Samenvatting
Aardrijkskunde, 6VWO, BuiteNLand - samenvatting H3 Middellands Zeegebied
Complete samenvatting van hoofdstuk 3 over het Middellandse Zeegebied uit het boek van de methode BuiteNLand.
[Meer zien]Voorbeeld 2 van de 6 pagina's
Voorbeeld 2 van de 6 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Gekoppeld boek
Titel boek:
Auteur(s):
- Uitgave:
- ISBN:
- Druk:
Voorbeeld van de inhoud
Samenvatting aardrijkskunde hoofdstuk 33.1 Platentektoniek rond de Middellandse Zee
Draaien en rekken op een convergente plaatgrens
De Middellandse Zee ligt op een convergente plaatgrens: de Afrikaanse plaat beweegt naar de
Euraziatische plaat toe. Afrika draait richting Europa als een soort scharnier bij Spanje. De beweging
wordt aangedreven door het wegzakken van de oceanische korst (proces dat in het oostelijk deel van de
Middellandse Zee nog steeds plaatsvindt). De Euraziatische plaat schuift niet goed aan, maar beweegt
een beetje weg van Afrika → ook rekkrachten. De sterkste rek in de westelijke Middellandse Zee. De
Afrikaanse plaat draait daar een beetje van de Euraziatische af, waardoor de convergerende beweging er
het minst en de rek het sterkst is. De continentale korst van de Euraziatische plaat is uitgerekt en verzakt.
Het westelijke deel van de Middellandse Zee bestaat dus uit laaggelegen bekkens in plaats van
hooggebergten, in het bijzonder de Tyrreense Zee. Door de draaiing en de uitrekking van deze zee is er
nog maar een klein stukje van de Afrikaanse plaat in het noorden over: wordt beschouwd als aparte
microplaat → Apulische plaat.
Mini-oceanen, een verdronken gebergte en een losscheurende plaat
In de afgelopen 200 miljoen jaar zijn door de combinatie en afwisseling van convergentie en divergentie
verschillende mini-oceanen ontstaan en weer dichtgedrukt. Van de Golf van Biskaje tot aan de Zwarte
Zee hebben verzwakte gebieden en mini-oceanen gelegen die later dichtgedrukt zijn. Hier vind je nu
alpiene plooiingsgebergten (Pyreneeën, Alpen, Karpaten). Bestaan vooral uit sedimentgesteenten,
gevormd uit dikke lagen zand/klei/kalk die eerder afgezet zijn op de bodem van de zee. De Zwarte Zee is
net als de Tyrreense Zee een mini-oceaan. De rek is hier zo groot geweest dat op magma van grote diepte
omhoog is gekomen en nieuwe oceanische korst heeft gevormd.
De Egeïsche Zee is ook een door rek verzakt gebied. Hier zijn verzakkingen beperkt gebleven en steken de
toppen van het voormalige gebergte boven de zee uit → de Griekse eilanden. Turkije is losgescheurd van
de Euraziatische plaat, doordat de Arabische plaat afbrak van de Afrikaanse en in een hoger tempo
noordwaarts schoof. Turkije kwam in het oosten klem te zitten tussen de Euraziatische en de Arabische
plaat. De microplaat waarop Turkije ligt, moest naar het westen bewegen. Dat gebeurt horizontaal langs
de Noord-Anatolische breuk (langste transforme breuk ter wereld). De Egeïsche en Anatolische plaat
worden door de vele breuken als microplaten met eigen bewegingen beschouwd.
Een mozaïek van microplaten
Het Middellandse Zeegebied is een in microplaten verbrokkelde, overwegend convergente plaatgrens. De
Iberische plaat (Spanje, Portugal) is op het scharnierpunt van Afrika en Europa al lange tijd aan het
ronddraaien → de gebergten in Spanje lopen in alle richtingen. Aan de overzijde van de Straat van
Gibraltar zie je bergen van Marokko, Algerije en Tunesië op de grens van de Euraziatische en Afrikaanse
plaat.
Langs de randen van andere microplaten vind je ook gebergten. De Apennijnen bestaan voor een
belangrijk deel uit sedimentgesteenten afkomstig van de Apulische plaat. Ze zijn omhoog en over Italië
geduwd, doordat de Apulische plaat steeds verder klem kwam te zitten. In Turkije vind je gebergten nabij
de randen van de Anatolische plaat → het Pontisch gebergte in het noorden, het Taurusgebergte in het
zuiden. De bergen van Libanon en Israël liggen op de grens van de Afrikaanse en Arabische plaat.
Subductie van de Afrikaanse onder de Egeïsche plaat leidt tot vulkanisme boven de wegduikende plaat
(bv. Santorini). Vrijwel alle oceanische korst is bij Italië weggedoken, maar zorgt nog wel voor vulkanisme
(Vesuvius, Eolische Eilanden ten noorden van Sicilië). Etna is bijzonder: ligt dicht bij een plaatgrens en
kent rustig vulkanisme (vind je juist bij divergente plaatgrenzen). Het effect van de rek die de Tyrreense
Zee heeft gecreëerd. Blijkbaar is er zoveel rekspanning, dat het diepe magma omhoog kan komen en een
zeer actieve, maar effusieve vulkaan veroorzaakt.
