Tentamenstof uit de hoorcolleges
Periode 2 VV1K
Hoorcollege MGZ-VGG week 2.1 Juliët
Hoorcollege Reumatoïde Artritis en de verpleegkundige rol
Reuma is geen ziekte het is een verzamelnaam voor allerlei vormen ervan en die vormen zijn:
- Artrose (dit is de meest voorkomende vorm van reuma en is asymmetrisch, mensen met artrose hebben brede
knokkels, mensen met artrose hebben brede knokkels, doordat het lichaam merkt dat er beschadigingen optreden
en reageert daarop door oppervlakten te verbreden, dus het lichaam maakt extra bot aan.)
- Reumatoïde artritis (dit is de bekendste vorm van reuma)
- Bechterew
- Reactieve artritis (reactief = reageert op iets, art- = gewricht en -itis = ontsteking)
Vrouwen hebben vaker last van reumatoïde artritis dan mannen, dit komt o.a. door hormonen.
Reumatoïde artritis is een auto-immuunziekte.
Prevalentie: dit betekent hoeveel mensen in dat jaar die ziekte hebben, dus dat zegt niet iets over de nieuwe
gevallen per jaar.
Incidentie: is het aantal nieuwe gevallen per jaar
Reumatoïde artritis:
Chronische systemische inflammatoire auto immuun aandoening:
(Langdurig, meerdere organen betrokken (niet alleen de gewrichten), ontsteking, auto = zelf en immuun = afweer,
dus dat het lichaam tegen zichzelf keert)
- Je spreekt van een chronische ontsteking, wanneer het langer dan 6 weken ontstoken is.
- Antistoffen (stoffen die je lichaam aanmaken als er een binnendringer binnenkomt) worden afgegeven tegen
eiwitten van het synoviaal vlies, dus die gaan het kapot maken. (Synoviaal vlies is het vlies dat het bot omvangt,
gewrichtvlies., dat vlies maakt vocht aan, zodat je het goed kunt bewegen)
- Het is symmetrisch (dus zowel de linkerkant als de rechterkant wordt opdezelfde plekken aangetast)
- Systemisch (andere organen zijn betrokken in het proces)
- Perifere gewrichten (uiteinde, vanaf het lichaam. Dus begint voornamelijk in de voeten, enkels, polsen, vingers)
- Oorzaak is onbekend
- Multifactorieel (roken is een belangrijke factor bij reumatoïde artritis, ook maakt het geslacht uit, de kans op
reumatoïde artritis neemt toe wanneer een familielid het ook heeft, maar is geen garantie)
Wat is een ontsteking:
Vaak is er sprake van:
- Dolor (pijn)
- Calor (warmte)
- Tumor (zwelling)
- Rubor (roodheid)
- Functio laesa (functieverlies)
Deze kenmerken zijn duidelijk aanwezig bij een acute ontsteking, maar bij chronische ontstekingen zijn ze niet meer
zo herkenbaar.
Een ontsteking is niet hetzelfde als een infectie!
Een infectie ontstaat door een bacterie, een ontsteking kan verschillende oorzaken hebben (auto-immuun ziekte)
Wat zie je bij iemand met reumatoïde artritis:
Rode vingers, opgezwollen vingers.
1
,Door reumatoïde artritis kunnen vergroeiingen ontstaat, doordat de ontsteking alle goede cellen in het gewricht
kapot maakt. Uiteindelijk gaat dan het hele gewricht kapot, maar dan ook dus de gewrichtsoppervlakten en dan kun
je het dus niet meer goed buigen.
Reumatoïde artitis is variërend van mens tot mens, het kan heel goed gaan, maar ook heel slecht gaan. Er vind
afwisseling plaats tussen exacerbaties & remissies (exacerbaties = verergering van de klachten/ontsteking en
remissies = afname van de klachten/ontsteking). Het heeft een progressief verloop, dus iemand wordt nooit beter,
na elke exacerbatie zal er altijd weer wat meer beschadigd worden, dus de patiënt moet steeds meer inleveren. Dit
betekent dus ook dat er geen herstel mogelijk is en dus wordt de behandeling ook niet gericht tot genezing maar
juist gericht op het verminderen van de symptomen.
Wat voor risico’s zijn er bij een reumatoïde voet: de tenen groeien uiteindelijk over elkaar heen, waardoor je
allemaal smetten krijgt, ontstekingen. Heeft de patiënt ook nog diabetes, dan is de het nog erger en kunnen er
drukplekken ontstaan die je niet goed kunt verzorgen en krijg je uiteindelijk allemaal open plekken, die niet goed
genezen.
