Deze samenvatting omvat de volgende onderdelen:
- aantekeningen van de colleges (kennisclips) en vragenrondes
- samenvatting van de hoofdstukken van het boek
- samenvatting van de verplichte literatuurartikelen
Rechtsbescherming tegen de overheid
Tentamen: open vragen. 4 gestructureerde essays schrijven binnen 3 uur. Open boek.
Bepaalde elementen verwerken en beperkte ruimte.
Mocht dit een tentamenvraag zijn (en dat kan, soms moet je een eigen onderbouwde
mening geven), dan telt niet zozeer het antwoord (ik vind de uitspraak goed/slecht) maar de
juridische onderbouwing van het antwoord.
Vragen die je jezelf zou kunnen stellen om een eigen onderbouwde mening te vormen, en
die in je antwoord terug kunnen komen, zijn bijvoorbeeld:
- Moet er in het kader van de Wbbbg echt sprake zijn van 'superspoed' zoals een
dijkdoorbraak om de wet te kunnen activeren?
- Is in de huidige omstandigheden sprake van superspoed?
- Moeten we in een pandemie zoals de huidige wel zo strikt vasthouden aan die eis van een
deugdelijke wettelijke grondslag (legaliteit)?
- Gaat de rechter hier niet haar boekje te buiten door eigenhandig een door het parlement
aanvaarde maatregel buiten werking te stellen?
Andere invalshoeken zijn natuurlijk ook mogelijk, maar misschien biedt dit wat inspiratie!
W1: Het constitutionele kader van rechtsbescherming tegen de overheid
HC1:
Waar hebben we het over?
− Urgenda:
Civiele vordering tegen de staat dat zij meer moeten doen om CO2 te reduceren. HR: ja de
staat is gehouden om 25% CO2 te reduceren ten opzichte van het niveau in 1992.
Verplichting om maatregelen te nemen om dat doel te bereiken.
− Stikstof crisis (boeren)
Bij bestuursrechter. HR: prejudiciële vraag aan HvJEU over Habitatrichtlijn. HvJ: programma
aanpak stikstof is niet in overeenstemming met … van nationaal. Overheid mag dit niet meer
gebruiken. Grote impact.
− Systeem Risico indicatie (SyRi)
Faude achterhalen in belastingtoeslagen en uitkeringen. Persoonsgegevens raadpleegbaar.
Rb: wetgeving van SyRi is onverbindend want in strijd met art. 8 EVRM. Geen fair balance
tussen opsporen en bestrijden van fraude en bescherming persoonsgegevens. Wetgeving
onderbindend. Civiele vordering.
− Terugkeer IS-kinderen
Heeft NL staat die kinderen terug te nemen naar NL? Ze hebben NLse nationaliteit. Rb: ja.
Privaatrechtelijke normen in te vullen door publiekrechtelijke verplichtingen, art. 2 EVRM.
Reflexwerking. Rb: ja staat is gehouden om IS-kinderen terug te nemen. Hof: eigenlijk gaat
dit de taak van de rechter te buiten. Is politiek bestuurlijk en moet de rechter buiten
houden. Discussie. Rol van de rechter. -> HR.
^
1 hiervan is bestuursrechter. Andere civiel. Dit vak: alle rechters hebben invloed als
rechtsbescherming van de burger.
1
,Rechter doet uitspraken met grote maatschappelijke impact. Aandacht van media en
politiek. Het gaat vaak over gevallen waarbij het systeem (trias politica, rechter, bestuur en
wetgever, gezamenlijk verantwoordelijkheid) onder enige mate onder druk.
Baudet: stikstof zaak -> we bevinden ons in een rechters staat. Niet meer de regering maar
de rechter. Rechtsbescherming van de overheid is ook niet vanzelfsprekend.
Constitutionele grondslag van rechtsbescherming tegen de overheid.
Recht op toegang tot de rechter in geschillen met de overheid?
• De Grondwet maakt het wel mogelijk sinds 1887. Huidige Grondwet zegt het in
artikel 112, tweede lid. De Gw maakt mogelijk om rechtsbescherming tegen
openbaar bestuur aan een rechter op te dragen. Andere niet tot rechterlijke macht
behorende rechter.
