Collegeaantekeningen Griekse en Romeinse archeologie deel 2
Hoorcollege 8: De vroegste geschiedenis van Rome: tussen feit en fictie
Wetenschappelijk onderzoek naar de oorsprong en vroegste geschiedenis van Rome:
• Centrale vraag in het wetenschappelijk debat: bevatten de legendarische verhalen over het
vroegste Rome een historische kern?
• Historisch onderzoek is van oudsher kritisch: tot een eeuw geleden werden de verhalen gezien als
een poging de stad een roemrijk verleden te geven. Ze zouden pas zijn ontstaan toen Rome zich had
ontwikkeld tot een belangrijke stad (vanaf de 4e eeuw v.Chr.).
• Archeologisch onderzoek sinds eind 19e eeuw legt in Rome resten bloot die dateren uit de tijd
waarin de legendarische verhalen spelen en probeert daaruit een beeld te reconstrueren van de
vroegste geschiedenis.
• Zowel historici als archeologen gaan er nu vanuit dat veel verhalen een historische kern van
waarheid bevatten. Ondanks de groeiende hoeveelheid informatie uit archeologisch onderzoek blijft
het problematisch om deze data te combineren met de informatie van antieke teksten over de
vroegste geschiedenis van Rome.
• Er blijft dan ook voortdurend discussie over de vraag welke elementen als historisch beschouwd
kunnen worden en hoe ze al dan niet met de archeologische gegevens in overeenstemming gebracht
kunnen worden.
Eerst dachten historici dat de mythes complete verzinsels waren, maar nu denkt men dat er wel
kernen van waarheid in zaten.
Hoe Etruskisch is de oorsprong van Rome?
Cornell: Etruskische oorsprong van Rome is gefabriceerd door archeologen in de 18e 19e eeuw. Men
dacht dat alle vondsten Etruskisch waren, terwijl veel geïmporteerd was uit Griekenland.
In de 20e eeuw laaide deze rage opnieuw op, want fascisten zagen de oorsprong van hun land in de
‘Etruskische’ vondsten.
Cornell stelt dat niet de Etrusken niet veel gebieden hebben veroverd. Ze trokken wel af en toe
naar het zuiden, maar er zat geen doel achter. De Etrusken trokken niet massaal op om heel Italië te
veroveren. De Romeinen namen wel wat Etruskische cultuurelementen. Maar de Romeinen hadden
wel degelijk een aparte, eigen cultuur.
,Topografie: Rome gebouwd op ‘zeven’ heuvels
Gebied van Rome bestaat uit heuvels, maar ook uit drassige dalen. Was eigenlijk gewoon een
moeras, dus woonde men vooral op de heuveltoppen.
Rode namen zijn de heuvels die wij kennen. De andere heuvels doen niet mee, omdat het uitlopers
zijn van een heuvel, de Esquilijn.
HET ARCHEOLOGISCH ONDERZOEK: Rome tussen 1000-750 v.Chr.
Sporen van oudste Rome vooral op het Forum en op de Palatijn. Oudste sporen zijn alleen hier te
vinden. Romulus zou zijn stad gesticht hebben op de Palatijn.
Chronologisch kader
Moet weten wanneer de koningstijd begon en eindigt. Zie plaatje. Evander zou voor het uitbreken
van de Trojaanse oorlog een nederzetting hebben gesticht op het Italiaanse schiereiland.
Volgens de antieke geschiedschrijvers is Rome in 753 v.Chr. gesticht en vervolgens 244 jaar lang
geregeerd door zeven koningen:
753 – 716 v.Chr. Romulus
715 – 673 v.Chr. Numa Pompilius
673 – 642 v.Chr. Tullus Hostilius
642 – 617 v.Chr. Ancus Martius
616 – 579 v.Chr. Tarquinius Priscus
578 – 535 v.Chr. Servius Tullius
,535 – 509 v.Chr. Tarquinius Superbus
Laatste drie zijn Etruskische koningen. Maar het is zeer twijfelachtig of deze zeven koningen inclusief
Romulus überhaupt hebben bestaan. Er is geen enkele tastbare aanwezig voor het bestaan van deze
koningen, maar hun namen komen wel voor in teksten.
Cornell: het staat helemaal niet vast dat de Etrusken verantwoordelijk waren voor de bouw van de
stadsmuur, etc. Zie hieronder:
Het is evenmin aantoonbaar dat de Etrusken verantwoordelijk waren voor:
• de bouw van de eerste stadsmuur
• de drooglegging van het dal van het Forum
• de aanleg van de paardenrenbaan (Circus Maximus) tussen Palatijn en Aventijn
• de bouw van tempels. Wel zijn er Etrusken ingehuurd voor de bouw en decoratie van tempels
Het archeologisch onderzoek
Giacomo Boni (1859–1925)
Einar Gjerstad (1897–1988)
Andrea Carandini (1937)
Giacomo Boni
Archeologische resten. Giacomo leidde opgravingen op het forum. Boni had ook een minder fraai
kantje: hij was fascist. Hij wilde een aantal oude rituelen herstellen in Italië. Boni vond het belangrijk
dat het jonge Italië een verleden had waar het trost op kon zijn -> fascisme was volgens boni het
voortzetting van het Romeinse Rijk. Ook stelde hij voor dat de fasces het symbool voor het fascisme
moest zijn. in de Romeinse tijd werden deze gedragen door de lictores, bodygaurds. De lictor vormde
een erewacht voor aanzienlijke personen met een officiële functie in de Romeinse maatschappij.
