Dit is een samenvatting van het vak 'Bank- en effectenrecht' gegeven door Prof. V. Colaert in de Master Rechten en Master ERB. Het is een uitgebreide samenvatting die alle leerstof omvat alsook enkele voorbeelden ter verduidelijking. De samenvatting is gebaseerd op de PowerPoint slides van prof. V....
Samenvatting Bank- en Effectenrecht
Dit is een samenvatting van het vak ‘Bank- en Effectenrecht’ gegeven in de master Rechten
en master ERB door Prof. V. Colaert. De samenvatting is gebaseerd op de PowerPoint
presentaties van Prof. V. Colaert en lesnotities.
Schooljaar 2020-2021
0
,Inhoudsopgave
1 INLEIDING ..............................................................................................................................................2
1.1 WAT IS FINANCIEEL RECHT? .........................................................................................................................2
1.2 DOELSTELLINGEN VAN FINANCIEEL RECHT .......................................................................................................3
1.2.1 Marktstabiliteit ................................................................................................................................3
1.2.2 Bescherming van de financiële consument ......................................................................................4
1.2.3 Marktintegriteit ...............................................................................................................................5
1.2.4 Bijkomende ‘Europese’ doelstelling .................................................................................................5
1.3 WIE REGULEERT? ......................................................................................................................................6
1.3.1 Internationale organisaties ..............................................................................................................6
1.3.2 De Europese Unie .............................................................................................................................6
1.3.3 Nationaal recht ................................................................................................................................7
1.4 HISTORISCHE EVOLUTIE ...............................................................................................................................7
1.4.1 De crisis van de jaren ‘30 .................................................................................................................7
1.4.2 1985 Witboek...................................................................................................................................7
1.4.3 Interne markt voor financiële diensten ............................................................................................8
1.4.4 De crisis – verloop ............................................................................................................................9
1.4.5 Regelgevende reactie op de crisis ..................................................................................................10
1.5 DE TOEKOMST VAN HET FINANCIEEL RECHT ...................................................................................................10
2 BASISSTRUCTUREN VAN FINANCIEEL RECHT .........................................................................................12
2.1 LAMFALUSSY WETGEVENDE METHODE .........................................................................................................12
2.1.1 Achtergrond ...................................................................................................................................12
2.1.2 Aanpak op vier niveaus ..................................................................................................................12
2.1.3 Oprichting van nieuwe comités......................................................................................................13
2.1.4 Evaluatie ........................................................................................................................................14
2.2 TOEZICHT OP DE FINANCIËLE SECTOR IN EUROPA ............................................................................................14
2.2.1 Inleiding .........................................................................................................................................14
2.2.2 Belgisch toezichtsmodel .................................................................................................................15
2.2.3 Europese toezichtsstructuur ..........................................................................................................16
2.2.4 Evaluatie ........................................................................................................................................20
3 BANKSTABILITEIT .................................................................................................................................21
3.1 REGULEREN VAN BANKEN ..........................................................................................................................21
3.1.1 Wat? ..............................................................................................................................................21
3.1.2 Waarom reguleren? .......................................................................................................................22
3.1.3 Hoe reguleren?...............................................................................................................................23
3.2 BANKENUNIE ..........................................................................................................................................24
3.2.1 SSM en ‘Single Rulebook’: Kapitaalvereisten op basis van de Bazelstandaarden ..........................24
3.2.2 Resolutie en afwikkeling ................................................................................................................38
3.2.3 Depositogarantie ...........................................................................................................................43
4 EFFECTENRECHT ...................................................................................................................................47
4.1 OVERZICHT BELANGRIJKSTE FINANCIËLE PRODUCTEN .......................................................................................47
4.1.1 Lening ............................................................................................................................................47
4.1.2 Deposito’s ......................................................................................................................................47
4.1.3 Financiële instrumenten.................................................................................................................48
4.2 WAARDERING VAN FINANCIËLE INSTRUMENTEN .............................................................................................56
4.2.1 Achtergrond ...................................................................................................................................56
4.2.2 Bedrijfsmodel van een ratingbureau..............................................................................................56
4.2.3 Aansprakelijkheid van ratingbureaus ............................................................................................59
4.2.4 Fouten van ratingbureaus ..............................................................................................................60
4.2.5 Reguleren van ratingbureaus.........................................................................................................60
4.3 BOUWSTENEN VAN BELEGGERSBESCHERMING ...............................................................................................63
4.3.1 Informatie ......................................................................................................................................63
1
, 4.3.2 Gedragsregels ................................................................................................................................69
4.3.3 Productregulering ..........................................................................................................................78
5 MARKTMISBRUIK EN HANDEL MET VOORKENNIS ................................................................................80
5.1 MARKTMANIPULATIE................................................................................................................................80
5.1.1 Inleiding .........................................................................................................................................80
5.1.2 Safe harbors ...................................................................................................................................80
5.1.3 Conclusie ........................................................................................................................................82
5.2 HANDEL MET VOORKENNIS (‘INSIDER TRADING’) ............................................................................................82
5.2.1 Wetgevend kader...........................................................................................................................82
5.2.2 Ratio legis van het verbod op misbruik van voorkennis .................................................................82
5.2.3 Wat is handel met voorkennis?......................................................................................................83
5.2.4 Misbruik van voorkennis ................................................................................................................84
5.2.5 Debat: insider trading reguleren? ..................................................................................................84
6 HET OPENBAAR BOD ............................................................................................................................86
6.1 INLEIDING ..............................................................................................................................................86
6.2 JURIDISCHE KADER ...................................................................................................................................87
6.3 TOEPASSINGSGEBIED ................................................................................................................................87
6.4 ZES ALGEMENE BEGINSELEN .......................................................................................................................87
6.5 TOEZICHTHOUDENDE AUTORITEIT ...............................................................................................................87
6.6 BESCHERMINGS- EN VERWEERTECHNIEKEN ...................................................................................................88
2
,1 Inleiding
Het financiële systeem kan als volgt voorgesteld worden:
Kredietinstellingen en de handelsplatformen zijn belangrijke spelers: zij zorgen ervoor dat het
geld circuleert van de overschotten naar de tekorten (de belangrijkste rol van financiële
markten).
