Inhoudsopgave
Hoorcollege week 1...........................................................................................................................3
1. Goederenrecht: plaatsbepaling......................................................................................................3
2. Goederen........................................................................................................................................3
2.1 Zaken........................................................................................................................................4
2.2 Vermogensrechten...................................................................................................................4
3. Rechten op goederen.....................................................................................................................4
Kennisclip week 1: systeem van het vermogensrecht........................................................................6
Aantekeningen week 1......................................................................................................................7
Hoorcollege week 2...........................................................................................................................8
1. Romeins recht (herhaling)..............................................................................................................8
2. Eigendom........................................................................................................................................8
3. Bezit................................................................................................................................................9
4. Verkrijgende verjaring m.b.v. bezit...............................................................................................10
5.1 Levering door bezitsoverdracht..............................................................................................10
6. Numerus clausus (gesloten stelsel)...............................................................................................10
Kennisclip week 2: natrekking en zaaksvorming..............................................................................12
1. Bestanddeelvorming.....................................................................................................................12
2. Natrekking....................................................................................................................................12
3. Zaaksvorming................................................................................................................................12
Kennisclip week 2: corpus en animus..............................................................................................13
Aantekeningen week 2....................................................................................................................14
Hoorcollege week 3.........................................................................................................................15
1. Overdracht....................................................................................................................................15
2. Levering roerende zaken..............................................................................................................16
3. Derdenbescherming.....................................................................................................................16
Kennisclip week 3: Damhof/Staat....................................................................................................18
Hoorcollege 4..................................................................................................................................19
1. Levering roerende zaken..............................................................................................................19
2. Verkrijging op grond van de wet...................................................................................................19
2.1 Verkrijgende verjaring............................................................................................................19
2.2 Inbezitneming.........................................................................................................................20
2.3 Natrekking..............................................................................................................................20
2.4 Vermenging............................................................................................................................21
1
, 2.5 Zaaksvorming..........................................................................................................................21
Kennisclip week 4: zaaksvorming en vermenging............................................................................22
Hoorcollege week 6.........................................................................................................................23
1. Vruchtgebruik...............................................................................................................................23
2. Recht van pand en hypotheek......................................................................................................23
3. Erfdienstbaarheid.........................................................................................................................23
4. Erfpacht........................................................................................................................................24
Hoorcollege week 7.........................................................................................................................26
1. Verhaal en voorrang.....................................................................................................................26
1.1 Verhaalsrecht..........................................................................................................................26
2. Zekerheidsrechten........................................................................................................................26
2.1 Pand en hypotheek.................................................................................................................27
2.2 Reclamerecht..........................................................................................................................28
2.3 Eigendomsvoorbehoud...........................................................................................................28
Hoorcollege week 8.........................................................................................................................29
1. Verhaal.........................................................................................................................................29
2. Retentierecht................................................................................................................................29
3. Verleden in het geldende recht....................................................................................................29
4. Verbintenissenrecht en goederenrecht........................................................................................30
Kennisclip week 8: Romeins retentierecht.......................................................................................31
2
, Hoorcollege week 1
1. Goederenrecht: plaatsbepaling
Het goederenrecht komt uit rechtsbronnen: wet, hoogste rechtspraak, gewoonte
(verkeersopvattingen, lange tijd niet erkend als rechtsbron) en rechtsgeleerde literatuur (?).
De wet regelt o.a. het burgerlijk recht (art. 107 lid 1 GW). Dit is een codificatieartikel wat stelt dat
het burgerlijk recht gecodificeerd moet worden (door de overheid uitgevaardigd). Het burgerlijk
recht is civiel recht (ius civile: recht van de Romeinse burger).
De belangrijkste codificatie is gemaakt door Justinianus (527-565): Corpus Iuris Civilis:
- Instituten (onderwijshandboek)
- Codex (keizerlijke verordeningen)
- Digesten (juristenrecht: recht wat door juristen werd gemaakt)
- Novellen (nieuwe verordeningen door Justinianus en latere keizers)
Al het recht werd in de tijd van de receptie van het Romeinse recht (vorming van de civiele traditie)
niet gemaakt door de wetgeving maar door hetgeen in de digesten werd vastgesteld. Het recht werd
tijdens de receptie primair door de academie vastgesteld. Dit is uiteindelijk gaan vormen tot een
institutionele systematiek in de Code Civil en ons Burgerlijk Wetboek.
1806 Van der Linden: `Het tweede voorwerp van het recht betreft de goederen tot welke personen
gerechtigd zijn, of, met andere woorden, waarop zij een recht hebben. Een recht op een goed is
immers een recht waardoor het goed zelf aan mij verbonden is, zo dat ik het tegen een ieder die het
goed houdt, wie dan ook, kan uitoefenen’.
