Samenvatting Hoorcolleges
2 Oefencasussen
Procederen in Arbeidszaken
Leiden Universiteit- Master Arbeidsrecht
Happystudy
2020
,Hoorcollege 1
HC 1: toegang tot de rechter (hfd 1 en 2 boek) HC 2: dagvaarding/verzoekschrift (hfd. 3 en 4) HC 3: Bijzondere
procedures, hoger beroep (hfd 6 t/m 9) HC 4: bewijsrecht (hfd 10)
De plaats van rechtspraak: Drie perspectieven
(i) vanuit bedrijfsleven: voor internationale concerns is een goed functionerend juridisch systeem heel
belangrijke vestigingseis
Bij de afweging door een internationaal concern, in welk land zich te vestigen (bv voor het Europees
hoofdkantoor) spelen allerlei afwegingen een rol, zoals de bereikbaarheid, het opleidingsniveau van de
bevolking, aantrekkelijkheid huisvesting, scholingsmogelijkheden, maar zeker ook de kwaliteit van de
rechtspraak.
Nederland scoort wat dat betreft goed. De overheidsrechtspraak hier is:
onafhankelijk/onpartijdig,
relatief snel,
niet al te kostbaar,
en uitspraken kunnen worden geëxecuteerd.
Het laten uitvoeren van gerechtelijke uitspraken in NL is niet een enorm probleem; van
Italiaanse collega’s hoor ik dat dat daar wel het geval is. Je kunt ook nog verder gaan, bv met
initiatieven zoals het International Commercial Court, in Amsterdam. Dit is het perspectief van
het bedrijfsleven.
(ii) vanuit burgers: het kunnen opkomen voor ‘je rechten’ is heel belangrijk.
Voor burgers is rechtspraak ook heel belangrijk. Het is de rem tegen rechteloosheid.
Wanneer je iets koopt en het deugt niet en je kunt daar niks tegen doen, dan creëert dat een
enorm wantrouwen.
Maar ook wanneer je als werknemer zomaar op straat gezet wordt, of als huurder: dan is het heel
belangrijk daar tegen te kunnen optreden.
Je ziet zelfs dat politici die heel kritisch zijn over rechters en rechtspraak, zich tot die rechtspraak
wenden wanneer zij menen dat zij in hun rechten worden aangetast.
Toegankelijke en effectieve rechtspraak is dus voor burgers in praktische zin heel belangrijk.
(iii) ‘rechtstatelijk’
Maar rechtspraak heeft ook een rechtstatelijke functie: het vormt naast de wetgevende en de
uitvoerende macht de derde pijler van ons rechtsbestel.
Maar vergeet de rol van simpele geschilbeslechter niet!
Rechtstatelijk
Rechtspraak van oudsher (trias politica) als bescherming van burgers tegen de overhead
Van oudsher was rechtspraak bedoeld als bescherming tegenover de overheid. ‘De koning’ had geen
ongebreidelde macht: wanneer hij te ver ging, dan was er de rechter om je tegenover hem te
beschermen. De rechtspraak is daarmee de controlerende macht.
Trias: wetgevende-, uitvoerende- en controlerende macht. Controle is nooit leuk, dus kritiek op de
controleur kan gebeuren, maar is desalniettemin nodig
Wat dat betreft is het niet zo vreemd dat ambitieuze politici dat soms maar lastig vinden: zij willen graag
, p g j g g
‘doorpakken’, en het is dan aan rechters om hen er aan te herinneren dat er eerder gemaakte afspraken
zijn (in de vorm van wetten en grondwettelijke bepalingen, of verdragen) die niet zomaar opzij gezet
kunnen worden.
Welke rol heeft de rechter: toetsen van wetten aan de Grondwetten? Toetsen aan verdragen? Als het
goed is zijn verdragen diepgewortelde overtuigingen, die voor lange tijd gelden
Uiteindelijk kan de wetgever ook die grondwet aanpassen, maar daar gaat wel tijd overheen. Voor een
grondwetwijziging is een extra grote (gekwalificeerde) meerderheid van het parlement nodig, die
bovendien na een verkiezing moet worden herbevestigd. Of een nieuwe wet aan de grondwet kan
worden getoetst, is daarom een belangrijke vraag. In Duitsland vindt men dat doodnormaal, maar NL
kent dat fenomeen niet. Er is wel een voorstel over ingediend, maar dat heeft een lange looptijd.
Binnen de EU vindt in zekere zin wel toetsing plaats aan EU-bepalingen, direct (verdragen en
ongeschreven bepalingen van EU-recht), of indirect (in de vorm van richtlijnconforme interpretatie).
Dat betekent dus dat de NL wetgever niet zomaar een wet kan aannemen die ingaat tegen zo’n
EU-regel. Als dat toch gebeurt zal de rechter die wet of wetsbepaling terzijde laten. En dat vindt de
wetgever niet leuk.
Rechters
In Nederland: enorm getraind om onafhankelijk te denken, en te zijn.
Ik ben zelf ook rechter, en heb daarom misschien een wat te zonnige blik over het functioneren van de
rechtspraak. Aan de andere kant: ik zit ruim 10 jaar midden in dat rechtsbedrijf, en zie dus hoe het er
toegaat. Bovendien had ik er daarvoor als advocaat ruim 20 jaar lang mee te maken. Vooral als rechter
zie ik hoe enorm getraind rechters zijn om te proberen tot een onafhankelijk oordeel te komen, en
zaken van zo veel mogelijk kanten te zien.