1.1 Wat is financieel recht?
Financieel recht= het recht dat de financiële markten reguleert zodat optimaal functioneren
kan gegarandeerd worden en de gedefinieerde doelen bereikt kunnen worden.
Het financieel recht wordt ook vaak sectoraal omschreven op basis van subsectoren:
• Bankrecht (deel II van deze cursus)
• Effectenrecht (deel III van deze cursus)
• Verzekeringsrecht (wordt niet behandeld in deze cursus)
De functie van de financiële markten is:
• Geld/kredietvoorziening
• Intermediatie van aanbod van geld naar vraag naar geld
o Financiële markten zijn kanalen waarlangs privaat spaargeld zijn weg vindt naar
industriële en commerciële investeringen
o Intermediatie door verzamelen van spaargelden, die geïnvesteerd worden
door kredietverlening of via andere financiële transacties
2
, o Intermediatie in volume: het verzamelen van relatief kleine bedragen en
aanbieden van relatief grote bedragen
• Creëren van geld
o Niet enkel de ECB kan geld creëren (enkel de ECB kan werkelijk geld
bijdrukken), maar de financiële markten kunnen ook geld creëren: virtueel geld
o Stel: Paul heeft 10.000 euro en zet dit op een rekening bij bank 1. Bank 1 houdt
1.000 euro cash aan en leent de andere 9.000 euro uit aan Leen die hiermee
een auto aankoopt bij Bart. Bart zet zijn 9.000 euro op een rekening bij bank 2.
Ook bank 2 houdt 1.000 euro in cash bij en leent 8.000 euro uit aan Anne die
hiermee een appartement koopt van Julie. Julie zet de 8.000 euro op een
rekening bij bank 3, etc. Met een startbedrag van 10.000 euro hebben nu drie
verschillende personen een rekening voor een totaal van 27.000 euro. Er werd
dus 17.000 euro viraal geld gecreëerd.
o Men moet hier wel mee opletten, want indien alle rekeninghouders tegelijk
hun geld willen ophalen, komen banken in grote problemen (zie verder).
1.2 Doelstellingen van financieel recht
In het algemeen is het doel van financieel recht risicobeperking. Dit kan zowel positief als
negatief geformuleerd worden:
• Negatief: corrigeren van marktfalen, vermijden van uitwassen/misbruik
• Positief: marktstabiliteit, marktintegriteit en bescherming van de financiële
consument
Een bijkomend doel werd toegevoegd, namelijk het ‘Europees’ doel van financieel recht:
marktintegratie (interne markt).
1.2.1 Marktstabiliteit
Regels om marktstabiliteit na te streven zijn in het belang van de maatschappij en worden dus
beschouwd als ‘macro’-regels.
Om marktstabiliteit te bereiken, moet men systeemrisico vermijden:
• Systemic risk= the risk or probability of breakdowns in an entire system, as opposed
to breakdowns in individual parts or components, and is evidenced by co-movements
(correlation) among most or all parts.
• OR Systemic risk= the risk that an event will trigger a loss of economic value or
confidence in, and attendant increases in uncertainty about, a substantial portion of
the financial system that is serious enough to quite probably have significant adverse
effects on the real economy.
• De elementen van systeemrisico zijn:
o Eerst, een grote shock…
§ Intern aan het financiële systeem (vb. faillissement Lehman Brothers)
§ Extern aan het financiële systeem (vb. een val in de olieprijzen)
o Die een kettingreactie veroorzaakt…
3
, § Rechtstreeks door onderlinge verbondenheid (vb. het falen van één
financiële instelling, veroorzaakt het falen van andere financiële
instellingen omwille van interbancaire deposito’s en leningen)
§ Onrechtstreeks door besmetting (vb. indien een financiële instelling
failliet gaat, ontstaat er onzekerheid over het gehele financiële systeem
en gaat het vertrouwen van de consumenten dalen waardoor
potentieel meerdere financiële instellingen in gevaar zouden kunnen
komen)
• Die niet enkel insolvabele, maar ook solvabele/gezonde ondernemingen raakt…
• En een invloed heeft op de reële economie.
