SOCIALE EN CROSS-CULTURELE PSYCHOLOGIE
COLLEGE 1 – HOOFDSTUK 2
Het tentamen
• Verbanden tussen onderzoeksresultaten en concepten en theorieën in de
SCCP
• Concepten en theorieën in de SCCP en voorbeelden uit het dagelijks/eigen
leven
• Colleges zijn leidend
• Als er een naam wordt genoemd, wordt ook de theorie genoemd
• Hoofdstuk 1 en 9 niet
Sociale psychologie
• Gedachten, gevoelens en gedrag van mensen, en hoe dit wordt beïnvloed
door werkelijke of voorgestelde aanwezigheid van anderen
• Wisselwerking tussen cognitie en gedrag van jezelf en sociaal gedrag van
anderen door sociale beïnvloeding
Bystander effect
• Hoe meer mensen er aanwezig zijn, hoe minder kans dat er iemand zal
helpen
• Door verspreiding van verantwoordelijkheid, evaluatie dat er niets aan de
hand is en angst om jezelf voor schut te zetten
• Verhelpen door gericht iemand om hulp te vragen en duidelijk maken dat je
hulp nodig hebt
• Sociale psychologie want individu in sociale omgeving
Sociale psychologie levert verklaringen
• Wat ging er mis in de crisis in 2008?
• (Akerlof en Shiller) Animal spirits: in de economie te veel modellen en te
weinig sociale psychologie
• Instinct en emotie bepalen economische beslissingen, niet alleen rationele
overwegingen
• Zitten psychische problemen in de genen?
• Het belang van sociale relaties in psychische problemen
• Wilkinson en Pickett: relatie tussen sociale ongelijkheid (de verschillen in
plaats van alleen armoede) en psychische stoornissen
Wat is sociale psychologie?
• Veel theorieën
• Onderliggend principe: psychologische processen zijn functioneel
• Mensen zijn zich niet bewust van de functionaliteit
• Vaak gevormd door evolutie
Wat doen sociaal psychologen?
• Empirisch onderzoek, vaak experimenteel
• Onderzoek naar opleidingsniveau en o.a. waarom deze mensen
gediscrimineerd kunnen worden
, ⇒ Opleidingsniveau wordt gezien als de eigen verantwoordelijkheid van mensen
Massagedrag
• Psychologische factoren
• Sociale identiteit is belangrijk in de voorspelling van massagedrag
• Macht/efficacy: of ze denken dat protest iets verandert
• Legitimiteit/rechtvaardiging: of mensen het onrechtvaardig vinden
Cross-culturele psychologie
• Sociale psychologie: gedrag van “de mens”
• Cross-culturele psychologie: verschillen tussen culturen
• Culturele psychologie: invloed van cultuur op psychologisch proces
Wat is cultuur?
Verschillende aspecten van leefomgeving en gedrag
• Patronen in ons sociale gedrag
• Gebruiken en tradities
• Sociale normen en regels
• Organisatie van onze samenleving
• Aangeleerde betekenissen doorgegeven door generaties heen door een
bepaalde populatie
Waar komt cultuur vandaan?
• 1. Ecologische context: klimaat, landschap
⇒ 2. Manier van overleven: instituties (jacht, landbouw, mijnbouw)
⇒ 3. Sociale gebruiken: bijvoorbeeld relaties tussen groepen
⇒ 4. Socialisatie processen: opvoeding, scholing, werk
⇒ 5. Psychologische uitkomsten: waarden, overtuigingen, gedrag
• Veel aspecten van cultuur zijn dus een aanpassing aan omgeving en
levensomstandigheden
• Traag proces en vaak niet rationeel of instrumenteel: mensen vinden cultuur
belangrijk ook al bestaat de initiële reden misschien niet meer
• Cultuur is vanzelfsprekend
• Cultuurschok mogelijk bij verhuizing
Ecologische context
• (Van de Vliert) twee aannames:
1. Afwijkingen van ideale temperatuur zijn bedreigend voor de mens
2. Als je meer geld hebt kan je beter met dreiging omgaan
Dit leidt tot 3 typen cultuur:
1. Survival cultures
- Hard klimaat en arm
- Ongelukkig, werken om excentrieke redenen en weinig vertrouwen in
andere mensen
2. Self-expression cultures
- Hard klimaat en rijk
- Gelukkig, zelfontwikkeling, werken om intrinsieke redenen, tolerantie,
vertrouwen
, 3. Easygoing cultures
- mild klimaat en arm of rijk
- gemiddeld, traditioneel en religieus
Het meten van cultuur
• (Geert Hofstede)
• Attitudes, waarden en overtuigingen die het leven van alledag bepalen
1. Machtsafstand: mogen er machtsverschillen zijn?
2. Individualisme-collectivisme: gaat het om het individu of om de groep?
3. Masculiniteit-femininiteit: hebben mannen en vrouwen verschillende sociale
rollen?
4. Onzekerheidsvermijding: worden risico’s vermeden?
5. Lange of korte-termijn oriëntatie: doelen op korte termijn of uitgestelde
bevrediging?
Onze cultuur
• WEIRD: white, educated, industrialized, rich, democratic
• Elke cultuur vindt zichzelf normaal
• In sommige opzichten is de Westerse mens een uitzondering
Onderzoek in de sociale psychologie
• Theorie gedreven: theorie testen op bewijs - scientific method
• Construct = abstract of theoretisch concept
• Variabele = meetbare representatie van een construct (operationalisatie)
• Theorie bestaat uit aannames over relaties tussen constructen
• Theorie is hulpmiddel bij onderzoek
• Hypothese: voorspelling afgeleid uit de theorie
• Randvoorwaarden: sommige theorieën gelden alleen onder bepaalde
omstandigheden
Groupthink – Janis
Theorie over groepsdenken / slechte besluitvorming bestaat uit 4 concepten
1. Antecedente condities (hechte groep)
2. Symptomen van het groepsdenken (mind guards)
3. Symptomen van het maken van een slechte beslissing (niet goed kijken naar
alternatieven)
4. Bemiddelingsproces dat deze 3 combineert
• Mind guards: beschermen groep tegen informatie die een groepsbeslissing
tegenspreekt
• Het bemiddelingsproces waardoor het groepsdenken tot stand wordt gebracht
is een vroegtijdige samenloop-zoekende tendens
Onderzoeksmethoden
• Survey: correlatie tussen gemeten variabelen?
• Archivaal onderzoek: gedrag vond plaats in natuurlijke setting naar afhankelijk
van de kwaliteit van de archieven
• Experiment: manipulatie van onafhankelijke variabele en meten van effect op
afhankelijke variabele.
, • Kwalitatief onderzoek (bijvoorbeeld archivaal onderzoek): bestudering tekst en
archieven. Vermijden van sterke aannamen over theorie. Weinig theoretische
verwachtingen. Beschrijven in plaats van verklaren.
- Spreekanalyses: erachter komen hoe mensen hun wereld interpreteren
door analyseren van gesprekken en teksten
Nadelen kwantitatief onderzoek
1. Onderzoeker kan vragen niet uitleggen
2. Antwoord staat misschien niet bij mogelijke antwoorden (oplossing:
inhoudelijke of thematische analyses: kwalitatieve vragenlijst voordat de
kwantitatieve vragenlijst wordt opgesteld)
• Triangulatie: beter om meerdere onderzoeksmethoden uit te voeren
Soorten experimenten
• Gerandomiseerd experiment: volledige controle over stimulus en SRS
• Quasi-experimenteel onderzoek: natuurlijke toekenning aan condities (niet
random) - in het echte leven
• Veldexperiment: natuurlijke setting, maar welk random toekenning condities
Beschrijvend onderzoek/descriptive survey: gefocust op bepaalde karakteristiek(en)
van een bepaalde populatie
Steekproeven
• Probabilistisch
• Niet-probabilistisch: quota sample
- Bias doordat onderzoeker bepaalt wie hij vraagt
- Geen accurate schatting van de steekproeferror
Experimenten
• Experimenteel scenario: context waarin een experiment wordt gehouden
• Confederate: assistent die zich voordoet als participant
• Effectiviteit: mate waar de onafhankelijke de afhankelijke variabele beïnvloedt
Controle condities
• One-shot case study: is nergens mee te vergelijken
• Post-test only control group design
• Factiorial experiment: 2 onafhankelijke variabelen, met 2 levels
- Main effect: gescheiden effecten
- Interactie effect: som van de twee main effects
Derde variabele
• Moderation: alleen effect met derde variabele – beïnvloedt relatie
• Mediation: verklaart verband – effect is indirect
Waar kan het mis gaan?
• Interne validiteit: is er een derde variabele?
• Construct validiteit: is het construct goed geoperationaliseerd? Meet je wat je
denkt te meten?
• Sociale wenselijkheid: antwoord is oneerlijk