Dus je kijkt bij iemand met reumatoïde artritis in de voeten goed naar rode plekken, wondjes, nagels, enz. Mensen
met zulke voeten hebben ook speciale schoenen: orthopedische schoeisel (deze moeten vaak vernieuwd worden,
omdat de voeten ook veranderen)
Er zijn verschillende hulpmiddelen die je kunt gebruiken wanneer je reumatoïde artritis:
- Traplift
- rollator met onderarmschalen
- Speciale lepels en vorken met extra dikke handvaten en ook een scheef uiteinde waarmee je eet (omdat je pols niet
meer goed kan bewegen)
- Speciaal rek waarmee je je onderbroek mee aan kunt trekken.
Een systemische ziekte (meerdere organen zijn er bij betrokken) wordt ook wel extra articulaire manifestaties
genoemd (extra = buiten, articulaire = gewrichten en manifestaties = dingen die zich voordoen, dus dingen die zich
voordoen buiten de gewrichten om). Bij reumatoïde artritis is dat vaak:
- Gezwollen lymfeklieren
- Een vergrootte milt
- Huiduitslag en zweervorming
- Beschadiging van de perifere zenuwen (hierdoor kun je gevoelsproblemen krijgen)
- Orgaanschade (nieren, hart en longen, mensen met deze ziekte hebben een hoger risico op hart en vaat ziekten).
- Bloedarmoede
Behandeling:
- Medicamenteus: medicatie
- Fysiotherapie: wanneer je problemen hebt met het bewegen, lopen. Helpt bijv. met het onderhouden van je
conditie.
- Ergotherapie: hulpmiddelen aanbieden, ergonomische werkhouding, ADL check en adviezen geven
- Chirurgische behandeling: operatie aan zenuwen die gekneld worden door de ontstoken gewrichten, maar ook om
gewrichten in de kom te houden.
- Reumaconsulent:
- Neuroloog: als er sprake is van zenuwuitval
- Psycholoog: heel belangrijk bij iemand met deze ziekte
- Maatschappelijk werk:
Impact op het dagelijks leven:
- Chronische pijn
- Beperkte mobiliteit, effect op ADL zelfredzaamheid, vermoeidheid, psychosociale effecten.
- Vermoeidheid:
- Effect op zelfredzaamheid, effect op sociale leven, gezinsleven.
- Beperkte mobiliteit:
- Effect op ADL/huishouden, algemeen zelfredzaamheid, zorg voor anderen.
2
,- Stijfheid
- Beperking zelfredzaamheid (met name in de ochtend), effect op sociale leven.
- Psychosociale effect:
- Gezinsleven/rol partner gelijkwaardigheid, effect op seksualiteit/sociale activiteiten, arbeidsongeschikt.
Behoud anatomie:
- Zelfbeschikking
- Controle nemen over eigen situatie
- Eigen keuzes maken
- Ondersteuning zelfmanagement
Holistische benadering:
- Lichamelijk
- Psychisch
- Persoonlijkheid (karakter)
- Voorgeschiedenis
- Psychosociale omgeving
- Sociale steun
Verpleegkundige zorg:
Interventies voor lichamelijke problemen
Pijn, vermoeidheid, stijfheid, beperkte mobiliteit, krachtsverlies
Pijn:
- Anamnese
- Beoordeling ziekteactiviteit
- Informeren juiste inname medicatie
- Informeer zwaarte dagelijkse activiteitenpatroon
- Inventariseer de pijnreducerende mogelijkheden en adviseer
- Helpen bij wensen zelfzorgtekorten
- Verwijzen
Stijfheid en krachtsverlies:
- Lokaliseer de aard van de stijfheid en het krachtsverlies
- Bespreek de relatie tussen RA en (ochtend)stijfheid/krachtsverlies.
- Stimuleer leefstijladviezen
- Informeer over vochtigheidsgraad (bijvoorbeeld dat tocht heel veel invloed heeft op pijn).
- Adviseer over hulpmiddelen/aanpassingen
- Verwijzen
Krachtsverlies:
- Deformaties (vergroeiingen) -> (sub)luxatie gewricht. (sub = onder) gewrichten die uit de kom schieten.
- Zenuwbeschadigingen door extra articulaire manifestaties.
Vermoeidheid (door medicatie, pijn, enz.)
- Anamnese
- Inventariseer: aard vermoeidheid, slaappatroon, dagelijkse activiteitenpatroon.
- Beïnvloedende factoren
- Doorbreken negatieve spiraal (hoe kom je hier uit, te veel bewegen en daardoor moe zijn is een negatieve spiraal).
- Belasting belastbaarheid model toepassen
- Verwijzen
Hoorcollege 2: Reumatoïde artritis deel 2
Reumatoïde artritis of RA:
3
, Is een aandoening die auto-immuun gemedieerd is, dat wil zeggen dat het lichaam antistoffen maakt tegen
lichaamseigen eiwitten, normaal gezien wordt het immuunsysteem geactiveerd wanneer men geïnfecteerd is door
vreemde indringers, bacteriën of een virussen het immuunsysteem zal altijd antistoffen maken, maar dan gericht
tegen die vreemde indringers. Het kan zo zijn, bij reumatoïde artritis is dat zo, dat omwille van onbekende oorzaak
het immuunsysteem geactiveerd wordt waarbij het immuunsysteem antistoffen gaat maken tegen lichaamseigen
eiwitten. Men maakt auto-antistoffen aan. En men spreekt van een auto-immuun gemedieerde aandoening. Het is
ook een chronische aandoening, duurt langer dan 6 weken en is inflammatoire (staat voor ontsteking).