Hoe groter de bank die de initiële schok ondergaat, hoe groter de waarschijnlijkheid,
intensiteit en reikwijdte van het besmettelijk systeemrisico. Dergelijke banken worden
beschouwd als ‘too big to fail’ en worden systemische banken genoemd.
1.2.2 Bescherming van de financiële consument
Regels ter bescherming van de financiële consument zijn van belang voor het individu en
worden dus beschouwd als ‘micro’-regels.
De bescherming van de consument is niet eigen aan de financiële sector, maar is belangrijker
in de financiële sector dan in vele andere sectoren. De nood aan regulering stijgt namelijk
naarmate:
• De complexiteit van de goederen stijgt: financiële diensten zijn zeer complex (het zijn
vertrouwensgoederen).
o Zoekgoederen: lage nood aan regulering, de consument kan zelf zien of het een
goed of slecht product is.
o Ervaringsgoederen: gemiddelde nood aan regulering, de consument kan zelf
ontdekken of het een goed of slecht product is en kan adequate informatie
verkrijgen.
o Vertrouwensgoederen: hoge nood aan regulatie, de consument kan zelf niet
evalueren of het een goed of slecht product is, maar moet de aanbieder
vertrouwen.
• Hogere bedragen: financiële diensten betreffen vaak hoge bedragen (vb.
hypotheeklening voor een huis)
• Een langere duurtijd: financiële diensten worden meestal gesloten voor een langere
duur (vb. een lening aangaan voor 10 jaar)
Consumentenbescherming en marktintegriteit/marktstabiliteit zijn twee zijden van een
medaille, ze zijn heel moeilijk van elkaar te scheiden. Het algemeen en privaat belang zijn
namelijk zeer nauw met elkaar verweven. We illustreren dit met enkele voorbeelden:
• vb. Depositogarantiestelsel als maatregel ter bevordering van marktstabiliteit met als
middel consumentenbescherming. Indien een bank failliet gaat, gaat het vertrouwen
van de consument in andere banken dalen. Indien er dan geruchten zijn dat een andere
bank ook zal vallen, gaan depositohouders massaal op dezelfde moment hun geld gaan
afhalen (run on the bank). De bank moet om dit allemaal te kunnen betalen geld lenen
bij andere banken tegen meestal hoge interestvoeten (hoog risico) of de bank kan zijn
4
, activa proberen verkopen (maar in een crisis zijn de beurskoersen vaak heel laag dus
ze krijgen hier niet veel geld meer voor). Om te vermijden dat banken tot deze
maatregelen moet overschakelen (en dus marktstabiliteit te behouden) werd het
depositogarantiestelsel in het leven geroepen. Een overheidsfonds gefinancierd door
de banken garandeert dat depositohouders gegarandeerd de eerste 100.000 euro op
eventuele (spaar)rekeningen terug te betalen indien de bank valt. Via
consumentenbescherming wordt hier dus marktstabiliteit bevorderd.
• vb. Verantwoord lenen als maatregel voor consumentenbescherming die ook in het
voordeel is van marktstabiliteit. Indien banken een lening willen geven, moeten zij
nagaan of de consument in staat is deze terug te betalen. Is dit niet het geval mag de
lening niet gegeven worden (dan zouden de consumenten, maar ook de
marktstabiliteit in de problemen komen).
1.2.3 Marktintegriteit
Een derde doelstelling van het financieel recht is marktintegriteit: fair play op de markt. Dit
leunt dicht aan bij consumentenbescherming, maar er is een verschil:
• Consumentenbescherming betreft partijen in een onevenwichtige situatie: namelijk
de ‘zwakkere’ consument en de ‘sterkere’ professionelen.
• Marktintegriteit betreft evenwichtige partijen en wil marktmanipulatie of handel met
voorkennis binnen deze partijen vermijden.
1.2.4 Bijkomende ‘Europese’ doelstelling
Een bijkomende Europese doelstelling is de tostandbrenging van de interne markt:
• Integratie van de markt: een geharmoniseerde markt. Dit wordt bereikt door…
o Wetten: zowel richtlijnen als verordeningen
o De markt (vb. SEPA = single European payments area: alle rekeningnummers
eenmaken in Europa om grensoverschrijdende verrichtingen gemakkelijker te
maken)
• Deze doelstelling is niet eigen aan het financieel recht, maar is in het financieel recht
wel veel belangrijker dan in andere rechtstakken voor de vlotte werking van financiële
markten als motor voor economische groei.
• In het verslag-de Larosière (verslag dat vermeld hoe het financieel recht moest
veranderen na de crisis) wordt er ook vermeld dat de financiële markt geharmoniseerd
moet worden en een interne markt tot stand gebracht moet worden.
MAAR aan deze doelstelling is ook een nadeel verbonden:
• Door marktintegratie worden grotere groepen gevormd van financiële instellingen en
ontstaat er een grotere verbondenheid tussen banken.
• Dit veroorzaakt een verhoging van het systeemrisico waardoor er meer nood is aan
regelgeving op internationaal niveau.
5
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper lara1234. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,49. Je zit daarna nergens aan vast.
