Persoonlijkheidsleer, leerjaar 2 kwartiel 3 , 2021
Week 1
Klinische psychologie: paragrafen 3.1 t/m 3.3
Zes psychologische stromingen en één cliënt: paragrafen 4.1 t/m 4.3 en 4.6 t/m 4.6.3 en
4.6.5
Persoonlijkheidsleer is de studie van de verschillen en overeenkomsten in persoonlijkheid
tussen mensen, waarin persoonlijkheid inhoudt hoe het individu zich gedraagt ten opzichte
van zijn sociale omgeving, andere mensen en in verschillende situaties.
- manier van denken
- manier van reageren
- motivatie voor gedrag
Er bestaan verschillende visies op het ontwikkelen van een karakter
- Leertheoretische benadering (1)
- Cognitieve benadering (1)
- Psychoanalytische benadering
- Humanistische benadering (2)
- Systeembenadering
1: Zes psychologische stromingen worden leertheoretische en cognitieve benadering samengevoegd in de cognitief-
gedragstherapeutische benadering
2: Experimentele , cliëntbenadering
Cognitief-gedragstherapeutische benadering: hierbij ziet men de stoornis als een denk-
en gedragsprobleem en richt de therapie zich dan ook vooral op het veranderen van het
denken van de cliënt en het aanleren van of stimuleren tot nieuw gedrag
- behaviorisme: theoretisch kader van de gedragstherapie
- cognitieve psychologie: theoretisch kader van cognitieve therapie, ziet de mens als
informatieverwerkend systeem. We hebben vaak automatische verklaringen,
gedachten over de wereld en onszelf
Attributie: toeschrijven gebeurtenis aan oorzaak, bij het attributieproces worden drie
dimensies onderscheiden
- stabiel/instabiel
- intern/extern
- globaal/specifiek
Locus of control: waar je controlepunt legt op dingen die je meemaakt
Tandwiel schema: gebeurtenissen,gewaarwordingen gedachten,gevoelens,gedrag en
gevolgen hiervan grijpen in elkaar en kunnen in het systeem als losse tandwielen worden
gezien, het systeem kan door alle tandwielen in beweging worden gebracht. De kunst is dan
ook om het systeem goed in beeld te krijgen en doelgericht aan de ‘tandwielen’ te draaien
,Gedragstherapie
- Over je gevoel praten niet effectief, alleen als je daardoor achter informatie komt over
manier waarop je het kan veranderen
- Exposure: blootstelling aan datgene waar je bang voor bent
● in vivo: in het echte leven waar je bang voor bent of wat fout gaat
● in vitro: je gedrag in kunstmatige situaties leren
● systematische desensitisatie: geleidelijk uitdoven van een angststoornis door
de cliënt stapsgewijs bloot te stellen aan zijn angsten
- Gedragstendens: neiging tot gedrag , daarmee moeten ze leren omgaan
- Vermijding soms een effectieve manier: bijv. met alcoholverslaving
Persoonlijkheidsleer- Leertheorie
Behaviorisme, het leven na Sigmund Freud (onbewuste processen die leiden tot
stoornissen) en het begin van onderzoek doen in de psychologie
Klassieke conditionering: Ivan Petrovich Pavlov 1849-1936
Instrumentele conditionering: Edward Lee Thorndike 1874-1949
Operante conditionering: Burrhus Frederic Skinner 1904-1990
Model leren: Albert Bandura 1977
Klassieke conditionering: is een vorm van leren, waarbij het koppelen van twee stimuli
ervoor zorgt dat de reactie op een van deze stimuli verandert. Deze vorm van leren werd
voor het eerst beschreven door een Russische onderzoeker met de naam Ivan Pavlov.
Tijdens het doen van onderzoek naar de spijsvertering bij honden, ontdekte Pavlov dat het
aanmaken van speeksel bij de honden al plaatsvond voordat hij de honden eten gaf.
Vervolgens deed hij verder onderzoek naar dit gegeven, om te kijken of hij de honden
onbewust kon aanleren om speeksel aan te maken.
- Dit deed hij door een bel te laten rinkelen, 5 seconden voor hij de honden eten zou
geven. Wanneer dit een paar keer wordt herhaald, dan blijken de honden het belletje
aan eten te koppelen. Dit houdt in dat de honden dus al speeksel aanmaken
wanneer het belletje begint te rinkelen, zonder dat er eten aanwezig is.
Het begint bij het presenteren van een geconditioneerde stimulus (GS), die geen reactie
opwekt in de proefpersoon. Hierna wordt de GS gevolgd door een ongeconditioneerde
stimulus (OS), die een automatische reactie opwekt. Deze automatische reactie wordt de
ongeconditioneerde respons (OR) genoemd. Wanneer de GS en de OS een aantal keer
gecombineerd worden, dan ontstaat er bij de proefpersoon een geconditioneerde respons
(GR). De GR is vaak hetzelfde als de OR, maar verschijnt nu automatisch na het aanbieden
van de GS.
