Wereld
4.1 Kan de aarde ons dragen? 98
4.2 De voedselproductie 100
4.3 Wereldwijd produceren en consumeren 102
4.4 Transport en energie 104
Herhaling Wereld 106
Verdieping Wereld 108
China en Zwitserland
Energievreter en schoon 110
Vervuiling en klimaatverandering 112
Nederland
4.5 Energieverbruik 114
4.6 Op naar duurzame landbouw 116
Herhaling Nederland 118
Verdieping Nederland 119
Mijn omgeving/Mijn wereld 120
Samenvatting en begrippen 122
Introductie: Overvloed
1 welvaart – bevolkingsgroei – consumeren – landbouw – irrigatie –
toerisme – windenergie – duurzame energie – natuurlijke
Bekijk de grote foto en de vier kleine foto’s. Zet de volgende
hulpbron – ecologische voetafdruk.
woorden onder de foto in figuur 1, waar ze volgens jou het
beste bij passen. Je mag de woorden vaker dan één keer
gebruiken. Kies uit:
, HOOFDSTUK 4 OP WEG NAAR EEN DUURZAME WERELD 65 95
2 d Paragraaf 4.5 en 4.6 gaan over veranderingen in het gebruik
van energie en veranderingen in de landbouw in Nederland.
Lees het artikel en bekijk de bronnen.
Lees de kopjes en begrippen in de paragrafen en noem
Koppel de letters van de begrippen aan de juiste cijfers van de
twee van die veranderingen.
omschrijvingen.
Bijvoorbeeld hergebruik, biologische landbouw,
A pompinstallatie 1 it is lang geleden in de koude
D
periode in de bodem terechtgekomen. groene stroom, energieneutraal wonen.
B irrigatie 2 ier valt soms een jaar lang geen
H
regen. 5
C woestijn 3 e gemiddelde temperatuur op
D Weet jij er al iets van?
aarde is 5 graden lager. a Aardolie is een fossiele energiebron, weet je er nog één?
D ijstijd 4 Dit is een afspraak tussen landen Aardgas, steenkool.
over de opwarming van de aarde. b Kun je ook een voorbeeld noemen van een duurzame
E fossiel water 5 et fossiele water wordt hiermee
H energiebron?
uit de bodem gehaald.
Eigen antwoord, bijvoorbeeld: zonne-energie,
F klimaatverdrag 6 it is miljoenen jaren geleden ontstaan
D
uit resten van planten en dieren. windenergie, waterkracht.
G aardolie 7 Bij een tekort aan neerslag wordt c Wat doe jij met spullen die je niet meer gebruikt?
water aan de akker toegevoegd. Eigen antwoord.
A-5, B-7, C-2, D-3, E-1, F-4, G-6.
3 d Noem een product dat gerecycled wordt.
Lees het artikel en bekijk de bronnen.
a Waarom is het niet zo’n goed idee om graan te verbouwen Eigen antwoord.
in Saudi-Arabië? e Wat is volgens jou het verschil tussen gewone landbouw en
Er heerst een woestijnklimaat. biologische landbouw?
b Waarom zijn de pompinstallaties stilgelegd? Bij biologische landbouw worden minder kunstmest
Het fossiele water begint op te raken. en bestrijdingsmiddelen gebruikt. Er wordt ook
c Waarom wil Saudi-Arabië het klimaatverdrag tegenhouden? meer gelet op het milieu en op dierenwelzijn.
Het land verdient veel geld aan olie. f Denk je dat jij iets gaat merken van de klimaatverandering
de komende jaren en wat denk je te gaan merken?
d Saudi-Arabië gaat nu van zeewater zoet water maken. Dat
kost veel energie. Waarom is dat voor Saudi-Arabië een Eigen antwoord.
goede oplossing?
De benodigde energie kunnen ze opwekken met
aardolie. 6
Stel, je maakt van bron 1 en 2 kaartjes.
