Samenvatting studieboek Oncologie van J.A. van Spil, H.A.M. van Muilekom (Inleiding in de oncologie, epidemiologie en erfelijke aspecten bij kanker ) - ISBN: 9789031388707, Druk: 2, Uitgavejaar: -
Tot voor kort was kanker na hart- en vaatziekten in NL de 2 e doodsoorzaak, maar sinds 2009 is kanker
de 1e doodsoorzaak geworden in NL.
1 op de 3 mensen in NL krijgt kanker.
In 2010 overleden ruim 42.000 mensen in NL aan kanker.
Epidemiologie en etiologie
Epidemiologie betekent letterlijk ‘de wetenschap die zich bezighoudt met de studie van de frequentie
en de verbreiding van ziekten in verband met de daaraan ten grondslag liggende oorzaken’. Het doel
hiervan is de frequentie van het voorkomen van kanker te beschrijven en te verklaren.
Onder etiologie wordt de leer van ziekte en ziekteoorzaken verstaan. Door onder andere genetisch
onderzoek is veel kennis beschikbaar gekomen over de ontwikkeling van de diverse vormen van
kanker en de ontwikkeling van de kankercel.
Kanker ontstaat als gevolg van genetische veranderingen in lichaamscellen, die daardoor veranderen
in tumorcellen.
In NL wordt jaarlijks bij ongeveer 75.000 mensen kanker vastgesteld, van wie 350 kinderen (tot 15
jaar) zijn. Twee derde van alle nieuwe patiënten met kanker is ouder dan 60 jaar.
In totaal zijn in NL ongeveer 400.000 mensen in behandeling of onder controle voor kanker, van wie
ongeveer 800 jongeren (15-34 jaar).
Doel van de Nederlandse kankerregistratie is:
- De aard en omvang van het kankervraagstuk in NL inzichtelijk maken
- Tevens vormen de verkregen gegevens een goede basis voor planning en bevordering van de
kwaliteit van zorg.
- Daarnaast kunnen de gegevens gebruikt worden voor klinisch en epidemiologisch onderzoek
van kanker.
In 1989 is men begonnen met regionale registraties die in een landelijk rapport worden vastgelegd.
In 1993 is uit de verkregen gegevens een 5jaarsrapport samengesteld, waarbij ook gebruik is
gemaakt van gegevens afkomstig van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).
De Nederlands kankerregistratie werkt nauw samen met buitenlandse kankerregistraties i.v.m. een
internationaal netwerk: The International Association of Cancer Registries.
Door het vastleggen van trends, de omgevingsfactoren en de leeftijd van voorkomen zullen de
gegevens van de registratie steeds meer waarde krijgen.
De informatie krijgen ze op basis van informatie uit het medisch dossier van de patiënt.
Zo registreert men onder meer:
- De leeftijd waarop de ziekte werd ontdekt
- Hoe de ziekte werd vastgesteld
- In welk stadium de ziekte werd vastgesteld
- Het geslacht van de patiënt
- De streek waar de patiënt woont
- Het soort behandeling dat initieel is gegeven en de doodsoorzaak en het ziektestadium bij
overlijden.
,De op deze wijze verkregen onderzoekgegevens kunnen helpen bij het vaststellen of de verwachte
resultaten uit de praktijk wel worden bereikt.
Preventie en ontstaan van kanker
Hoe kanker ontstaat, is dus nog niet helemaal bekend. Wel is duidelijk dat een aantal exogene en
endogene factoren het risico op kanker kan beïnvloeden.
Zoals:
- Leefstijlfactoren zoals roken, slecht voedingspatroon, onvoldoende lichamelijk inspanning,
overmatig alcoholgebruik en onverstandig zongedrag dragen bij aan dit risico.
Met gezondheidsbevordering is veel winst te behalen. Dat geldt primair voor de volksgezondheid in
het algemeen, maar zeer zeker ook op het terrein van de kankerbestrijding.
Preventie
Preventieve geneeskunde wil zeggen ‘het bevorderen van de gezondheid en het voorkomen van
ziekmakende invloeden’. Er zijn 3 vormen van preventie:
- Primaire preventie is gericht op het voorkomen van het ontstaan van kanker.
- Secundaire preventie is gericht op het zo vroeg mogelijk ontdekken van kanker en het geven
van een adequate behandeling.
- Tertiaire preventie is erop gericht om de gevolgen van de aandoening zo veel mogelijk te
beperken en een eventuele 2e tumor te voorkomen.
Primaire preventie is meer dan het maken en uitdelen van een folder. Het betrekken van de
doelgroep(en) bij de ontwikkeling en uitvoering van interventies en samenwerking tussen
verschillende sectoren en disciplines zijn elementen van effectieve interventies.
Oncologieverpleegkundigen mogen het tot hun taak rekenen dat zij individuen wijzen het belang van
een gezonde leefstijl (exogene factoren) in relatie tot het verkrijgen van kanker.