, - Reclames voor een (alcoholisch) drankje met mooie vrouwen en/of mannen erin,
werken ook met dit principe. Je hebt bepaalde gevoelens bij de mooie man of vrouw
en dit wordt gekoppeld aan het drankje.
Bij het horen van een waterval het gevoel hebben alsof je naar het toilet moet
- Men dacht vroeger dat de OCS en de CS (bijna) gelijktijdig gepresenteerd moesten
worden. Dit wordt contiguïteit genoemd, later bleek dit niet altijd nodig te zijn
Extinctie: wanneer de koppeling tussen OCS en CS uitblijft dooft de respons van kwijlen uit,
soms is er ook sprake van spontaan herstel en komt de reactie snel terug
Persoonlijkheidsleer- Leren
Leren is een vorm van associatievorming:
- Stemvork wordt geassocieerd met kwijlen (stimulus-respons leren )
- De stemvork geactiveerde een mentale representatie van het voedsel
(mediator)stimulus-stimulus leren)
Stimulus-respons leren (S-R): het leggen van directe verbinding tussen VP en VR, bij Pavlov
zou het dus zo zijn dat er een directe associatie zou ontstaan tussen de representatie van
de zoemer en de representatie van de speekselreflex
Stimulus-stimulus leren: meer recente visie waarbij de geconditioneerde respons wordt
gemedieerd door een VP-OP associatie, door het gepaard aanbieden van de zoemer en het
voedsel ontstaat er in het geheugen een associatie tussen mentale representaties van
beiden
Therapeutische mogelijkheden van klassieke conditionering
1. Het optreden van de CS kan worden beïnvloed, de cliënt kan leren om situaties uit
de weg te gaan, zodat de geleerde respons niet ǵ etriggerd wordt’
2. CS kan anders geëvalueerd worden: men kan een andere betekenis geven aan de
stimulus
3. Associatiesterkte CS en OCS kan worden beïnvloed door de cliënt te confronteren
met CS zonder OCS, hierdoor neemt de CR af
4. De evaluatie van OCS-representatie kan beïnvloed worden door bijv. gerustellende
informatie te geven
5. CR beïnvloeden kan door de cliënt zelfcontroletechnieken te leren/
ontspanningsoefeningen
, Persoonlijkheidsleer - instrumenteel conditioneren
Instrumenteel conditioneren: operante conditionering of instrumenteel leren is het
leerproces waarbij een respons in een bepaalde context gevolgd wordt door een
bekrachtiger (Engels: reinforcer) of bestraffer (Engels: punisher). Een bekrachtiger is elke
gebeurtenis die de kans vergroot dat dezelfde respons in de toekomst weer zal optreden.
Persoonlijkheidsleer- Leerschema’s
1. Positieve bekrachtiging (gedrag neemt toe)
2. Negatieve bekrachtiging (gedrag neemt toe, vermijdingsgedrag neemt toe)
3. Positieve straf ( gedrag neemt af)
4. Negatieve straf ( gedrag neemt af)
1. het gedrag heeft aangename consequenties
2. het gedrag leidt ertoe dat iets negatiefs uit blijft (vermijdingsgedrag)
3. het gedrag heeft neg.consequenties
4. het gedrag leidt tot het verliezen van iets aangenaams (respons cost)
Continue bekrachtiging: elk gewenst gedrag wordt bekrachtigd
Vast ratioschema: de bekrachtiging wordt toegediend na een vast aantal responsen
Variabel ratioschema: de bekrachtiging wordt na een willekeurig aantal responsen
gegeven
Vast interval schema:de bekrachtiging wordt toegediend op vaste tijdstippen
Variabel interval schema: de bekrachtiging wordt toegediend op variabele tijdstippen
Terwijl het bij klassieke conditionering oorspronkelijk neutrale prikkels een betekenis krijgen ,
omdat er een samenhang geleerd wordt tussen deze neutrale prikkel en reeds
betekenisvolle prikkels , gaat het bij instrumenteel conditioneren om het leren van verband
tussen wat een organisme doet en wat er als resultaat op volgt
Thorndike: Wet van Effect:
gedrag dat tot aangename uitkomsten leidt zal in frequentie toenemen, terwijl gedrag tot
aangename uitkomsten leidt in frequentie af zal nemen
- Acquisitie (verkrijgen,verwerven) : van trial and error naar het verwerven van nieuw
gedrag
- Deze houdt in dat een dier geneigd is om gedrag dat beloond wordt, vaker te gaan
vertonen.
S= discriminatieve prikkel of situatie
R: respons
O: uitkomst (outcome)
- Als een kat in de kooi(S) aan een touw trekt (R) krijgt ze voedsel (O)
NB: onder invloed van Skinner werd de procedure van instrumenteel verder uitgewerkt en
later synoniem voor operant conditioneren. Skinner had bezwaren tegen de procedure van
Thorndike en ontwierp een natuurlijke proefopstelling waar de onderzoeker niet aanwezig
hoeft te zijn (blz. 57 van der Molen)
