HANDELEN BIJ KINDERMISHANDELING EN HUISELIJK
GEWELD
Van signalering tot besluit
Linda Douma & Medi Hoes
Hoofdstuk 1, 2, 3, 7 & 10
,Hoofdstuk 1 – Kindermishandeling
1.1 Wat is kindermishandeling?
Wanneer een kind te maken krijgt met een situatie of handelen waarmee de veiligheid en
ontwikkeling van het kind niet gewaarborgd wordt, spreken we van kindermishandeling.
‘Kindermishandeling is elke vorm van voor een minderjarige bedreigende of gewelddadige interactie
van fysieke, psychische of seksuele aard, die de ouders of andere personen ten opzichte van wie de
minderjarige in een relatie van afhankelijkheid of van onvrijheid staat, actief of passief opdringen,
waardoor ernstige schade wordt berokkend of dreigt te worden berokkend aan de minderjarige in de
vorm van fysiek of psychisch letsel.’ (Jeugdwet, 2015).
Het is belangrijk om hierbij te benoemen dat niet alleen de ouders zich schuldig kunnen
maken aan kindermishandeling, maar ook andere personen die dicht betrokken zijn bij het
kind. Kindermishandeling is een vorm van huiselijk geweld. Ook het getuige zijn van huiselijk
geweld, bijvoorbeeld tussen ouders, is een vorm van kindermishandeling.
1.2 Waar komt kindermishandeling voor en hoe vaak?
Kindermishandeling komt voor in alle families, culturen, plaatsen en wijken. Het gebeurt
onder jonge ouders en oudere ouders, arme en rijke mensen, in achtergestelde en
goedbedeelde buurten en in individualistische en collectieve culturen.
Er zijn in Nederland elk jaar minimaal 118.000 kinderen het slachtoffer van
kindermishandeling. Dit zijn echter alleen de gevallen die ook werkelijk door professionals
gesignaleerd zijn. Jaarlijks overlijden er 50 tot 80 kinderen als gevolg van
kindermishandeling.
1.3 Vormen van kindermishandeling
Er zijn verschillende vormen van kindermishandeling die we tegenkomen: mishandeling,
verwaarlozing en seksueel misbruik.
1.3.1 Mishandeling
Lichamelijke mishandeling
Het toebrengen van verwondingen door het gebruik van fysiek geweld (slaan, schoppen,
knijpen, snijden, krabben, branden, besnijdenis, etc.)
Psychische of emotionele mishandeling
Het stelselmatig vernederen, kleineren, pesten, bang maken, schreeuwen, schelden,
bedreigen met geweld, negeren, achterstellen, verbieden met anderen om te gaan en het
stellen van eisen waaraan het kind niet kan voldoen. Het getuige zijn van huiselijk geweld
valt ook onder psychische/ emotionele mishandeling.
1.3.2 Verwaarlozing
Lichamelijke verwaarlozing
Het kind wordt onthouden wat het voor zijn lichamelijke gezondheid en ontwikkeling nodig
heeft, zoals goede voeding, voldoende kleding, voldoende slaap, goede hygiëne en de
benodigde medische zorg.
Psychische of emotionele verwaarlozing
Het kind wordt onthouden wat het voor zijn geestelijke gezondheid en ontwikkeling nodig
heeft, zoals aandacht, respect, veiligheid, scholing, contact, warmte, liefde, genegenheid,
(positieve) bevestiging en eventuele benodigde psychische hulp.
Linda Douma & Medi Hoes
Handelen bij kindermishandeling en huiselijk geweld: Van signalering tot besluit
, Pedagogische verwaarlozing
Ouders nemen de taak van opvoeden en bijbehorende verantwoordelijkheid om het kind in
zijn ontwikkeling adequaat te ondersteunen en te stimuleren onvoldoende op zich. Ze stellen
bijvoorbeeld geen grenzen, verwennen het kind, tonen geen interesse in de leefwereld en
interesses van het kind, geven het kind te veel/ volwassen taken of verantwoordelijkheden
en zijn thuis weinig aanwezig of beschikbaar.
1.3.3 Seksueel misbruik
Seksueel misbruik is het verrichten van seksuele handelingen bij of met het kind die niet
passen bij diens leeftijd of ontwikkeling waaraan het kin zich niet kan onttrekken. Dit gaat van
het betasten van het lichaam tot verkrachting en komt voor bij kinderen van alle leeftijden.
Ook het tonen van pornografisch materiaal aan een kind valt onder seksueel misbruik.
In Nederland is seksueel contact met een kind strafbaar. De Nederlandse overheid heeft op
31 december 2014 een ‘aanwijzing opsporing van vervolging inzake seksueel misbruik’ in
werking laten gaan. Deze aanwijzing legt de nadruk op waarheidsvindingen en een
professionele bejegening van aangevers en andere betrokkenen bij zedenzaken.
1.4 Hoe ontstaat kindermishandeling? Achtergrond en risicofactoren gezin
Verschillende factoren kunnen leiden tot kindermishandeling en vaak gaat het om een
combinatie van deze factoren. Er zijn een aantal risicofactoren en omstandigheden aan te
merken die de kans op kindermishandeling binnen het gezin vergroten.
1.4.1 Factoren ouders en opvoeding
Ouders die als kind zelf zijn mishandeld gaan vaker over tot kindermishandeling (Uit
onderzoek blijkt dat 1/3 van de kinderen later zelf overgaat tot kindermishandeling). Dit komt voor een groot
deel doordat ze zelf geen ander voorbeeld hebben gehad en omdat het gebruik van
geweld om met problemen en moeilijke situaties om te gaan het enige is wat zij
kennen.
Ouders die mishandelen, sturen en straffen hun kinderen vaak niet op een
corrigerende manier. Zij leggen het kind niet uit waarom het bepaald gedrag niet mag
laten zien en leren het niet hoe het zich wel zou moeten gedragen, maar sturen en
straffen hun kinderen op een hardhandige en strenge manier door geweld te
gebruiken en/ of hen noodzakelijke (levens)behoeften te ontzeggen.
Regels worden vaak niet van tevoren duidelijke aangegeven en uitgelegd maar pas
achteraf en wordt er geen of weinig gebruikgemaakt van andere niet-gewelddadige
straffen.
Ouders die mishandelen benaderen hun kind vaak niet positief en staan niet stil bij
wat het kind doet. Zij reageren nauwelijks op positief gedrag en geven geen
complimenten om positief gedrag, vaardigheden en het zelfbeeld te bevorderen.
Het komt vaak voor dat ouders te hoge of te lage verwachtingen hebben van het kind
omtrent zijn capaciteiten, waarmee het overvraagd of juist onvoldoende gestimuleerd
wordt.
Jonge ouders, ouders met een lage intelligentie, ouders met psychische of
psychiatrische klachten en ouders met een verslaving gaan vaker over tot
mishandeling/ verwaarlozing.
1.4.2 Factoren kind
Een kind kan te vroeg geboren zijn, een te laag geboortegewicht gehad hebben of geboren
zijn met verslavingsproblematiek. Daarnaast kan het kind lichamelijke en/ of verstandelijk
gehandicapt zijn, psychiatrische of persoonlijkheidsproblematiek of een ontwikkelingsstoornis
hebben. Een moeilijk temperament/ karakter kan ook een risicofactor zijn.
Linda Douma & Medi Hoes
Handelen bij kindermishandeling en huiselijk geweld: Van signalering tot besluit