Ik ben in NL binnen de rechtspraak nog nooit iets tegengekomen wat ook maar in de buurt komt van
corruptie. Integendeel: wanneer er een zaak speelt en een rechter die daarover zou moeten beslissen
heeft op enigerlei wijze banden met een van de partijen, dan meldt hij/zij dat, en/of trekt zich terug. Dat
gaat heel ver. Wanneer je lagere schoolkind een vriendje heeft, en het blijkt dat de moeder of vader
daarvan een rol speelt in een procedure (bv als vertegenwoordiger voor een bedrijf) dan is dat vaak
voor een rechter al reden om te zeggen: dan doe ik die zaak liever niet. Alles draait er om dat niet de
schijn van vooringenomenheid moet worden gewekt.
Om die reden behandelt de rechter die al in kort geding heeft geoordeeld over een kwestie, liever
niet die bodemzaak: de in kort geding verliezende partij zou immers de indruk kunnen hebben in
die bodemzaak niet meer een ‘eerlijke kans’ te hebben.
Voorbeeld: de vrijspraak van een Pegida-lid door de HR op 5 nov 2019 (ECLI 1712) heeft echt niet van
doen met politieke voorkeur, maar is op basis van toetsing aan regels (vrijheid mening)
Dat rechters in het algemeen ‘vooringenomen’ zouden zijn, of zich door hun politieke opvattingen
laten leiden, bestrijd ik daarom stellig. Ik weet dat sommige politici dat beweren, maar het is naar
mijn mening gewoon niet waar. Een recent voorbeeld vormde de vrijspraak van een aanhanger van
Pegida door de Hoge Raad. De HR oordeelde dat dat wat door betrokkene was gezegd, onder de
vrijheid van meningsuiting viel, hoewel het zeer beledigend was. Dat had echt niet te maken met
de politieke voorkeur van de rechters in de HR, maar vormde een toepassing van het stelsel van
regels zoals we dat hebben ten aanzien van de vrijheid van meningsuiting versus het recht om
tegen tevergaande belediging beschermd te worden.
Iets anders is het dat het recht allerlei open normen kent die ingevuld moeten worden
, Iets anders is het dat het recht allerlei open normen kent, die ingevuld moeten worden.
Neem in het arbeidsrecht het goed werkgeverschap en het goed werknemerschap. Of nog pregnanter:
wat is een voldoende ontslaggrond? Dat zijn open begrippen, en de ene persoon denkt daar anders
over dan de ander. Het zal dus voor de uitkomst van een zaak soms uitmaken bij welke rechter je
terecht komt. Rechters proberen echter wel te streven naar rechtseenheid, en hoger beroep en
cassatie helpt daarbij.
Heel belangrijk is dan wel hoe – en vooral door wie – rechters benoemd worden.
Dat verschilt van land tot land. De VS staat er om bekend dat de benoeming van de rechters in de
supreme court hoogst politiek is. Zowel de democraten als de republikeinen hebben zich daaraan
schuldig gemaakt. Dat ging zo ver dat vlak voor presidentverkiezingen de benoeming van nieuwe
rechters wordt geblokkeerd, in de hoop dat na de verkiezingen politiek welwillende rechters kunnen
worden benoemd.
Hoe komt benoeming tot stand: Niet gekozen, maar combinatie van
Coöptatie,
De benoeming van rechters in NL is vrijwel apolitiek. Op papier moet de TK instemmen met
de benoeming van nieuwe rechters in de HR.
Een heel enkele keer heeft de TK daarop invloed gehad, maar de praktijk is dat de door de HR
zelf voorgedragen rechters als hamerstuk worden benoemd. Rechters zelf hebben op de
benoeming van nieuwe collega’s dus een grote invloed.
Formeel tekent de koning, en dat valt onder de ministeriele verantwoordelijkheid.
Burgerinbreng (Grote Commissie),
Wat weinig bekend is, dat ook burgers forse invloed hebben op de benoeming van rechters.
Om als rechter te worden benoemd, moet je door de zgn Grote Commissie worden
goedgekeurd. Die GC bestaat uit allerlei burgers. Als kandidaat heb je met enkele groepjes (ik
meen vijf gesprekken met ieder drie personen) vanuit die GC te maken. Wanneer er in teveel
gesprekken twijfel is over de geschiktheid van de kandidaat, dan wordt zij/hij afgewezen.
Daar is geen herkansing van; je mag het pas na 5 jaar weer opnieuw proberen.
Bestuurlijke toets
Politieke toets (voor leden Hoge Raad)
Tot het selectieproces van rechters behoren ook cognitieve teksten, en gesprekken met een
psycholoog. Het bureau dat die testen uitvoert, op dit moment LPG, heeft dus ook flinke invloed.
Hierbij worden getest: analytisch denkvermogen en andere intellectuele capaciteiten,
besluitvaardigheid, evenwichtigheid, zelfstandigheid, contactuele en communicatieve
vaardigheden, inlevingsvermogen, sociabiliteit, vermogen tot samenwerken,
overtuigingskracht, uitdrukkingsvaardigheid, werkhouding, zelfstandige en onafhankelijke
oordeelsvorming, integriteit en stressbestendigheid.
Er zijn ook landen waar het anders gaat, en waar bij een regeringswissel grote groepen rechters worden
vervangen. Naar mijn mening heeft dat grote bezwaren:
Het werkt vriendjespolitiek en corruptie in de hand: wanneer je plots door een nieuwe machthebber in een
zetel wordt geholpen, heb je er ook belang bij die te vriend te houden. Dus er is dan weinig bescherming
voor de tegenstanders van die nieuwe machthebbers.
Het geeft ook instabiliteit.