Het is een chronische inflammatoire ziekte van voornamelijk de perifere gewrichten, die behoren tot bijv. de
handen, de polsgewrichten, enkelgewrichten enz. RA gaat gepaard met extra-articulaire manifestaties, dat wil
zeggen dat niet alleen de gewrichten aangetast zijn, maar ook bijvoorbeeld organen en weefsels buiten de
gewrichten. Het is een multifactoriële aandoening, meerdere factoren spelen een rol en een therapie tot genezing is
nog niet mogelijk.
De definitie van reumatoïde artritis:
Chronische systemische inflammatoire auto immuun aandoening.
Symmetrisch = het gaat om gewrichten zowel links en rechts die meestal tegelijk zijn aangedaan.
Systemisch = andere organen zijn betrokken in het proces = extra – articulaire verschijnselen.
Auto-immuun ziekte:
Het immuunsysteem keert zich tegen het lichaam, er worden antistoffen gemaakt gericht tegen lichaamseigen
weefsel en het synoviaal membraan, waardoor het synoviaal membraan wordt afgebroken. Wanneer dit wordt RA is
een ontstekingsreactie (een inflammatoire reactie) het gevolg van afbraak van het synoviale vlies door antistoffen en
noem je synovitis.
Uiteindelijk begint RA altijd bij een ontsteking van het synoviaal weefsel van het synoviaal vlies. Door een infiltratie
van ontstekingscellen, zoals macrofagen, mestcellen en lymfocyten krijgt men een ontstekingsreactie.
In het kort: Macrofagen zijn speciale cellen die actief zijn in de weefsels en die tot rol hebben om schadelijk weefsel
op te ruimen. Mestcellen zijn speciale cellen die ontstekingsmediatoren afgeven, dit zijn stoffen die een ontsteking
kunnen verergeren. Twee belangrijke ontstekingsmediatoren zijn: heparine en histamine. De lymfocyten zijn een
soort witte bloedcel, die in staat zijn om ook weer bepaalde stoffen af te scheiden in het weefsel waardoor je ergere
schade krijgt. (b-cellen en t-cellen zijn twee lymfocyten)
Omdat een RA een auto-immuun aandoening is, zullen er ook autoantilichamen of autoantistoffen terug gevonden
worden in de gewrichten. Men ziet meestal ook nog extra pannus vorming, dat is extra afbraak van weefsel omdat
bepaalde enzymen actief worden in het ontstekingsproces. Men krijgt dus afbraak van het synovium en vervolgens,
wanneer deze ontstekingsreactie niet ingeperkt wordt, zal niet alleen het synoviaal vlies of het synovium afgebroken
worden, maar ook het gewrichtskapsel kan schade oplopen. Uiteindelijk zal ook het kraakbeenweefsel rondom de
botten afgebroken worden en men spreekt dan van erosie.
Als er schade optreedt aan het synoviaal vlies in aanwezigheid van autoantistoffen, dan zullen allerlei soorten
ontstekingscellen geactiveerd worden die uiteindelijk als doel hebben om de schade op te ruimen. Maar voordat
deze ontsteking zelf schade gaan opruimen, zullen ze eerst de ontsteking gaan verergeren.
Ontstekingsreactie:
Wanneer een ontstekingsreactie in het lichaam opgestart wordt, zal men eerst een chemische verandering gaan
zien: een toename van de doorbloeding waarbij een ontstekingsreactie altijd gepaard gaat met roodheid of rubor.
Door de chemische verandering zullen er mestcellen geactiveerd worden die histamine en heparine afgeven. Deze
zullen fagocyten gaan aantrekken, dit zijn speciale witte bloedcellen die zich in de bloedbaan bevinden. Deze
fagocyten zullen geactiveerd worden om naar de weefsels te migreren en daar worden ze macrofaag genoemd. Een
fagocyt in de weefsels is een macrofaag. Die het doel heeft, het verwijderen van het beschadigde weefsels. Als er
sprake is van vreemde indringers, zullen de macrofagen deze gaan aanvallen en die als doel hebben het verwijderen
van speciale immuuncomplexen. Anderzijds worden er ook cytokinen geactiveerd die immuunreacties gaan
activeren. Het activeren van dit leidt tot het ontstaan van speciale immuuncomplexen. (Wordt later duidelijk
uitgelegd). Maar uiteindelijk een chemische verandering, fagocyten, cytokinen die geactiveerd worden en
4
