Samenvatting van alle vier de hoofdstukken van de Examenkatern (historische context). Bij de verplichte voorbeelden staan de bijbehorende kenmerkende aspecten erbij. Samenvatting is ook te gebruiken voor Havo, maar Havo hoeft het onderdeel over Afrika niet te kennen.
Examenkatern De Republiek
1.1 Het begin van de opstand
Waardoor brak er een opstand uit in de Nederlanden
Oorzaken opstand:
- Centralisatie bestuur (Karel V)
- Ketterijvervolging
- Economische crisis
- Strenge winter
Drie collaterale raden:
- Raad van State: belangrijkste Nederlandse edelen, advies geven over grote zaken,
landvoogt
- Geheime raad: rechtsgeleerden, wetten, toezicht op bestuur
- Raad van Financiën: overleggen over belasting, belasting controleren
Begin van de 16e eeuw kritiek van Maarten Luther op de katholieke kerk:
- Eigen staat en eigen leger
- Rijkdom
- Handel in aflaten
- Onwetendheid
Alleen de bijbel is nodig, die moet daarom in de volkstaal worden verspreid
De protestante boodschap werd verspreid via de nieuwe media: pamflet en boek. Zijn
aanhang groeide in Duitse rijk (koning karel V). Karel was katholiek. Volgens Luther mag de
vorst het geloof van zijn onderdanen bepalen daarom steunen veel vorsten Luther -> Karel V
kreeg minder macht
1521: Rijksdag van Worms. Karel V roept Luther op om in Worms te verschijnen. Luther
moet zijn ideeën herroepen -> Luther weigert -> Karel V verklaart Luther vogelvrij (vrij om te
moorden)
Scheuring in de christelijke kerk: katholiek, protestants
De protestante reformatie die splitsing van de christelijke kerk in West-Europa tot gevolg
had
Luther krijgt steun van Duitse vorsten -> godsdienstoorlogen in Duitse rijk
1555: Vrede van Augsburg (vrede tussen protestantse vorsten en Karel V) ‘wiens gebied,
deins gebed’.
1555: Karel V wordt opgevolgd door Filips II
Dagelijks bestuur over de Nederlanden komt in handen van een landvoogdes: Magaretha
van Parma
,In de Nederlanden kreeg de kerkhervormer Calvijn meer aanhangers dan Luther. Volgens
Calvijn mag een gelovige zelf zijn geloof bepalen, zonder toestemming van de overheid
1550: Bloedplakkaat: volgens deze wet moesten alle ketters dood
Het steven van vorsten naar absolute macht
veel Nederlanders twijfelden aan de zin van strenge vervolgingen en waren bezorgd over de
aantasting van hun privileges
1566: indienen smeekschrift door de lage Nederlandse adel, een verzoek tot matiging van de
kettervervolgingen -> belofte landvoogd: tijdelijk minder kettervervolgingen -> beeldenstorm
Parma eist trouw van de Nederlandse edelen -> hoogste edelman Willem van Oranje weigert
en vertrekt naar Duitsland
Filips II houdt Nederlandse edelen verantwoordelijk -> Hertog van Alva wordt nieuwe
landvoogd
- Alva stelt Raad van Beroerten in om de beeldenstormers te straffen (onthoofding):
deze Raad treedt heel hard op
Er is veel weerstand, ook onder katholieken -> veel calvinisten vluchten naar het buitenland
Willem van Oranje roept vanuit Duitse ballingschap op tot verzet tegen het strenge optreden
van Alva -> Nederlandse opstand (80 jaar), in het begin van de opstand weinig steun.
Watergeuzen steunen wel: Nederlandse calvinisten die na de komst van Alva naar Engeland
en de Noord-Duitse kuststeden waren gevlucht (verdienden hun geld via kaapvaart)
Willem van Oranje geeft watergeuzen toestemming om een guerrillaoorlog te beginnen
tegen de legers van Alva
1572: watergeuzen nemen Den Briel in -> andere steden in Holland en Zeeland sluiten zich
bij de opstand aan
Staten van Holland:
- Gezamenlijke financiering van de strijd
- Willem van Oranje wordt stadhouder
1.2 Het ontstaan van de Republiek (1572-1588)
Waardoor resulteerde de opstand in het ontstaan van de Republiek?
Het lukte Alva niet om de opstand in de Nederlanden snel neer te slaan -> burgeroorlog
Het ontzet bij leiden
1572: Leiden sluit zich aan bij de Opstand
Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse staat
1573: Spaanse troepen omsingelen de stand bijna een jaar lang en hongeren de stad uit
, 1574: Staten van Holland laten gebieden random Leiden onder water lopen. Spaanse
troepen vluchten
Willem van Oranje
- ideaal: gelijke behandeling van katholieken en protestanten
- in de praktijk veel onenigheid tussen katholieken en protestanten
- om aanhangers te krijgen gebruikte Oranje veel propaganda (Wilhelmus)
- nadruk lag niet op vervolging van geloof, maar op verdediging van het ‘vaderland’
Propaganda was vooral tegen Alva, niet tegen Filips II
Tot 1576 blijft de opstand beperkt tot Holland en Zeeland -> Filips II heeft niet genoeg geld
om al zijn huurlegers te betalen -> plunderingen door Spaanse soldaten (Spaanse Furie)
1576: Pacificatie van Gent: vredesverdrag tussen de opstandige gewesten Holland en
Zeeland en de andere Nederlandse gewesten:
- Spaanse troepen moeten samen verjaagd worden
- Holland en Zeeland protestants, andere gewesten katholiek
- Gewetensvrijheid
Calvinisme blijft groeien, vooral in Vlaamse en Brabantse steden -> 1579: Unie van Atrecht:
verbond van zuidelijke katholieke gewesten met Spanjaarden om calvinisten te verdrijven
1579: Unie van Utrecht: militair verbond van opstandige gewesten en steden tegen de
Spanjaarden. In de gewesten en steden kwam gewetensvrijheid (Filips II was het er niet mee
eens en verklaarde Willem van Oranje vogelvrij)
1578: Alteratie van Amsterdam: Amsterdam is als enige Hollandse stad Katholiek
Opstandelingen proberen Amsterdam aan hun kant te krijgen:
- Propaganda
- 1577: aanval door opstandelingen
- Handelsblokkade
Calvinisten in Amsterdam krijgen meer invloed op de schutterij. Katholiek stadsbestuur
wordt gedwongen om de stad te verlaten -> Amsterdam wordt zonder bloedvergieten
protestants
Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse staat
1581: Plakkaat van Verlatinghe: Filips II wordt afgezworen als landsheer (Calvijn)
1584: Oranje wordt vermoord door een katholiek
Andere problemen voor de opstandelingen:
- 1585: Val van Antwerpen (weer in Spaanse handen)
- Zoektocht naar nieuwe landsheer levert niks op
- Nieuwe landheer was niks
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper naomilockefeer. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €8,49. Je zit daarna nergens aan vast.