Aantekeningen
, Italië ligt op de overgang tussen het westelijk en oostelijk Middellandse Zeegebied. Hoe zie je in de vorm
van Italië de draaiende beweging van de Afrikaanse plaat terug? De Tyrrheense Zee is door de draaiing
van de Afrikaanse plaat richting het zuidoosten uitgerekt. Langs de zuidoostwaarts uitgerekte
plaatgrenzen zijn gebergten ontstaan, in het bijzonder de Apennijnen. Italië, inclusief Sicilië, volgt precies
die plaatgrens, en ligt dus in een boog om de Tyrrheense Zee. De Tyrrheense Zee is door de draaiing van
de Afrikaanse plaat richting het zuidoosten uitgerekt. Langs de zuidoostwaarts uitgerekte plaatgrenzen
zijn gebergten ontstaan, in het bijzonder de Apennijnen. Italië, inclusief Sicilië, volgt precies die
plaatgrens, en ligt dus in een boog om de Tyrrheense Zee.
Subductie van de Afrikaanse plaat zorgt voor vulkanisme bij Santorini: De wegzakkende plaat begint op
enige diepte te smelten. De gesmolten sedimenten en de lichtere delen die opsmelten stijgen op door de
mantel en vinden via breuken in de overliggende korst hun weg naar het oppervlak. Daar vinden dan
vulkaanuitbarstingen plaats.
Het Castiliaans Scheidingsgebergte loopt van zuidwest naar noordoost. Een verklaring De Iberische plaat
draait rond tussen Frankrijk en Marokko. Het Castiliaans Scheidingsgebergte is ontstaan als oost-west
georiënteerd gebergte, maar later door de draaiing van Spanje in de huidige richting komen te liggen.
De Zwarte Zee stond ooit in verbinding met de Golf van Biskaje. Leg uit hoe we dat weten. In de gebieden
ertussen vinden we nu gebergten die grotendeels uit geplooide sedimentgesteenten bestaan. Ooit
moeten die sedimenten zijn afgezet in laagten, mini-oceanen, tussen de Zwarte Zee en de Golf van
Biskaje.
3.2 Een onrustig gebied
Aardbevingen
De kans op aardbevingen is het grootst in het oostelijk deel: Italië, Griekenland en vooral Turkije. Komt
doordat Afrika tegen de wijzers van de klok in een draaiende beweging maakt. De vele microplaten
bewegen langs en onder elkaar en zo ontstaan er ingewikkelde breuksystemen waar de spanning continu
wordt opgebouwd. In Italië en Griekenland worden de meeste aardbevingen veroorzaakt door subductie.
Er vinden overschuivingen van sedimentgesteenten in Italië en verzakkingen in de Egeïsche Zee plaats.
Het hypocentrum ligt bij de meeste aardbevingen erg ondiep. Voor- en naschokken vinden plaats, omdat
bij een aardbeving nieuwe breuken ontstaan en niet alle spanning direct verdwijnt. In Turkije worden de
zwaarste aardbevingen veroorzaakt door een transforme plaatgrens langs de Euraziatische plaat.
Vulkanisme
De vulkanen worden bijna allemaal veroorzaakt door subductie. Op zo’n 100km diepte smelt de
wegduikende, zwaardere oceanische korst en vermengt zich met water en lichter sediment. Het mengel
hoopt zich op in een magmakamer. Omdat dit magma nogal stroperig is, vinden uitbarstingen pas plaats
wanneer hoge druk is opgebouwd → meeste vulkanen in Middellandse Zeegebied zijn explosieve
stratovulkanen. Zodra de vulkaan na een explosieve eruptie uitbarst vormen zich caldera’s. De Etna wijkt
af van de andere vulkanen in het gebied. Deze ligt heel dicht bij de plaatgrens. De rekspanning op deze
grens van de Afrikaanse en Euraziatische plaat zorgt ervoor dat diep magma naar boven komt. Heeft een
andere chemische samenstelling en is minder stroperig, waardoor de uitbarstingen minder explosief zijn,
maar wel vaker voorkomen. De eerste uitbarstingen waren uitgesproken effusief en hebben een typische,
platte schildvulkaan opgebouwd. Nu vinden nog veel effusieve lavastromen plaats, steeds vanuit een
nieuwe krater in de flanken. Doordat de magmahaarden ouder worden, waardoor relatief vloeibare delen
zijn uitgekristalliseerd en het resterende magma stroperiger wordt → op de top van de Etna licht
explosieve uitbarstingen.
Hazard management
De gevolgen van natuurrampen kunnen sterk verkleind worden door hazard management. Speciale
voorschriften om gebouwen schokbestendig te maken, bestaande gebouwen worden verstevigd
(overheidsgebouwen, ziekenhuizen, oude monumenten, scholen). Lava levert na enige verwering
vruchtbare grond op, waardoor nabij een vulkaan veel mensen wonen (Catania, Napels).
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper paulamarjolijn. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,99. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 53068 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen