Tentamenstof van filosofie, leerjaar 2. Social work, mensen en grenzen. Bevat de stof die in de lessen is behandeld en de stof die opgegeven is als tentamenstof.
Inleiding ethiek
Leerdoel:
De student heeft kennis van verschillende ethische domeinen en filosofische
theorieën die hem kunnen helpen bij het benaderen van complexe vraagstukken
rondom (on)vrijwilligheid.
Voor sociaal werkers is het belangrijk dat ze deskundig zijn: dat ze hun werk goed doen.
Sociaal werkers die beschikken over de juiste kennis, kunde en professionele vaardigheden
zijn effectief in het bereiken van hun doelen. Ze hebben technische-instrumentele
professionaliteit. Je kunt alleen een goede sociaal werker worden als je ook beschikt over
normatieve professionaliteit: als je nadenkt over de waarden in je werk en als die waarden
de leidraad van je handelen vormen. Daarbij staat respect voor de ander centraal.
Morele vragen gaan over goed en kwaad, de manier waarop mensen zouden moeten leven.
Morele opvattingen zijn een antwoord op de vraag hoe men zich als mens goed en
verantwoordelijk kan gedragen. De Belgische filosoof Verplaetse doet onderzoek naar de
verschillende achtergronden van morele keuzes. Hij onderscheidt vier intuïtieve moralen:
De hechtingsmoraal regelt hoe we omgaan met de mensen met wie we verbonden
zijn. In deze moraal gaat het om hechting en empathie. De hechtingsmoraal is
beperkt. Mensen zijn eerder geneigd om hun vrienden en familie te helpen, dan om
iets te doen voor een vreemde.
De geweldmoraal is een moreel systeem dat regelt hoe we met bedreigende situaties
omgaan.
De reinigingsmoraal regelt dat mensen reinheid koppelen aan het goede en
besmetting aan het kwade.
De samenwerkingsmoraal speelt een rol in de manier waarop mensen met elkaar
samenwerken en omgaan met mensen die de samenwerking bedreigen.
Morele kwesties spelen op verschillende niveaus:
Microniveau: morele vragen gaan over de manier waarop je van mens tot mens met
elkaar zou moeten omgaan.
Mesoniveau: organisaties maken morele keuzes, die onder meer hun neerslag vinden
in de visie van de instelling. Opvattingen over de missie van een instelling en de
manier waarop ze daaraan wil werken.
Macroniveau: over de manier waarop de samenleving moet worden ingericht,
politieke keuzes.
Moraal = geheel van waarden en normen, die in een bepaalde groep of gemeenschap
gangbaar zijn. Idee over wat het goede is.
Waarden = op zichzelf staande nastrevenswaardige zaken.
Normen = regels of richtlijnen die aangeven wat we in een bepaalde situatie wel of
niet behoren te doen. Boven- en ondergrenzen. Met normen proberen we
belangrijke waarden te realiseren.
- Morele normen
- Fatsoensnormen
- Juridische normen
, Deugd = een goede eigenschap die de handelswijze van de mens bepaald.
Ethiek = gewoonte
- Nadenken over het goede
- Reflectie op verantwoord handelen
- Systematisering van/reflectie op de moraal
Als mensen niet meer instinctief en op een redelijke manier het verschil tussen goed en
kwaad kunnen beargumenteren, bevind je je in ethiek. Er zijn verschillende manieren om
systematisch na te denken over morele vragen, descriptieve ethiek, prescriptieve of
normatieve ethiek en meta-ethiek.
Descriptieve ethiek
Beschrijvende ethiek beschrijft de moraal in een gemeenschap. Het gaat over feiten: hoe
gedragen mensen zich in morele kwesties en welke argumenten gebruiken ze hierbij.
Prescriptieve of normatieve ethiek
Voorschrijvende ethiek gaat over hoe mensen zich zouden moeten gedragen. Het gaat niet
meer over feiten, maar over waarden.
Het is ook mogelijk om voor bepaalde beroepsgroepen specifieke morele regels voor te
schrijven: beroepsethiek. Beroepsethiek kan descriptief zijn en prescriptief. De beroepscode
is een voorbeeld van prescriptieve ethiek. Hierin staat hoe de werknemers zich zouden
moeten gedragen.
Meta-ethiek
Bij meta-ethiek gaat het over morele vraagstukken van een hoger abstractieniveau. De
vragen waar meta-ethiek zich o.a. mee bezig houdt zijn:
1. Zijn waarden universeel of cultuurgebonden?
2. Zijn mensen vrij en dus verantwoordelijk voor hun dagen? Hoe vrij moet een staat
zijn burgers laten?
3. Zijn mensen gelijk?
4. Hoe ziet een rechtvaardige samenleving eruit?
Schaamte en schuld
Mensen houden zich aan normen en waarden om twee redenen: normen en waarden
houden de gemeenschap bij elkaar. Het gevoel dat hierbij hoort is schaamte. Mensen willen
liever niet veroordeeld worden door de gemeenschap en daarom vermijden ze gedrag dat
buiten de norm valt. De tweede reden om je aan normen en waarden te houden is: mensen
willen zichzelf recht in de spiegel aan kunnen kijken. Het gaat hier om wat hij van zichzelf
vindt. Als iemand in strijd met zijn geweten handelt, voelt hij schuld. Schuld is het gevoel van
een individu, terwijl schaamte altijd optreedt in een sociale situatie. Bij een collectivistische
cultuur speelt schaamte een grote rol. ‘Familie-eer’ is erg belangrijk. Binnen
individualistische culturen spelen het persoonlijke geweten en schuld een grotere rol.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper jasmijnvanveen. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,49. Je zit daarna nergens aan vast.
