Week 1: Inleiding, afstamming en adoptie
Hoorcollege 1 Inleiding en afstamming
Literatuur
Maandag 1 februari 2021
• Handboek hoofdstuk 1, 2, 5, 6 en 11 (nrs. 111 t/m 118).
• EHRM 13 juni 1979, A 31 (Marckx-arrest) (bundel Huijgen p.165).
• HR 16 februari 2001, NJ 2001, 571 (vervangende toestemming tot erkenning) (bundel
Huijgen p.49).
• HR 31 mei 2002, ECLI:NL:HR:2002:AE0745 (toestemming erkenning
voorwaardelijk).
• HR 12 november 2004, NJ 2005, 248 (misbruik van bevoegdheid).
• HR 30 oktober 2015, ECLI:NL:HR:2015:3196, NJ 2015/455 met annotatie van
S.F.M. Wortmann (toestemming erkenning voorwaardelijk) (bundel Huijgen p. 59 ).
• HR 6 november 2015, ECLI:NL:HR:2015:3244, NJ 2016/28 met annotatie van
S.F.M. Wortmann (misbruik van bevoegdheid).
introductie
• personenrecht = onderwerpen die het functioneren van de individuele persoon in de
samenleving mogelijk maken of bevorderen
• familierecht = levensverbintenis die een vrouw en een man kunnen aangaan en de daaruit
voortvloeiende rechten en verplichtingen en vermogensrechtelijke gevolgen; in nauwe
samenhang daarmee: afstamming uit het huwelijk en andere rechtsgevolgen van bloed- en
aanverwantschap en het gezag over de kinderen
art. 1:1 lid 1 BW = iedereen kan drager van rechten en verplichtingen zijn = rechtssubject
art. 1:1 lid 2 BW = maar een mens kan geen rechtsobject van een ander zijn
begin persoonlijkheid = geboorte
art. 1:2 = ‘als reeds geboren aangemerkt’
minderjarigheid (boek 1 titel 13)
naamrecht (boek 1 titel 2)
woonplaats (boek 1 titel 3)
EHRM Marckx tegen België (1973)
art. 14 EVRM verbod van discriminatie (geen zelfstandig artikel)
art. 8 EVRM recht op eerbiediging van privé-, familie en gezinsleven
• sinds Marckx positieve verplichting voor de staat
• Paula Marckx; ongehuwde vrouw; bevalt op 16 oktober 1973 van meisje Alexandra
• 3 klachten
,• Alexandra is een ‘onwettig kind’ en komt niet direct bij de geboorte in familierechtelijke
betrekking tot Paula te staan; erkenning is noodzakelijk
• na erkenning ontstaat weliswaar een familierechtelijke betrekking tussen Alexandra en
Paula maar niet tussen Alexandra en de bloedverwanten van Paula (grootouders)
• Alexandra heeft als onwettig kind een beperktere erfrechtelijke status dan wanneer zij
binnen een huwelijk zou zijn geboren; adoptie is vereist
• Op alle drie de punten strijd met art 8 EVRM jo art. 14 EVRM
• België heeft een positieve verplichting om het familie- en gezinsleven te waarborgen
• art. 8 EVRM maakt geen onderscheid tussen de op het huwelijk gebaseerde en de
buitenhuwelijkse familie
• autonoom begrip familie- en gezinsleven, family life
• Voorbeeld van EVRM als ‘a living instrument to be interpreteer in the light of present-
day conditions (Tyler-arrest)
• art. 8 EVRM aanvullend/correctief ten aanzien van nationale wetgeving
(art. 12 EVRM recht te huwen <— speelt niet in Marckx arrest; maar belangrijk recht voor
personen- en familierecht)
art. 8 EVRM family life aangenomen
• moeder en kind (Marckx-arrest)
• ouders en staande hun huwelijk geboren kinderen (Berrehab tegen Nederland)
• een kind, geboren tijdens of na samenleving van niet gehuwde (bio) ouders, en diens
biologische vader (Johnson tegen Ierland; Keegan tegen Ierland)
• tussen samenlevers, mits duurzaam, bestaat ook family life
• een kind en biologische vader, ook zonder samenleving, maar wel langdurig affectieve
relatie (Kroon tegen Nederland)
• enkel biologische vaderschap niet voldoende voor family life, bijzondere of bijkomende
omstandigheden vereist zoals betrokkenheid en bestendigheid (Lebbink tegen Nederland)
afstamming
juridisch bloedverwantschap art. 1:3 lid 1 BW
• “De graad van bloedverwantschap wordt bepaald door het getal der geboorten, die de
bloedverwantschap hebben veroorzaakt. Hierbij telt een erkenning, een gerechtelijke
vaststelling van het ouderschap of een adoptie als een geboorte.”