Maar artikel 115 Grondwet bepaalt nog steeds dat administratief beroep mogelijk is
(bedoeld als eindvoorziening!)
• Een historisch beladen discussie: 1905 Loeff (minister van Justitie, voorstel van zoiets
als algemeen wet bestuursrecht) – Struycken (hoogleraar die dat rechtsbescherming
over de overheid geen goed idee vond) → is rechterlijke bemoeienis met het
openbaar bestuur überhaupt wenselijk? Rechter heeft miss niks te zoeken in het
politieke domein. Dat is aan het bestuur, democratisch gekozen onder politieke
controle en verantwoordelijkheid. Zorg: wat heeft de burger van de rechter te
verwachten? Eigenlijk niet zo heel erg veel. Rechter moet ruimte laten aan het
bestuur om zijn ruimte zelf in te vullen. Politieke beslissingsruimte. -> dan heeft de
rechter niet veel te bieden van een toetsing aan de buitenkant. Is de burger dan niet
beter af met een controle binnen de kolom van het bestuur zelf? Bijv. administratief
beroep. = 115 Gw. Eindvoorziening als alternatief voor rechtspraak. Kroonberoep.
Awb: Is alternatief voor bezwaarprocedure en voorbereiding voor
bestuursrechtspraak.
• Kroon: afdeling van RvS maar was hier niet aan gebonden. Geen rechtspraak. Beroep
op de kroon als hoogste instantie. Die procedure is voorwerp geweest van procedure
voor EUHvRVM.
• Rechter of bestuur? Beslist door het EHRM in de zaak Benthem → EUHofRvdM: het
Kroonberoep is in strijd met artikel 6 EVRM (recht op onafhankelijke en onpartijdige
rechter). Want je kan in hoogste instantie geen recht op toegang tot een rechter,
omdat je bij bestuursorgaan terecht kom (de kroon). -> Awb versneld. 1994 Awb:
bestuursrechtelijke geschillen: beroep op rechter opengesteld mede door deze
uitspraak.
Recht op toegang tot de rechter
• Artikel 6 EVRM: burgerlijke rechten en verplichtingen en strafrechtelijke vervolging
→ relevantie voor het bestuursrecht? Ja. Zelfs soms bij avvbb. EHRM: burgerlijke: gaat niet
alleen over strafrecht en burgerlijkrecht. Bestuursrecht valt hier ook onder. Wanneer in
bestuursrecht sprake is van vaststelling burgerlijke rechten en plichten dat art. 6 EVRM van
toepassing is. Met verlenen van vergunning krijgt de burger het recht om te doen wat
zonder die vergunning niet mag te doen. Vaststelling van burgerlijk recht of verplichting. =
grootste deel van bestuursrecht valt onder de reikwijdte van art. 6 EVRM. Gaat over
vaststelling van burgerlijke rechten en plichten. EHRM: Bestuurlijke boeten valt onder
strafrechtelijke vervolging. -> waarborging van art. 6 zijn van belang bij bestuursrecht.
2
,EHRM: het asielrecht + niet punitieve deel van belastingrecht valt niet onder 6 EVRM.
Ruimte aan het bestuur.
Punitieve deel belastingrecht: onjuiste aanslag en krijgt boete = strafrechtelijke vervolging
dus art. 6 EVRM.
Recht op fair trial, redelijk termijn, equality of arms. Deze voorwaarden zijn ook van
toepassing als we spreken van rechtsbescherming tegen de overheid/ bestuur.
• -> Artikel 47 Handvest: ‘Eenieder wiens door het recht van de Unie gewaarborgde
rechten en vrijheden zijn geschonden (…)’
• Veel uitzonderingen van 6 EVRM valt onder EU-recht en dus dit artikel. Dus
asielrecht en belasting wordt veel op EU-niveau geregeld.
• Onze eigen Grondwet kent zo’n grondrecht op toegang tot de rechter (nog) niet.