4 a Welk kaartje is het meest kleinschalig? Licht je keuze toe.
Kaartje 1, want alles staat hier veel kleiner op dan
Bekijk de paragrafen van dit hoofdstuk en lees de titels.
a Welk probleem staat centraal in dit hoofdstuk? op bron 2.
We gaan niet duurzaam met de aarde om. b Wat zou het voordeel zijn van het kaartje van bron 1 boven
b Wat zijn de onderwerpen van paragraaf 4.2, 4.3 en 4.4? dat van bron 2?
Voedsel, produceren en consumeren, transport en Je hebt veel meer overzicht/je ziet dat het om een
energie. groot irrigatiegebied gaat.
c Bekijk welke landen er vergeleken worden in de c Passen bron 1 en 2 bij de titel van dit hoofdstuk? Leg je
landvergelijking en noem een verschil tussen die landen. antwoord uit en gebruik ook bron 3.
China en Zwitserland. Voorbeelden van verschillen: Nee. Het irrigatiewater wordt opgepompt uit
groot en klein land, veel mensen en weinig mensen, fossiele waterbronnen. De voorraad wordt niet meer
redelijk schoon milieu en vervuild milieu. aangevuld dus raakt het op. Dat is niet duurzaam.
EduGIS
c Zet de laag ‘Percentage landbouw’ uit. Kik in de
KAARTVAARDIGHEDEN
‘Lagenselectie’ op ‘Landbouw’ en daarna op ‘Landbouw
Het openingsverhaal gaat over watertekort en landbouw in (2010)’. Zet de laag ‘Veestapel per km2’ aan. In (delen van)
Saudi-Arabië. In Nederland valt voldoende neerslag voor de welke twee provincies in het zuiden zie je het meeste vee
landbouw. Er wordt zelfs zoveel geproduceerd dat we veel per vierkante kilometer?
voedsel exporteren. In de komende opdrachten ga je met
Noord-Brabant en Limburg.
behulp van het programma EduGIS onderzoeken of er ook
nadelen aan de Nederlandse landbouw zitten. d Klik verschillende lagen aan onder ‘Landbouw (2010)’ om
uit te zoeken welke diersoort je daar voornamelijk vindt.
1 Welke diersoort is dat?
Ga naar de website van EduGIS. Zorg dat je heel Nederland in Varkens.
beeld hebt.
e Bij vraag c heb je andere provincies ingevuld dan bij vraag
a Klik in de ‘Lagenselectie’ op ‘Landschap, grond en bodem’.
b. Welke soorten landbouw zou je dan in de provincies van
Klik vervolgens op ‘Ruimtegebruik’ en zet een vinkje voor
vraag b vinden?
‘Percentage landbouw’ (figuur 2). Wat wordt er met de
verschillende tinten groen bedoeld? Bijvoorbeeld akkerbouw of glastuinbouw.
Het percentage ruimte dat per gemeente in
gebruik is door landbouw.
2
Zet alle lagen van de vorige opdracht weer uit, maar klik
‘Veestapel per km2’ aan. Zet die laag op een doorzichtigheid
van 60%. Klik daarna de laag ‘Milieu’ aan en vink om en om de
b Zet de doorzichtigheid van de laag ‘Percentage landbouw’
opties die eronder staan aan.
in de legenda op 75%. Noem twee provincies waar in een
a Welke lagen kun je in verband brengen met de hoeveelheid
groot deel van de gemeenten 80 tot 100% van het oppervlak
vee in Limburg en Noord-Brabant?
wordt gebruikt voor landbouw.
Stikstof, ammoniak, potentieel zuur.
Friesland, Groningen, Zeeland, Noord-Holland,
Flevoland.
b Zorg dat de volgende zin klopt door het juiste antwoord te
kiezen.
Hoe meer dieren per vierkante kilometer, hoe hoger / lager
de concentratie schadelijke stoffen.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper cxx. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,79. Je zit daarna nergens aan vast.