• ontstaat door: geboorte, erkenning, gerechtelijke vaststelling, adoptie
• graad berekenen: ‘geboorten’ tussen twee personen tellen; in rechte lijn of in zijlijn
• neef (cousin) is vierdegraads bloedverwant in zijlijn (eigen geboorte, moeder geboorte,
oom geboorte, neef geboorte)
• neef (nephew; kind broer of zus) is derdegraads bloedverwant in zijlijn (eigen geboorte,
zus geboorte, neef geboorte)
• zijlijn = aftakking
,aanverwantschap art. 1:3 lid 2 BW = aanverwantschap
• “Door huwelijk ontstaat tussen de ene echtgenoot en een bloedverwant van de andere
echtgenoot aanverwantschap in dezelfde graad als er bloedverwantschap bestaat tussen de
andere echtgenoot en diens bloedverwant.”
• bloedverwant van moeder; moeder hertrouwt dan aanverwant van haar nieuwe echtgenoot
familierechtelijke betrekking art. 1:197 BW
• daar waar een familierechtelijke betrekking is, is bloedverwantschap
• “Een kind, zijn ouders en hun bloedverwanten staan in familierechtelijke betrekking tot
elkaar.”
typen ouders:
• juridische ouder
• biologische ouder
• verwekker = genetische ouder
• donor (sperma of eicel) = genetische ouder
• geboortemoeder = genetische ouder (tenzij eicel donatie)
• sociale ouder (mede-zorg voor kind zonder familierechtelijke betrekking met kind)
• pleegouder
• stiefouder (echtgenoot/geregistreerd partner van ouder)
moeder
art. 1:198 lid 1 BW
• de vrouw uit wie het kind is geboren (sub a)
• de vrouw die tijdens de geboorte met bovengenoemde moeder is getrouwd (meemoeder) +
verklaring stichting (donorgegevens kunstmatige bevruchting) waaruit anonimiteit van
donor blijkt (sub b) —> dan van rechtswege (mee)moeder van het kind
• erkenning (sub c)
• gerechtelijke vaststelling (sub d)
• adoptie (sub e)
vader
art. 1:199 BW
• de man die op tijdstip geboorte met geboortemoeder is getrouwd (sub a)
• bij geboorte na ontbinding huwelijk door overlijden: 306 dagen-regel (sub b)
• erkenning (sub c)
• gerechtelijke vaststelling (sub d)
• adoptie (sub e)
ontkenning
ontkenning vaderschap
art. 1:200 BW
, = ontkenning van vaderschap ontstaan door geboorte; art. 1:199 sub a
• grondslag = vader is niet biologische vader (lid 1)
• verzoek indienen bij rechtbank (lid 5 en 6)
• wie? = vader, moeder, kind (lid 1) <— verwekker kan niet ontkennen
• termijnen (lid 5 en 6)
• moeder: 1 jaar na geboorte
• vader: 1 jaar na moment inzien (vermoedelijke) waarheid
• kind: 3 jaren na moment inzien (vermoedelijke) waarheid; minderjarig kind in ieder geval
tot zijn 21ste verjaardag (3 jaar na meerderjarig worden)
• vader en moeder mogen niet ontkennen wanneer vader kennis had voor het huwelijk (lid 2)
of bij instemming van de vader met een daad die verwekking tot gevolg kan hebben gehad
(lid 3), tenzij bedrog van de moeder, dan mag de vader wel ontkennen (lid 4)
Rechtbank Gelderland ECLI:NL:RBGEL:2016:3647
• moeder krijgt kind
• man is gesteriliseerd
• man doet verzoek ontkenning
• man laat vrouw in bordeel werken; brengt en haalt haar op
• “het gaat er om dat hij heeft ingestemd met een daad die de verwekking tot gevolg kan
hebben. Dat betekent dat instemming met gesclachtsgemeenschap in het conceptietijdvak
voldoende is”
• “de conclusie van de rechtbank op grond van het voorgaande is dat de man heeft ingestemd
met een daad die de verwekking tot gevolg kan hebben gehad. Dat dit naar de man stelt
nimmer de bedoeling is geweest doet hier niet aan af. Er bestaat een causaal verband tussen
de instemming van de man met het werk van de vrouw in een seksclub en de verwekking in
die zin dat de verwekking van een kind met een voldoende graad van waarschijnlijkheid te
voorzien was als mogelijk gevolg van dat werk"
• conclusie = geen mogelijkheid tot ontkenning vaderschap
Ontkenning duomoederschap
art. 1:202a BW
• tot jaar na geboorte
rechtsgevolg ontkenning = terugwerkende kracht; er is nooit een familierechtelijke
betrekking tussen de ouder en het kind geweest art. 1:202 lid 1 en art. 1:202b lid 2 BW
Erkenning
art. 1:203 BW
formeel vereisten
