Leervragen taak 10 “Stress is goed”
Hoofdvraag:
Wat is stress en hoe past een dier zich hier op aan?
Deelvragen:
1. Wat is een stressor?
2. Wat zijn oorzaken van stress?
3. Wat zijn hormonen?
4. Welke hormonen hebben te maken met stress? (werking)
5. Waar worden deze hormonen aangemaakt en aangestuurd? (HPA-axis) (bouw, functie en
werking)
6. Wat houden de vier stressreacties is?
7. Wat is “copingstyle” en wat is “adaptief vermogen”, en wat is het verschil?
8. Wat zijn gevolgen van stress? (korte en lange blootstelling)
9. Waarom ervaren stressvolle ratten (inteelt ratten) een daling in stresshormoon na een
stressvolle ervaring?
Vraag 1: Wat is een stressor?
Een stressor is een gebeurtenis of situatie die stress veroorzaakt. Een stressor leidt tot een
fysiologische reactie wat weer zorgt voor een aanpassing op het gedrag. Die aanpassing op het
gedrag kan weer voor een nieuwe stressor leiden. Hierdoor zit er een terugkoppeling in. Reacties op
een stressor zijn de 4 f’s. Flight, fight, freeze en faint. Ook is er nog een verschil in fysiologische
stressoren en psychologische stressoren.
Vraag 2: Wat zijn oorzaken van stress?
Het hebben van stress kan verschillende oorzaken hebben. Het hebben van stress kan worden
onderverdeeld in twee situaties. Acute stress en chronische stress. Deze twee situaties hebben ook
verschillende oorzaken. Acute stress heeft een snel effect en is daardoor snel weer voorbij. Dit leidt
daardoor ook niet tot schade aan het lichaam. Chronische stress heeft een langdurig effect, daardoor
leidt het ook tot meer schade aan het lichaam. Het kan negatieve effecten hebben op het
immuunsysteem, het kan leiden tot hartkwalen, hoge bloeddruk, maagklachten, etc. Wanneer
dieren niet hun natuurlijke gedrag kunnen vertonen kan er al stress ontstaan.
Stress wordt veroorzaakt door een stressor. Wanneer de stressor te voorspellen is en te controleren
is dan wordt de stressor minder. Bij dieren kan stress ontstaan door het introduceren van nieuwe
soortgenoten, bepaalde geluiden/geuren, ander voer of een nieuwe leefomgeving. Ook kan verveling
en onvoorspelbare situaties leiden tot vuurwerk. Wanneer er bijvoorbeeld meer predatoren in dat
gebied zijn, zullen de dieren die daar leven meer stress hebben.
, Vraag 3: Wat zijn hormonen?
De betekenis van hormonen is dat het signaalstoffen zijn die door endocriene klieren via de
bloedbaan aan doelcellen of -organen worden afgegeven. Hormonen wekken reacties op door
binding aan een specifiek eiwit receptoren in of op doelcellen. Deze verplaatsen via het
bloedvatenstelsel. Er is een verschil tussen vet oplosbare hormonen en water oplosbare hormonen.
Hormonen worden onderverdeeld in drie groepen: polypeptiden (eiwitten en peptiden), aminen
(afgeleid van aminozuur) en steroïden (lipiden).
Een hormoon heeft meerdere effecten. Welk effect het hormoon heeft hangt af waar die zich aan
bindt. Naast hormonen zijn er ook nog feromonen. Feromonen worden uitgescheiden ‘buiten’ het
dier in omgeving.
Vraag 4: Welke hormonen hebben te maken met stress? (werking)
Er zijn verschillende hormonen die met stress te maken hebben. Dit zijn adrenaline, noradrenaline,
oxytocine, ACTH, ADH, TSH, TRH, CRH (stimulerend hormoon) en cortisol. Ook hebben de voorkwab
en de achterkwab van de hypofyse hier mee te maken, hier worden de meeste hormonen
uitgescheiden. Maar hier gaan we in een andere vraag verder op in.
Adrenaline en noradrenaline zorgen ervoor dat de coördinatie van de fysiologische veranderingen
worden geprikkeld. Beiden hebben ze ook een functie als neurotransmitters (signaalstoffen). Ze
zorgen ervoor dat de hoeveelheid van de energie (die direct bruikbaar is) wordt verlaagd. Ook zorgen
ze er beide voor dat de glycogeen afbraak (door de lever en de skeletspieren) wordt verlaagd, maar
het afgeven van glucose (door lever cellen en vet cellen) wordt verhoogd. De glucose die wordt
afgeven kan door de lichaamscellen worden gebruikt als brandstof. Adrenaline heeft ook nog
meerdere functies. Wanneer adrenaline bindt in lever cellen, wordt er een enzym geactiveerd.
Terwijl in als adrenaline in spier cellen bindt wordt een spier specifiek enzym afgegeven.
Oxytocine is niet zo zeer een hormoon die te maken heeft met stress, maar wordt wel uitgescheiden
door de achterkwab van de hypofyse. Oxytocine stimuleert de samentrekking van de borstspieren en
de baarmoederspieren. Dit hormoon staat ook wel beter bekent als het knuffelhormoon, het speelt
namelijk een belangrijke rol bij het verbinden van sociale contacten. Het kan ook zorgen voor
agressief gedrag, dit hormoon speelt ook op wanneer je je naasten wil beschermen tegen
buitenstaanders. Het kan dan tot agressie leiden tegenover de buitenstaander. Oxytocine heeft
“doelen” in de hersenen zitten waar wordt gereageerd op gedrag, dat betrekking heeft op sociale
contacten.
ACTH stimuleert de bijnierschors om
het stresshormoon cortisol aan te
maken. Wanneer het bijniernierschors
actief wordt door lage bloed suiker en
een lagere bloeddruk. Gaat de
hypothalamus het hormoon ACTH
afgeven. Als ACTH, via de bloedbaan,
terecht komt bij het bijnierschors
wordt het afgeven en samenvoegen
van steroïden gestimuleerd. De twee
meest voorkomende corticosteroïden