Exogene factoren:
- Roken:
De relatie tussen roken en een aantal soorten kanker is causaal; van alle gevallen van longca
in NL is zo’n 90% te verklaren door roken.
Behalve met longca is echter ook een verband gevonden tussen roken en tumoren in het
hoofdhals gebied en met kanker van de maag, lever, pancreas, blaas, nieren, huid en cervix.
Meest effectieve manier van kankerpreventie is niet roken.
1/3 van alle kanker in NL is geassocieerd met roken. Daarnaast is bekend dat pijproken en
pruimen van tabak een verhoogde kans geven op het ontstaan van maligniteiten in de mond-
en keelholte.
- Voeding:
Sinds de jaren 80 van de 20e eeuw wordt deze bijdragen tussen de 20 en 50% geschat,
alcohol en overgewicht daarbij niet meegerekend. Er is nog veel onduidelijkheid over de rol
die voeding speelt bij het ontstaan van kanker, maar dat groente en fruit een beschermende
rol hebben. Het eten van voldoende groente en fruit verlaagt het risico op kanker in het
hoofd-halsgebied, de oesofagus ( slokdarm) en de maag.
- Bewegen
, Het aandeel van te weinig bewegen bij het ontstaan van kanker wordt vooralsnog geschat op
3 – 4%. Er is een verband gevonden tussen te weinig lichamelijke activiteiten en
mammacarcinoom en colorectaalcarcinoom (darmkanker).
- Alcohol
Bij veelvuldig en overmatig alcoholgebruik is er een verhoogd risico op een aantal soorten
kanker, waaronder maligne tumoren in het hoofd-halsgebied. Matig alcoholgebruik kan
gunstig zijn voor de preventie van bijv. hart- en vaatziekten.
- Zonnen
UV-straling is nodig voor de aanmaak van vitamine D, maar tegelijkertijd kan overmatige
blootstelling van UV-straling de kans op kanker vergroten. De bijdrage aan kankersterfte als
gevolg van UV licht is niet bijzonder groot, maar de incidentie van huidkanker (vooral
basaalcelcarcinoom) ligt jaarlijks op zo’n 25.000 gevallen. Ook de incidentie van maligne
melanoom wordt verhoogd als gevolg van blootstelling aan UV-straling.
- Overgewicht
Het aandeel van overgewicht bij het ontstaan van kanker is waarschijnlijk 2 tot 3 keer zo
groot als altijd is aangenomen. Geschat wordt dat de bijdrage nu rond de 7 – 8% ligt.
Overgewicht vergroot het risico op mammacarcinoom, cervixcarcinoom,
colorectaalcarcinoom, niercelcarcinoom en oesofaguscarcinoom.
- Ioniserende straling
Ervaring die met straling is opgedaan, heeft duidelijk gemaakt dat ioniserende straling niet
alleen therapeutisch werkt bij de behandeling van tumoren, maar het ook een verhoogd
risico kan betekenen bij het ontstaan van maligniteiten, bijv. leukemie.
- Geneesmiddelen
Van verschillende cytostatica is bekend dat ze op de lange duur een verhoogd risico
inhouden voor het ontstaan van nieuwe tumoren. Gebruik van tamoxifen (een hormonale
behandeling bij mammacarcinoom) is geassocieerd met verhoogde kans op
endometriumcarcinoom (baarmoederslijmvlieskanker).
- Infecties
Het is duidelijk dat het humane papillomavirus (Het humaan papillomavirus, ook wel HPV
genoemd, is een genus van de familie papillomaviridae. Papillomavirussen kunnen
abnormale celgroei van huid en slijmvliezen teweegbrengen en zijn de veroorzakers van
wratten) een belangrijke etiologische rol speelt bij het ontstaan van cervixcarcinoom
(baarmoederhalskanker). Er zijn nog enkele in NL zeldzame tumoren, waarvan het ontstaan
mede veroorzaakt wordt door virusinfecties.
Endogene factoren
Hormonale invloeden
Hormonen beïnvloeden de groei van talrijke weefsels en spelen ook een rol bij ontstaan van groei
van sommige tumoren. Een voorbeeld hiervan is de rol van oestrogeen bij het ontstaan van
mammacarcinoom.
Genetische factoren
Dat genetische factoren veranderingen tot gevolg kunnen hebben dat een normale cel transformeert
tot een tumorcel. Het kan ook zijn dat in de kiembaan al een genetische verandering (mutatie)
aanwezig is die leidt tot een groter risico op het krijgen van kanker. Dit betekent dat in alle
lichaamscellen van een persoon dezelfde genetische mutatie aanwezig is. Bekende voorbeelden
hiervan zijn het hereditaire non-polyposis coloncarcinoom (HNPCC-)syndroom met een verhoogde
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper mirjamvanderwou. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,49. Je zit daarna nergens aan vast.
