Deze samenvatting is samengevat met gebruik van de kenmerkende aspecten. Voor de samenvatting is het boek 'Examenoverzicht Geschiedenis Havo 5' gebruikt, waar je 15 euro voor betaald. In deze samenvatting staat vrijwel dezelfde informatie als in het boek, wat je dus nodig hebt om voor het eindexame...
Hoofdstuk 5. Tijd van ontdekkers en
hervormers
Het begin van de Europese overzeese expansie
De periode tussen 1500 en 1600 wordt de renaissance genoemd (wedergeboorte). Er waren in die
tijd verschillende redenen om op ontdekkingsreis te gaan: handel en rijkdom, het verspreiden van
het christendom (religie) en wetenschap en nieuwsgierigheid. Dias en Columbus ontdekten nieuwe
werelddelen. Al snel hadden West-Europese landen veel landen gekoloniseerd.
Het veranderende mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin van een nieuwe
wetenschappelijke belangstelling.
Tijdens de renaissance veranderde het mensbeeld. De mens als persoon kwam centraal te staan en
men werd meer individualistisch. Er kwam in die tijd steeds meer kritiek op de invloed van de kerk.
Dit kwam door de beperkingen van de kerk. Ze gingen van ‘momento mori’ (gedenk te sterven) naar
‘carpe diem’ (pluk de dag). Men leefde niet meer voor het hiernamaals, maar voor een goed en
zinvol leven op aarde. In deze periode ontstond het humanisme. Die stroming legde de nadruk op het
individu. Ook het wereldbeeld veranderde. De wereld werd steeds verder ontdekt, onder andere
door Dias en Columbus. Ten derde veranderde het wetenschappelijk denken. Tijdens de renaissance
gingen wetenschappers meer uit van opgedane kennis en deden ze zelf onderzoeken. Copercinus
stelde dat de zon het middelpunt van het universum was. Galileo Galilei bewees dat met een
telescoop.
De hernieuwde oriëntatie op het erfgoed van de klassieke Oudheid.
De kunstenaars van de renaissance bestudeerden oude Griekse en Romeinse beeldhouwwerken. Ze
maakten gebouwen na en bouwden kerken en paleizen die op Griekse en Romeinse tempels leken.
Ze probeerden daarnaast lichamen, planten en dieren levensecht te schilderen of beeldhouwen. De
grootste kunstenaar uit die tijd was Leonardo da Vinci.
De protestantse reformatie die splitsing van de christelijke kerk in West-Europa tot gevolg had.
Tijdens de renaissance wilden mensen terug naar de oude en zuivere vorm van het geloof.
Gedurende de renaissance ontstond er een splitsing van de christelijke kerk in een rooms-katholieke
en een protestantse kerk. Deze splitsing heet ook wel de reformatie of hervorming. Er stonden 3
personen centraal in de reformatie:
Erasmus: hij was humanist en theoloog. Hij schreef kritisch over de kerk. Hij vond dat het
echte geloof te vinden was door Bijbelstudie. De regels van de kerk waren hier niet zo
belangrijk in.
Maarten Luther: was monnik en theoloog. Hij vond dat er in de rooms-katholieke kerk veel
misstanden waren en wilde hieraan een einde maken. Luther had de intentie om de kerk te
veranderen (reformeren). De aanhangers van Luther zijn lutheranen.
, Johannes Calvijn: was theoloog en vond alleen de Bijbel belangrijk. Calvijn vond dat vorsten
niks te zeggen hadden over de kerk. Hij was voor scheiding van staat en kerk.
Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse staat.
De Nederlanden begonnen zich te vormen gedurende de renaissance. In 1515 werd Karel V koning
van de Nederlanden. Hij was ook landsheer van Frankrijk, Spanje en delen van Duitsland. Hij had een
strenge godsdienstpolitiek; aanhangers van Luther en Calvijn werden door de katholieke ketters
genoemd. In 1555 werd Filips II, de zoon van Karel V, koning van de Nederlanden. Hij ging door met
de centralisatiepolitiek. Filips II verliet de Nederlanden en Margaretha van Parma werd landvoogdes
(plaatsvervanger van de koning). Stadhouder Willem van Oranje werd de leider van het adellijk
verzet. Hij wilde godsdienstvrijheid in de Nederlandse gewesten. De edelen overhandigde in 1566
een smeekschrift aan Margaretha van Parma, waarin ze vroegen de kettervervolging te stoppen en
oude privileges te respecteren. Dit gebeurde. Calvinisten durfden religieuze bijeenkomsten te
houden. Vanuit een van die hagenpreken ontstond de Beeldenstorm in 1566. Kloosters en kerken
werden geplunderd. Filips II stuurde hertog van Alva naar de Nederlanden om de orde te herstellen.
Willem van Oranje was gevlucht naar Duitsland en vormde daar een leger om tegen Alva en de
Spanjaarden te vechten. In 1576 gingen Spaanse soldaten muiten, omdat zij geen soldij hadden
gekregen. In 1581 wezen de gewesten Filips II af als landsheer in het Plakkaat van Verlatinghe. In
1585 namen de Spanjaarden Antwerpen weer in. Door een nieuwe oorlog tegen Engeland in 1588
werden verdere pogingen afgebroken. De gewesten werden een republiek: de Republiek der Zeven
Verenigde Nederlanden. In 1648 legde Spanje zich daarbij neer met de Vrede van Münster.
Hoofdstuk 6. Tijd van regenten en
vorsten
Het streven van vorsten naar absolute macht.
Lodewijk XIV was de koning van Frankrijk van 1643 tot 1715. Hij werd gezien als absolute vorst. Hij
besloot alles alleen, stond zelf boven de wet. Hij stuurde ambtenaren naar de provincies om
belastingen te halen en om regels duidelijk te maken. Volgens Lodewijk moest iedereen katholiek
zijn. Hij gaf veel geld uit. Jean Baptiste Colbert hielp Lodewijk met aan geld komen door het
mercantilisme. Dit hield in dat de staat de economie probeerde te versterken door zoveel mogelijk
export en zo weinig mogelijk import. Lodewijk kon het absolutisme rechtvaardigen met ideeën van
filosoof Hobbes. Die vond dat een autoriteit met absoluut gezag nodig was. Ook gebruikte Lodewijk
het droit divin (goddelijk recht). Hij verklaarde zijn macht van God te hebben gekregen. Hierdoor
mochten mensen niet tegen hem in opstand komen.
De bijzonder plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel opzicht van de
Nederlandse Republiek.
Van 1625 tot 1675 was de Republiek een wereldmacht en had een centrale positie in de
wereldeconomie. Vooral in visserij, veeteelt, landbouw, textiel en scheepsbouw was de Republiek
concurrenten een stap voor. De 17e eeuw wordt ook wel de Gouden Eeuw genoemd. In veel
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper estherklop05. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
