Psychologie hoofdstuk 1
1.1 wat is psychologie en wat is het niet?
Het woord psychologie is afkomstig uit het Oudgrieks. Psyche betekent ‘geest’. Het aanhangsel
-ologie betekent ‘gebied van studie’. De letterlijke betekenis van psychologie is dus ‘de studie van de
geest’. Tegenwoordig gebruiken psychologen echter een bredere definitie.
Psychologie houdt zich niet alleen bezig met geestelijke processen, maar ook met gedragingen. Dus
zowel interne psychologische processen als externe psychologische processen.
Een tweede belangrijk aspect van de definitie heeft betrekking op het wetenschappelijke onderdeel
van de psychologie. Kort gezegd is de wetenschap van de psychologie gebaseerd op objectieve,
verifieerbare gebeurtenissen.
Psychologie= de wetenschap van gedrag en mentale processen.
Experimenteel psycholoog= psychologie die onderzoek doet naar elementaire psychologische
processen – in tegenstelling tot een toegepast psycholoog. Hoewel sommige experimenteel
psychologen bij bedrijven of onderzoeksinstellingen werken, zijn de meeste werkzaam aan
universiteiten, waar ze tevens lesgeven.
Docent psychologie= psycholoog met als primaire taak het geven van onderwijs op bijvoorbeeld een
hbo- of bacheloropleiding of aan een universiteit.
Toegepast psycholoog= psycholoog die de dor experimenteel psychologen vergaarde kennis gebruikt
om problemen van mensen op te lossen.
Specialisaties in de toegepaste psychologie:
Arbeids- en organisatiepsychologen hebben zich gespecialiseerd in aanpassingen aan de
werkplek die de productiviteit en de arbeidsmoraal van werknemers moeten maximaliseren.
Sportpsychologen helpen atleten hun prestaties en motivatie te verbeteren, door trainingssessies
te plannen en door hen te leren hun emoties onder druk te beheersen.
Schoolpsychologen zijn deskundig op het gebied van lesgeven en leren. Ze diagnosticeren leer- en
gedragsproblemen en adviseren leraren, ouders en leerlingen.
Klinisch psychologen en counselors helpen mensen zich aan te passen op sociaal en emotioneel
gebied, of om moeilijke keuzes in relaties, hun carrière of opleiding te maken.
Forensisch psychologen leveren hun psychologische expertise aan het wets- en rechtssysteem.
Omgevingspsychologen proberen de interactie met onze omgeving en het milieu te verbeteren.
Gerontopsychologen vormen een van de nieuwste vakgroepen in de psychologie. Zij helpen
ouderen om hun gezondheid en welzijn te behouden en effectief te leren omgaan met leeftijd
gerelateerde problemen.
Psychiatrie= is een medisch specialisme dat zich richt op de diagnose en behandeling van mentale
stoornissen. Psychiaters richten zich voornamelijk op de behandeling van mensen met ernstiger
psychische stoornissen dan psychologen en doen zij dit vanuit een medische invalshoek: zij zien deze
mensen als ‘patiënten’ met een geestelijke ‘ziekte’.
Psychologen zijn niet bevoegd om medicijnen voor te schrijven. Psychologen werken dus op allerlei
terreinen en behandelen mensen vanuit een psychologische invalshoek.
,Pseudopsychologie= niet-onderbouwde psychologische aannamen die als wetenschappelijke
waarheden worden gepresenteerd.
Vaardigheden voor kritisch denken:
1. Wat is de bron? De eerste vraag de in dit geval gesteld moet worden, is of degene die de
bewering doet, feitelijke kennis heeft of op zijn minst advies heeft gevraagd aan iemand met de
noodzakelijke expertise. Probeert de bron politieke punten te scoren?
2. Is de bewering redelijk of extreem? Het leven is te kort om overal kritisch over te zijn, dus is het
kunst selectief te zijn. Kritische denkers zijn hoe dan ook sceptisch over beweringen die als
‘doorbraak’ of ‘revolutionair’ worden aangemerkt.
3. Wat is het bewijsmateriaal? Kritische denkers weten dat anekdotisch bewijsmateriaal, hoe
overtuigend het ook lijkt, uit de ervaring van slechts enkele mensen bestaat. Dit mag dan ook
niet als wetenschappelijk bewijs worden gezien. Om zeker te weten of een bepaalde oplossing
werkt, is er wetenschappelijk bewijsmateriaal nodig, waarvoor wetenschappelijk onderzoek
moet worden verricht.
4. Kan de conclusie zijn beïnvloed door bias? Kritische denkers kennen de omstandigheden
waaronder er een grote kans op bias bestaat en zijn in staat veelvoorkomende soorten bias te
herkennen. Bias is een vooroordeel, vervorming of vertekening van een situatie, meestal op basis
van persoonlijke ervaring en waarden.
Emotionele bias: de neiging om oordelen te vellen gebaseerd op attitudes en gevoelens, in plaats
van op een rationele analyse van het bewijsmateriaal.
Confirmation bias (bevestigingsbias): de neiging om informatie die niet bij je opvattingen aansluit
te negeren of te bekritiseren on om in plaats daarvan informatie te zoeken waar je het wel mee
eens bent.
5. Worden veelvoorkomende denkfouten vermeden? Een veelvoorkomende denkfout is is dat
‘gezond verstand’ een substituut is voor wetenschappelijk bewijs. Een andere grote denkfout
doet zich voor als we aannemen dat als twee dingen tegelijkertijd voorkomen, het een het ander
moet veroorzaken. Dit staat bekend als de correlatie-causaliteit-denkfout.
