Rij van belangrijke filosofen met bijbehorende
ideeën/stroming enz.
Filosofen genoemd in H1
Harari: mensen werken als algoritmes, die we kunnen beïnvloeden en die de vrije wil
van mensen teniet doen.
Zizek: we leven in een tijd waarin iedereen gedwongen wordt een filosoof te zijn
door de dagelijkse dilemma’s die we tegenkomen.
Nietzche: ‘’het herleiden van iets onbekends geeft een gevoel van opluchting’’.
Latour: maakt onderscheidt tussen matters of fact en matters of concern.
Margaret Mead: discours is ook aanwezig in het onderwijs. Je leer kinderen op een
bepaalde manier te denken en dit is niet goed. ‘’leer kinderen hoe ze moeten denken
en niet wat ze moeten denken’’.
Filosofie van de opvoeding door de jaren heen:
oudheid: socrates, plato, aristoteles, augustinus van hippo
middeleeuwen: thomas van aquino
humanisme: erasmus, melanchton, de montaigne
verlichting: comenius, locke, rousseau, kant
hedendaags: dewey
Bekende verlichte denkers:
Copernicus
Galilei
Kepler
Newton
Filosofie als levenskunst of bestaansethiek (H2)
We leven tegenwoordig in een tijd van overvloed en onbehagen. Daarom willen we
antwoord op de vraag: ‘’hoe moeten wij ons leven leiden’’. Hier houdt de
levenskunst/bestaansethiek zich mee bezig.
Geluk is het hoogste doel – aristoteles
boek ‘’ethica’’
‘’geluk’’ betekent hier dat het menselijke potentieel is volledig is gebruikt. Denk aan
een volgroeide boom. Je bent een volmaakt mens. Je perfectioneert jezelf.
deugdenethiek: gericht op karakter ipv morele regels.
je bereikt geluk door te handelen volgens de rede/de deugd.
geluk is intern, en daardoor anders dan genot. Als je eenmaal geluk hebt bereikt, kan
niemand dat van je afpakken.
jou geluk mag niet ten koste gaan van geluk van anderen.
levenskunst is alleen voor de ‘’vrije burger’’ weggelegd (geen vrouwen, slaven, enz).
je moet je emoties leren beheersen door actief en dynamisch op zoek te gaan naar
de gulden middenweg.
Leef in overeenstemming met de natuur – stoïcijnen
, bekende stoïcijnen: Epictetus, Seneca, Zeno van Citium
buig mee met het leven, net als riet. accepteer je lot. go with the flow. draag leed.
controleer jezelf en niet je omgeving, want daar heb je geen controle over.
zie af van emoties, bezit en genot. dit zijn externe factoren die de controle over
jezelf bedreigen.
volg niet het voorbeeld van anderen, maar pak de eigen regie.
wanneer je dit doet, verkrijg je meesterschap over jezelf en zal je gelukkig worden.
tegenovergestelde van hedonisme en maakbaarheid. heeft een link met de oosterse
religieuze filosofie (boeddhisme). inspiratie voor latere filosofen (Nietzche – amor fati
= heb je lot lief).
Persoonlijk geluk is het hoogste doel – Hedonisme
Filsoof: Epicurus
persoonlijk geluk is het hoogste doel. vermijdt pijn en verdriet.
het gaat om persoonlijk geluk op de lange termijn: geniet met mate.
minder ratio, meer gevoel.
maar: leef wel de regels na en veroorzaak geen ellende bij andere mensen.
Leven in overeenstemming met jezelf is het hoogste doel – Cynisme
Filosoof: Diogenes van Sinope
leef in overeenstemming met jezelf, zoveel mogelijk vrij van regels. doe waar je zin in
hebt.
kan leiden tot anarchisme: afkeer tegen de maatschappij en cultuur.
Levenskunst en de zorg voor zichzelf – Foucault
Foucault was historisch filosoof.
geïnspireerd door de grieks-romeinse antieke moraal, afkeer tegen de oude
juridische ethiek. Heeft gedachtegoed van de grieken passender gemaakt voor deze
tijd.
geïnspireerd door de griekse ‘’levenskunst’’ bedacht hij de bestaansestethiek.
een goed leven is een mooi leven.
mensen zijn een kunstproject, moeten experimenteren met hun identiteit in
vrijheidspraktijken en zelftechnieken en niet worden tegengehouden door een
macht.
zelfzorg: verkrijg meesterschap over jezelf, voordat je voor een ander kan zorgen.
Juridisch-rationele ethiek (H3)
Plichtethiek van Kant: handel uit zuivere motieven, volgens een wet die je jezelf oplegt. De
handeling mag nooit een middel tot iets zijn. het is onvoorwaardelijk. Je handelt uit
innerlijke overtuiging/uit vrije wil, met respect voor anderen en jezelf.
je handelt volgens de rede/deugd= deugdenethiek.
we maken gebruik van rationalisme (en a priori) en empirisme (a posteriori) om
kennis te verkrijgen.
dit sluit aan bij handelen vanuit een categorisch/absoluut gebod.
het hypothetisch gebod naleven is slecht.
, verwar het niet met plichtmatig handelen = handelen omdat anderen of
omstandigheden ons daartoe dwingen, omdat het een gewoonte is of omdat we iets
van die ander willen.
Utilisme/gevolgenethiek/teologische ethiek: kijk naar de gevolgen van je handeling om te
bepalen of iets goed of slecht is (op de lange termijn).
Bentham: we leven onder de macht van twee soevereine meesters, pijn en genot.
Streef bij elke handeling altijd naar zoveel mogelijk genot voor zoveel mogelijk
mensen, en zo min mogelijk pijn. Geestelijke genot staat gelijk aan lichamelijke
genot.
Mill: geestelijke genot staat hoger dan lichamelijk genot. Als je iets doet voor
anderen verkrijg je zelf meer genot. Individuele vrijheid en zelfontplooiing het
allerbelangrijkste.
Berlin:
negatieve vrijheid = vrijheid van
positieve vrijheid = vrijheid tot
klassieke politieke filosofen (H5)
Gingen uit van de denkbeeldige natuurstaat, met natuurwetten die zijn afgeleid van het
natuurrecht. Ze geloofden allemaal dat de natuurstaat geen stand zou houden en stelden
daarom ieder een sociaal contract met wetten en regels op. Hier is de huidige rechtsstaat op
gebaseerd.
De controlesamenleving – Hobbes
pessimistisch: mensen zijn van nature slecht, uit op macht en eigenbelang.
iedereen is van nature gelijk, mens is een individu en geluk is een eindeloze beweging
van verlangen.
competitie, dreiging en onzekerheid leidt tot een oorlog van allen tegen allen.
dus: sociaal contract met 19 natuurwetten.
draag een deel van je vrijheid en rechten over aan een autoritaire, absolute, niet-
perfecte soevereine macht.
beschaving leidt tot orde.
Leven in gemeenschap van goederen – Locke
optimistisch: onderlinge samenwerking, mijn belang is het belang van anderen.
mensen zijn vrij en gelijk, leven in vrede zonder gezaghebbende, respect.
iets wordt jou eigendom als je er arbeid voor verricht. pak wat je nodig hebt en
verspil niks.
geld en bezit zorgt voor problemen: eigenrichting, geen onpartijdige rechter en geen
uitvoerende macht.
dus: sociaal contract met scheiding der machten en stilzwijgende instemming.
De algemene wil van het volk – Rousseau
natuurstaat is paradijs op aarde: mens is van nature goed, vrij, gelijk en
onafhankelijk.
geen besef van goed en kwaad, geen angst, geen prive bezit.
