Inleiding strafrecht week 1 Grondtrekken van het Nederlands strafrecht hoofdstuk 1
Inleiding
1.2 Plaats van het strafrecht
Strafrecht
Regelt wie straf kan krijgen en waarvoor.
Berechting van een strafbaar feit en de daarvan verdacht persoon door de rechter.
Negatief sanctiestelsel.
Rechtshandhaving en rechtsbescherming.
Het straffen gebeurt niet door de burger zelf, maar door de overheid. De Staat heeft het
monopolie op straffen. Als een burger een strafbaar feit pleegt, moet hij verantwoording
afleggen aan de overheid, die hem namens de samenleving straf kan opleggen.
Staat (-) Burger = Strafrecht
Burger (-) Burger = Civiel recht
Hiermee is overigens niet gezegd dat strafrecht het enige rechtsgebied is dat de verhouding
tussen de burgers en de Staat regelt. Deze verhouding wordt zelfs voor een groot gedeelte
beheerst door het bestuursrecht.
In het strafecht kunnen burgers niet elkaar dagvaarden voor gepleegde strafbare feite. De
enige die een verdachte van een strafbaar feit voor de (straf)rechter kan brengen is een
officier van justitie.
Vb: Persoon A slaat Persoon B met de vuist keihard op het gezicht. Persoon B verliest
hierdoor een van zijn voortanden. Terwijl Persoon B totaal verbluft op de grond ligt, stapt
Persoon A in zijn auto en rijdt weg.
Het is echter verboden om het recht in eigen handen te nemen (Eigenrichting) en daarom zal
Persoon B zich moet wenden tot de overheid, zodat deze Persoon A kan straffen.
Eerst moet Persoon B aangifte doen bij de politie van mishandeling (art. 300 Sr). De politie
zal de zaak onderzoeken -)
Na verloop van tijd zullen de resultaten van dit onderzoek terechtkomen op het bureau van
een officier van justitie en hij/zij kan besluiten om Persoon A een dagvaarding te sturen om
hem te laten verschijnen voor een (straf)rechter -)
De rechter kan dan uiteindelijk straf opleggen aan Persoon A.
Dit strafrechtelijk traject kan worden gevolgd, omdat hier sprake is van verdenking van een
strafbaar feit, mishandeling.
Stel dat Persoon A inderdaad veroordeeld wordt en een boete van 1000euro krijgt. De straf
kan een zekere morele genoegdoening verschaffen aan Persoon B, maar hiermee is de schade
die hij daardoor geleden heeft, nog niet vergoed.
1
,1500euro(tandarts)+500(immateriële schadepost)+100euro(kleding)=2100euro schade.
Het slaat Persoon B vrij om, los van de strafrechtelijke veroordeling, zijn schade te verhalen
op Persoon A. Als Persoon A niet vrijwillig betaalt, kan Persoon B hem laten dagvaarden en
moet dan gebruik maken van een advocaat die Persoon A, in civielrechtelijke zin, zal
dagvaarden voor de (burgerlijke)rechter.
Civielrechtelijk procederen is een ingewikkelde, tijdrovende en geldverslindende
aangelegenheid. Daarom bestaat en binnen het strafrechtelijke systeem een mogelijkheid voor
slachtoffers van strafbare feiten om als ‘benadeelde partij’ schadevergoeding te verzoeken
aan de strafrechter.
1.3 Doelen van straffen
Twee doelen:
1. Vergelding.
2. Preventie.
Vergelding:
(Het kwaad dat de dader van een strafbaar feit veroorzaakt bij het slachtoffer of aan de
maatschappij als geheel, wordt door het opleggen van straf in de eerste plaats vergolden door
leedtoevoeging).
(Dit vergeldingsaspect kan zorgen voor een morele genoegdoening: de dader voelt duidelijk
dat hij/zij een strafrechtelijke norm heeft overschreden.)
Preventie:
(Gaat vanuit een eenvoudig principe: mensen willen geen straf krijgen, dus zullen zij gedrag
dat mogelijk tot straf leidt, zoveel mogelijk proberen te voorkomen).
(Het opleggen van straf zou er zo moeten leiden dat minder mensen strafbare feiten plegen).
Twee soorten preventie:
1. Speciale preventie: dat een dader die in aanraking is gekomen met de gevolgen van
het overschrijden van een strafrechtelijke norm, de volgende keer wel twee keer zal
nadenken, voordat hij nog eens iets dergelijke doet.
2. Generale preventie: heeft als uitgangspunt dat ook andere dan de gestrafte lering
trekken uit het feit dat er voor het plegen van een strafbaar feit straf opgelegd kan
worden.
1.4 Materieel strafrecht, formeel strafrecht en sanctierecht
Strafrecht in drie onderdelen:
1. Materieel strafrecht.
2. Formeel strafrecht.
3. Sanctierecht.
Materieel strafrecht:
2
, Bepaalt welk gedrag niet toegestaan is en welke persoon daarvoor kunnen worden
gestraft.
Het gaat hierbij in de eerste plaats om algemene leerstukken die betrekking hebben op
de uitsluiting van stafbaarheid (vb: diefstal en moord)
Hiernaast behoren ook algemene leerstukken die betrekking hebben op de uitsluiting
van strafbaarheid (vb: noodweer) en uitbreiding van stafbaarheid (vb: poging en
medeplichtigheid) tot het materiele strafrecht.
Voornamelijk gevonden in het Wetboek van Strafrecht.
Formele strafrecht (strafprocesrecht):
Bepaalt welke regels moeten worden gevolgd wanneer een norm van het materieel
recht (vermoedelijk) is overtreden.
Voor het grootste gedeelte geregeld in het Wetboek van Strafvordering, geeft
bijvoorbeeld de regels voor de bevoegdheden van de politie, de duur van de
voorlopige hechtenis, de inhoud van dagvaardingen en het instellen van hoger beroep.
Sanctierecht:
Heeft betrekking op de voorwaarden waaronder bepaalde straffen mogen worden
opgelegd en ten uitvoer gelegd.
Het gaat dan bijvoorbeeld om de vraag of voor een bepaald strafbaar feit een taakstraf
mag worden opgelegd en welke voorwaarden de rechter precies mag stellen wanneer
hij een straf voorwaardelijk oplegt.
Is zowel in het Wetboek van Strafrecht als in het Wetboek van Strafvordering te
vinden.
Het materiële en formele strafrecht NIET verwarren met wetten in formele en materiële zin!
Wet in formele zin: is een wet die tot stand gekomen is in samenwerking tussen de regering
en Staten-Generaal.
Wet in materiële zin: een betreffende wet die algemene regels bevatten die de burgers binden.
1.5 Commuun en bijzonder strafrecht
Commuun strafrecht:
Het strafrecht dat in de wetboeken zijn opgenomen, duiden wij vaak aan als het
commune strafrecht.
Wetten waarin het algemene deel van het strafrecht en het strafprocesrecht is
opgenomen.
Bijzonder strafrecht:
Veel strafbepalingen in andere wetten, bijvoorbeeld de Wegenverkeerswet 1994, de
Wet wapens en munitie en de Opiumwet vormen samen het bijzondere strafrecht.
Hier vinden wij strafbepalingen aan die behoren tot het materiële strafrecht, maar
vaak ook bevoegdheden die behoren tot het formele strafrecht.
Alle hiervoor genoemd wetten zijn wetten in formele zin. Er bestaan echter ook strafwetten
die niet in samenwerking tussen de Staten-Generaal en de regering tot stand is gekomen,
maar door lageren openbare lichamen worden vastgesteld.
3
, Vb: de algemene plaatselijke verordening (APV) van een gemeente. Hierin wordt allerlei
gedragingen strafbaar gesteld die in die gemeente niet togelaten zijn. Het is goed mogelijk dat
een gedraging in de ene gemeente strafbaar is en in de andere niet.
1.6 De opbouw van het Wetboek van Strafrecht en het Wetboek van Strafvordering
Het Wetboek van Strafrecht (Sr)
Drie hoofdonderdelen:
1. Boek 1
2. Boek 2
3. Boek 3
Boek 1:
(Dit boek regelt de algemene leerstukken van materieel strafrecht, zoal
strafuitsluitingsgronden en poging).
(Dit zijn algemene stukken, omdat deze van toepassing zijn op alle delicten die in het
Wetboek van strafrecht zijn gesteld en in beginsel ook op alle delicten die in de bijzondere
strafwetten zijn opgenomen, art. 91 Sr.)
(Bevat ook veel regels met betrekking tot het sanctierecht en enkele andere onderwerpen).
Boek 2 en Boek 3:
(Bevatten uitsluitend strafbepalingen: omschrijven van gedrag dat strafbaar is, met daarbij
aanduiding van de maximale straffen die mogen worden opgelegd).
(Het onderscheid tussen deze boeken heeft uitsluitend te maken met de ernst van de delicten).
(Boek 2 worden alleen misdrijven strafbaar gesteld en Boek 3 bevat uitsluitend
overtredingen).
De boeken zijn onderverdeeld in kleinere onderdelen. Deze worden titels genoemd. De titles
kunnen op hun beurt afdelingen bevatten.
Het Wetboek van Strafvordering (Sv)
Zes onderdelen:
1. Boek 1
2. Boek 2
3. Boek 3
4. Boek 4
5. Boek 5
6. Boek 6
Deze boeken volgen de chronologische volgorde van het strafproces.
Boek 1:
(In dit boek (‘Algemene bepalingen’) worden de belangrijkste bevoegdheden tijdens het
opsporingsonderzoek geregeld).
Boek 2:
4