2020 Reehuis: `Het goederenrecht is dat deel van het objectieve vermogensrecht dat betrekking
heeft op de rechtsverhouding tussen een persoon en een goed (...)’.
161 Gaius, 533 Justinianus 533, I. 1.12: `Al het recht dat wij toepassen, heeft betrekking of op
personen, of op zaken, op verbintenissen of op acties’.
Het huidige systeem is dus gebaseerd op het institutensysteem uit het Romeinse recht. Het Burgerlijk
Wetboek is systematisch geordend en gecodificeerd in tien boeken.
Het Goederenrecht is gecodificeerd in boek 3 (Vermogensrecht in het algemeen) en boek 5 (Zakelijke
rechten).
2. Goederen
Artikel 3:1 BW: goederen zijn alle zaken en alle vermogensrechten.
Sommige goederen zijn registergoederen. Registergoederen zijn goederen voor welke overdracht of
vestiging inschrijving in daartoe bestemde openbare registers noodzakelijk is (art. 3:10 BW). Hierbij
kun je denken aan de overdracht van onroerende zaken, waarvoor inschrijving noodzakelijk is. Een
voorbeeld is een woning (onroerend en registergoed) of een vliegtuig (roerend). Registergoederen
kunnen dus zowel onroerende als roerende zaken zijn. De regel is wel dat onroerende zaken altijd
registergoederen zijn. Roerende zaken zijn dat niet altijd.
3
, 2.1 Zaken
Zaken (art. 3:2 BW): de voor menselijke beheersing vatbare stoffelijke objecten.
- Individualiteit, van andere objecten af te grenzen (specialiteitsbeginsel): het gaat om een
specifiek goed.
- Vormt een eenheid (eenheidsbeginsel)
- Hetgeen volgens verkeersopvatting onderdeel van een zaak uitmaakt, is bestanddeel van die
zaak. Ook een zaak die met een hoofdzaak zodanig is verbonden dat zij niet onbeschadigd
afgescheiden kan worden, wordt bestanddeel van de hoofdzaak (art. 3:4 BW). Hierbij kun je
denken aan een wiel van een fiets, toetsen van een laptop etc. Dit zijn allemaal bestanddelen
die de zaak maken.
Zaken zijn onroerend of roerend. Onroerend zijn de grond, de nog niet gewonnen delfstoffen, de met
de grond verenigde beplantingen, alsmede de gebouwen en werken die duurzaam met de grond zijn
verenigd, hetzij rechtstreeks, hetzij door vereniging met andere gebouwen of werken (art. 3:3 BW)
(arrest Portacabin):
- Een gebouw kan duurzaam met de grond verenigd zijn in de zin van art. 3:3 BW, doordat het
naar aard en inrichting bestemd is om duurzaam ter plaatse te blijven (parlementaire
geschiedenis)
- Kenbaarheid (van bestemming): `dit vereiste vloeit voort uit het belang dat de
zakenrechtelijke verhoudingen voor derden kenbaar dienen te zijn.’ (beginsel).
2.2 Vermogensrechten
Vermogensrechten zijn rechten die, hetzij afzonderlijk hetzij tezamen met een ander recht,
overdraagbaar zijn, of er toe strekken de rechthebbende stoffelijk voordeel te verschaffen, ofwel
verkregen zijn in ruil voor verstrekt of in het vooruitzicht gesteld stoffelijk voordeel (art. 3:6).
Absolute vermogensrechten: tegenover iedereen afdwingbaar (eigendomsrecht)
Relatieve vermogensrechten: tegenover bepaald persoon, vorderingsrechten.
161 Gaius, Instituten II.12-14: Sommige zaken zijn lichamelijk, andere onlichamelijk. Lichamelijk zijn
de zaken die aangeraakt kunnen worden… Onlichamelijke zaken kunnen niet worden aangeraakt.
533 Instituten 2.2.1: Lichamelijk zijn de zaken die naar hun aard aangeraakt kunnen worden, zoals
een perceel grond, een slaaf, een kledingstuk, goud of zilver, en, kortom, talloze andere zaken; 2.2.2
Onlichamelijke zaken kunnen niet worden aangeraakt.
1620 Grotius, Inleiding tot de Hollandse Rechtsgeleerdheid II, I.10.: Lichamelijke zaken, die `zinbaar’
zijn met de uiterlijke zinnen (zintuigen), worden onderscheiden in roerend en onroerend;
onlichamelijke zaken.
BW 1838: idem
BW 1992: goederen zijn zaken en vermogensrechten (je ziet de oude termijnen e.d. terugkeren).
3. Rechten op goederen
- Eigendom (art. 5:1): dominium
- Vruchtgebruik (art. 3:201): usufructus
- Pand en hypotheek (art. 3:227): pignus & hypotheca
- Erfdienstbaarheid (art. 5:70): servitus
- Erfpacht (art. 5:85): emphytheusis
4