Toen Boni stierf werd hij met veel eer begraven.
Einar Gjerstad
Directeur van het Zweeds instituut in Rome. Veel van de resultaten van Boni heeft hij bestudeerd en
verfijnd. Boni ging recht naar het archaïsche Rome -> andere zaken wat minder goed bestuurd -> hier
richtte Einar zich op.
Andrea Carandini
Gelooft heilig in de waarheid van de stichtingsmythe -> zijn interpretaties zijn controversieel. Wordt
door veel Italianen aangehangen.
Rome tussen 1000-750 v.Chr.
Geen bewijs voor bewoning, omdat de heuvels van Rome nu compleet bebouwd zijn. Er zijn wel wat
grafvelden gevonden. Maar gezien de drassige dalen zal het waarschijnlijk zijn dat mensen op de
heuvels hebben gewoond. Nu moeilijk aan te tonen want het is lang geleden en er staat een
wereldstad op.
Bewoning in Rome is aantoonbaar door twee grote en enkele kleine begraafplaatsen:
,Grafvelden Boni
In 1901 graaft Boni een klein deel op van de begraafplaats op het terrein van het latere Forum: 41
graven uit de 10e tot 7e eeuw v.Chr.
Graven zijn uitgehakt in tufsteen, lokale steensoort. Boni maakte duidelijk dat er verschillende
begrafenisrituelen met dezelfde datering -> volken begraven mensen meestal op dezelfde manier ->
er waren verschillende groepen samen gaan wonen op deze plek.
Inhumatiegraf: mens in de grond (in een kist) in de grond met giften en daarna afgedekt. In de cirkel:
een crematiegraf, met een urn met de verbrande resten van de doden. Er waren dus verschillende
groepen die op de heuveltoppen samen zijn gaan wonen en samen hun doden begraven. Wel bleven
ze op hun eigen manier de doden begraven.
Crematiegraven op het Forum in Rome.
Zoals elders in Latium zijn de crematieresten vaak bijgezet in een hut-urn.
Huturnern zijn zichtbaar rechtsboven.
Conclusies:
1. Alleen de begraafplaatsen wijzen op bewoning op de heuvels
2. De verspreide begraafplaatsen horen waarschijnlijk bij verschillende gemeenschappen, die aan het
eind van deze periode (rond 800 v.Chr.) misschien samengaan
3. Er is geen spoor van een stad of een stedelijke structuur
4. De grafvondsten duiden op enige welvaart
Uiteindelijk zijn de dorpen misschien verenigd.
De graven geven aan dat er een bepaalde mate van welvaart was. Sommige potten waren zelfs
geïmporteerd.
HET ARCHEOLOGISCH ONDERZOEK: Rome tussen 750 en 600 v.Chr
De mythes spelen zich af in deze periode.
Naast begraafplaatsen voor het eerst ook duidelijke sporen van bewoning.
1. Kleine nederzettingen van hutten op de Palatijn en andere heuvels
2. Dal van het Forum niet langer gebruikt als begraafplaats
3. Nieuwe begraafplaats op de Esquilijn
Nu de eerste sporen van bewoning zichtbaar: sporen van hutten. Deze sporen zijn: gaten in de grond
en een verdieping waar de vloer zich bevond. De wanden en al het andere zijn vergaan. Carandini
vond dit toen hij opgroef op het Palatijn. Dit was de grootste hut, Carandini: ‘’dit is de hut van
Romulus.’’ Hier is echter totaal geen bewijs voor.
, Vanaf 1985 opgravingen onderaan de noordelijke helling van de Palatijn door Carandini e.a.
Carandini vind ook de ingang van een grot, zie plaatje. Deze grot zou de grot zijn waarin de herder
Faustulus Romulus en Remus vond. De grot zou bewoond zijn door de wolvin die de tweeling zoogde.
Deze grot had een bezet plafond, met allemaal keramiek (zie pp) -> Carandini zegt dat dit idd de grot
van de wolf was -> deze plek werd een heiligdom -> mensen gingen in deze grot eren. Dit is een
controversiële interpretatie!
Fortificatie/muur
Carandini vond een stukje muur en een stukje toegangspoort (misschien) en claimt dat hij een
ommuurd fort heeft gevonden. Dit zou later de ommuurde woning van Romulus zijn geweest. Dit is
echter nog maar zeer de vraag of dit klopt.
Omstreden ontdekking van (paar stukjes van) een fortificatie/muur met toegangspoort (?) uit het
midden van de 8e eeuw v.Chr.: Roma quadrata. Zie linksonder.
De contouren van een stedelijke structuur worden zichtbaar:
• het dal van het Forum wordt gedraineerd
• houtbouw maakt plaats voor steenbouw
• op het Forum ontstaan twee politiek-religieuze centra: zie rechtsboven.
Wat weten we over deze tijd? Er vinden grote veranderingen plaats: het dal van het forum wordt
gedraineerd. Van Regia is niet precies duidelijk wat het oorspronkelijk was.
Curia en Comitium, Regia en Tempel van Vesta
Tempel van Vesta is een van de oudste heiligdommen van Rome. Zaten de vestaalse maagden.
Comitium in de oudste vorm was eerst niets anders dan een open plek waar de
volksvertegenwoordigers samenkwamen en dat er recht werd gesproken.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper ruaantekeningen. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €10,49. Je zit daarna nergens aan vast.