6. Zijn voor het oplossen van het probleem verschillende invalshoeken nodig? Moet het probleem
vanuit verschillende perspectieven worden bekeken?
,1.2 wat zijn de zes belangrijkste perspectieven van de psychologie?
René Descartes stelde het eerste radicaal nieuwe idee voor dat uiteindelijk leidde tot de moderne
psychologie: een scheiding tussen de spirituele geest en het fysieke lichaam. Descartes behoorde tot
het rationalisme, een filosofiestroming die de ratio, het denken, als enige middel zag om aan
wetenschap en filosofie te doen.
Een filosofiestroming, het empirisme, formuleerde echter veel kritiek op Descartes. Empiristen zien
het denken als onnodig en zelf storend in wetenschap en filosofie. Zij beweren dat waarnemingen,
ervaringen en experimenten de enige ware bronnen van kennis zijn.
Biologisch perspectief= het psychologische perspectief dat de oorzaken van gedrag zoekt in het
functioneren van de genen, de hersenen en het zenuwstelsel en hormoonstelsel.
Neurowetenschap= het vakgebied dat zich richt op begrip van hoe de hersenen gedachten,
gevoelens, motieven, bewustzijn, herinneringen en andere mentale processen creëren.
Evolutionaire psychologie= een relatief nieuw specialisme in de psychologie dat gedrag en mentale
processen beschouwt op basis van hun genetische aanpassingen aan overleving en voortplanting(
Charles Darwin).
Natuurlijke selectie= de eest adaptieve psychische en lichamelijke kenmerken bevoordeeld werden,
want ze leefden langer en waren daardoor beter in staat zich voort te planten en zo hun eigen
kenmerken door te geven.
De Duitse wetenschapper Wilhelm Wundt, die later waarschijnlijk de allereerste was die zichzelf
‘psycholoog’ noemde, dacht dat het mogelijk was de menselijke geest op eenzelfde manier te
simplificeren als het periodieke systeem de scheikunde had vereenvoudigd.
Introspectie= beschrijving van je eigen innerlijke, bewuste ervaringen.
Structuralisme= historische stroming binnen de psychologie die de basisstructuren van de geest en
de gedachten trachtte te ontrafelen. Structuralisten zochten de ‘elementen’ van de bewuste
ervaring.
Gestaltpsychologie= concentreert zich op het geheel van onze bewustzijnservaringen als meer dan de
som van de delen en probeerden te begrijpen hoe we ‘perceptuele gehelen’ vormen.
Functionalisme= historische stroming vinnen de psychologie die meende dat psychische processen
het beste begrepen kunnen worden in het licht van hun adaptieve nut en functie (William James).
John Dewey was de grondlegger van de beweging van ‘het nieuwe leren’, waarbij de nadruk lag op
leren door doen, in plaats van door alleen naar colleges te luisteren en feiten uit het hoofd te leren.
Cognitief perspectief= een van de belangrijkste psychologische perspectieven, waarbij de nadruk ligt
op mentale precessen, zoals leren geheugen, perceptie en denken als vormen van
informatieverwerking.
Behaviorisme= een historische school die ernaar streefde om van de psychologie een objectieve
wetenschap te maken die zich alleen op gedrag richtte ( en niet op mentale processen). Voor
behavioristen waren iemands gedachten of emoties irrelevant. Alleen gedrag kon betrouwbaar
worden geobserveerd en gemeten.
, Het behavioristische perspectief vroeg vooral aandacht voor de manier waarop ons handelen wordt
gevormd door de consequenties ervan.
Sigmund Freud: persoonlijkheid en psychische stoornissen ontstaan voornamelijk uit processen in de
onbewuste geest, en niet in het bewustzijn.
Psychodynamische psychologie= een benadering die de nadruk legt op het begrijpen van het
menselijk functioneren in termen van onbewuste behoeften, verlangens, herinneringen en
conflicten.
Psychoanalyse= een benadering van de psychologie die is gebaseerd op de veronderstelling van
Freud, die de nadruk legt op onbewuste processen. De term verwijst zowel naar Freuds
psychoanalytische theorie als naar zijn psychoanalytische behandelmethode.
Perspectieven vanuit de gehele persoon= een aantal psychologische perspectieven die draaien om
een globaal inzicht in de persoonlijkheid, waaronder de psychodynamische psychologie,
humanistische psychologie en psychologie van karaktertrekken en temperament.
Humanistische psychologie= een klinische benadering die de nadruk legt op de mogelijkheden, groei,
potentie en vrije wil van de mens ( Carl Rogers en Abraham Maslow).
De oude Grieken verklaarden dat de persoonlijkheid werd geregeerd door vier humores
(vloeistoffen): bloed, slijm, zwarte gal en gele gal.
Psychologie van karaktertrekken en temperament= verschillen tussen mensen ontstaan uit
verschillen in stabiele kenmerken neigingen, die karaktertrekken en temperamenten worden
genoemd.
Ontwikkelingsperspectief= psychologische verandering is het gevolg van een interactie tussen de
erfelijke eigenschappen die in onze genen zijn vastgelegd en de invloed van onze omgeving.
Sociocultureel perspectief= legt de nadruk op het belang van sociale interacties, sociaal leren en een
cultureel perspectief.
Cultuur= een complexe mix van taal, opvattingen, gewoonten, waarden en tradities die wordt
ontwikkeld door een groep mensen en die wordt gedeeld met anderen in deze omgeving.
Cross cultureel psycholoog= een psycholoog die werkt in dit specialisme is geïnteresseerd in de
manieren waarop psychologische processen verschillen tussen mensen van verschillende culturen.
Holisme= visie die totaliteit altijd
belangrijker vindt dan de som der
delen.
