Inhoudsopgave
Hoorcollege EOF week 1 – Tom Overmans ............................................................................... 2
Hoorcollege EOF week 2 – Barbara Vis ..................................................................................... 7
Hoorcollege EOF week 3 – Barbara Vis ................................................................................... 14
Hoorcollege EOF week 4 – Scott Douglas ............................................................................... 19
Hoorcollege EOF week 5 – Tom Overmans ............................................................................. 24
1
,Hoorcollege EOF week 1 – Tom Overmans
Economie in de publieke sector
Deel 1A – gemengde economische orde en economisch denken
Voor B&O is het logisch dat de overheid ertoe doet à voor actuele dossiers (corona, artsen
in publieke dienst, inkopen mondkapjes) + lopende dossiers (onderwijs) + economische
dossiers (oplossen bankcrisis, eurocrisis, ecocrisis)
à Vanzelfsprekende rol niet altijd het uitgangspunt à economen hebben een ander
uitgangspunt, de markt centraal (overheid in de basis niet nodig, de markt lost het op.
Adam Smith = onzichtbare hand = boven de markt hangt een onzichtbare hand die zorgt
voor een optimale verdeling van vraag en aanbod à als de overheid al een rol speelt, dan
meer een mercantilistische rol van de overheid (in het buitenland de rol van NL promoten
met het oog op het vergroten van de economie)
à Markt functioneert niet klakkeloos = marktfalen
- Stabilisatie (corona laadt de economie instorten) à bedrijven zijn niet in staat
risico’s goed in te schatten en kunnen geen verliezen meer nemen. In normale tijd
functioneren ze goed, maar in crisis lukt ze dat niet. à Overheid ervoor zorgen dat
bedrijven overeind blijven à overheid geld investeren zodat niet alles instort
(Keynes) à overheid nu regelingen (verzekeringen, zzp’ers, infra versnellen), op het
moment at het weer goed gaat extra belasting en daarmee de staatsschuld aflossen
- Sociale zekerheid à Niet iedereen profiteert evenveel van vrije handel à dit tegen
te gaan door minimumloon, werktijdenregeling, werkloosheidsuitkering,
zorgverzekering, pensioen. Overheid veel dingen van de markt overgenomen maar
nog steeds armoede.
Kan de overheid dan niet falen?
Treedt op als de overheid inefficiënt of onrechtvaardig handelt à iets doet of iets laat
waardoor er een Pareto niet efficiënt is VB:
1. Landbouwprotesten àOverheid gebrek aan een visie voor landbouw (problemen
stikstof, voedselveiligheid, co2) à vooral paniekvoetbal à overheid kent niet altijd
de voorkeuren van de samenleving
2. Overheid geneigd naar clientilisme àRutte wilde dividendbelasting afschaffen
(economen vonden het geen goed idee). Rutte komt onredelijk op voor een aantal
belangen van grote multinationals, maar niet voor de rest van de samenleving nuttig/
inefficiënt
3. Overheid zoekt naar eigen voordelen à in VS districtenstelsel (gebieden anders
inrichten om het districten te veranderen)
à Resultaat is zogenaamde gemengde economie
Nederlandse welvaartsstaat is een gemengde economie:
- Die bestaat uit een mix van private en publieke (en maatschappelijke) activiteiten,
die elkaar aanvullen. (Door privatisering of nationalisering wordt gemengd/mix)
- Die beïnvloed wordt door publieke regelgeving, belastingen en subsidies (regulering
en deregulering. Minimumprijs voor boeren. Regels moesten de markt ordeneren)
- Waarvan de samenstelling wordt bepaald door historische en institutionele
patronen, en politieke voorkeuren
2
, Mengvorm gevat in productiemogelijkhedencurve
Twee soorten diensten/goederen: private
en publieke. Als je meer geld uitgeeft aan
publiek, dan moet je minder uitgeven aan
privaat. Als het geld goed verdeelt zit, zit je
op de curve. Punt i wil je niet want je kan
meer produceren (inefficiënt). Punt n is
niet te bereiken (daar is een groei van de
economie nodig, innovatie voor nodig
Economisch denken voor B&O’ers
Denken als een publieke econoom
Economen bestuderen schaarste en allocatie – in dit vak toegepast op het B&O domein:
1. Wat wordt er geproduceerd (hoeveel geld wordt er besteed aan de productie van
diensten)
2. Hoe wordt het geproduceerd (privaat of publiek. Privaat gezien als meest efficiënt.
Sommige dingen niet overlaten aan privaat (defensie))
3. Voor wie wordt het geproduceerd (doelgroep, specifieke afnemers, verplichte
afnemers (belasting).
4. Hoe worden besluiten genomen (rationaliteit van besluit, utilitarisme, collectieve
besluitvorming)
Economen zijn het eens over waarde van modellen à voorspellen wat er gebeurt à
economie ook een natuurkundige wetenschap maken à complexiteit in de werkelijkheid te
vangen in een model
Economen zijn het oneens over rest
- Vele varianten van vergelijkbare modellen, allemaal met een unieke aanpassing
- Verschil van mening over hoe subjecten of geldstromen zich binnen modellen
bewegen
- Onenigheid over wenselijkheid van economisch beleid of overheidshandelen
Positieve economie: gaat over het beschrijven van de economische orde en het ontwerpen
van modellen die de economie proberen te voorspellen (what is) à extra belasting op bier,
positieve economen gaan dan kijken naar de werking en effecten van die belastingverhoging
(wie gaat het betalen wat betekent dat voor de productie)
Normatieve economie: gaat over het evalueren van de voor-en nadelen van economische
beleidsalternatieven (what should be) à normatieve economen gebruiken de positieve
economie om te kijken wat er gebeurt en denken daarna na over de wenselijkheid van de
maatregelen.
Belangrijkste punten van dit college
- Economen geloven minder snel dan veel B&O’ers dat de overheid een rol moet
hebben in de economie
- Nederland heeft een gemengde economie, waarin private en publieke actoren elkaar
aanvullen en elkaars falen opvangen
- Economen denken na over schaarste en allocatie en gebruiken daarbij vaak modellen
3
