkruid waardoor Elegast met dieren kan praten en hij gebruikt
toverspreuken om Eggeric en zijn vrouw in slaap te brengen.)
- Getallensymboliek en kleurensymboliek (De zwarte ridder, kleur van de duivel. Karel
gelooft de engel pas na 3x, omdat dit het goddelijke getal is waardoor hij weet dat het niet v/
d duivel komt (God is een heilige drie-eenheid). Daarnaast stond het bos, in middeleeuwse
verhalen, voor een plek waar de wetten v/d bewoonde wereld niet gelden.)
Hoofse (vanaf ca. 1150, ontstaan in Frankrijk): Komt voort uit het ontstaan van een nieuwe
aristocratie, die de hoofsheid hoog in het vaandel had.
- Beschaafder en betere positie vrouw.
- Intelligentie is belangrijker geworden
- Liefde als in de bewondering van een edelsman or ridder voor een onbereikbare, meestal
gehuwde, vrouw.
- Er zijn ook hoofse elementen in het verhaal. Karel spaart Elegast, omdat deze ongewapend
is. En Elegast stapt van zijn paard, zodat hij en Eggeric een eerlijk gevecht kunnen hebben.
*Onderscheid tussen voorhoofs en hoofs is enigszins verouderd, vanwege de diffuse
betekenis van de term ‘hoofs’.
Het wordt ondanks zijn publicatiejaar, toch tot de voorhoofse romans gerekend, omdat de
liefde tussen man en vrouw nauwelijks een rol speelt en vrouwen soms geslagen worden.
Het is geschreven in het Middennederlands (1200-1500).
Thema’s:
Trouw: De elegast is trouw aan Karel. Daarnaast weigert koning Karel in eerste instantie te
gehoorzamen aan de engel, maar wanneer hij dit toch doet pakt dit goed uit. De boodschap
is dus dat wanneer je gehoorzaam bent aan God, je daarvoor wordt beloond. De ontrouw
van Eggeric speelt ook een rol.
Structuur & perspectief:
Een ‘’gedicht’’ van 1404 versregels met rijmschema ‘aabb’ (eindrijm). De vertelde tijd
beslaat één nacht en de dag daarop.
Wisselend perspectief: alwetende verteller en een ik-verteller. Daarnaast is er sprake van
een cyclische structuur, want het verhaal begint en eindigt in het kasteel van Karel.
5
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper literatuurlijstmanguy. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €8,99. Je zit daarna nergens aan vast.