Maar:
• Voorstel voor een nieuw artikel 17, eerste lid, Grondwet is inmiddels in eerste
lezing aangenomen door TK en EK:
‘Ieder heeft bij het vaststellen van zijn rechten en verplichtingen of bij het bepalen van de
gegrondheid van een tegen hem ingestelde vervolging het recht op een eerlijk proces binnen
een redelijke termijn voor een onafhankelijke en onpartijdige rechter’
-> waarom? Het is vreemd om zoiets fundamenteels niet in onze eigen grondwet hebben
neergelegd. Het is een beginsel dat deel uitmaakt van onze constitutionele constitutie. We
lossen geen juridisch probleem op maar wel belangrijk symboolfunctie.
Burgerlijke recht of bestuursrechter?
• Artikel 112, tweede lid, Grondwet: ‘Geschillen die niet uit burgerlijke
rechtsbetrekkingen zijn ontstaan kunnen worden opgedragen aan de rechterlijke
macht of aan gerechten die niet tot de rechterlijke macht behoren’
• Geschillen als bedoeld als besluiten in de Awb. 1:4 Awb. Type geschillen die aan de
rechterlijke macht of niet tot rechterlijke macht organen kunnen worden
opgedragen.
→ geschillen die verband houden met de uitoefening van een publiekrechtelijke taak
– publiekrechtelijke rechtsbetrekking
• Wij hebben dat laatste strikt opgevat als uitoefening van een publiekrechtelijke
bevoegdheid en het oordeel daarover (in beginsel) aan de bestuursrechter
opgedragen
• De bestuursrechter als bedoeld in artikel 1:4 Awb is bevoegd kennis te nemen van
geschillen over besluiten (zie artikel 8:1 Awb)
• Rechtsbescherming tegen de overheid is echter een gezamenlijke
verantwoordelijkheid van burgerlijke rechter en bestuursrechter.
Waar zit de bestuursrechter?
• De bestuursrechter zit deels in de rechterlijke macht en deels daarbuiten (1:4 Awb).
• Artikel 2 Wet rechterlijke organisatie: rechterlijke macht = rechtbanken,
gerechtshoven en de Hoge Raad
• Niet tot de rechterlijke macht behoren: CRvB, CBb en ABRvS.
• Organisatie van de bestuursrechtspraak is verbrokkeld met 4 (welbeschouwd 5
Belasting Hoge Raad) hoogste bestuursrechters.
3
, • De organisatie van de hoogste bestuursrechtspraak is voorwerp van voortdurende
discussie. Gefragmenteerd beeld: 1e en laatste aanleg.
Bestuursrechtspraak: deze spelen een rol in bieden van bestuursrechtelijke
rechtsbescherming: rechterlijke macht + niet tot de rechterlijke macht behoren rechtspraak.
= CRvB (sociaal bestuursrecht), CBb (economisch bestuursrecht) en ABRvS.
Normering van bestuur:
• De belangrijkste inhoudelijke en procedurele rechtsnormen voor het handelen van
bestuur zijn te vinden in de wet – tegenwoordig vooral in de Algemene wet
bestuursrecht (Awb). Hf. 3 en 4. Bestuur is onvrij tenzij het een bevoegdheid heeft
om te handelen.
• Voor het nemen van besluiten is een wettelijke bevoegdheid nodig.
• Andere wettelijke normen - regeldichtheid in bestuursrecht is relatief groot.
Door de algemene regels over nemen van besluiten in Awb vinden en vaak
ook door bijz. Wetgeving die de uitoefening van bevoegdheden in die bijz.
Wet verder normeren.
• Normering door algemene beginselen van behoorlijk bestuur (a.b.b.b.)
• Als rechterlijke toetsingsnorm zijn a.b.b.b. wel te beschouwen als een reactie op de
beslissingsruimte van het bestuur – compensatietheorie terug te voeren op
Struycken – Loeff. Stuycken: zekere als bestuursorganen een beslissingsruimte, mag
niet leiden tot rechterlijke vacuüm. Rechter moet wel rechtsbescherming kunnen
bieden. -> a.b.b.b.
Terughoudende rechterlijke toetsing:
• De gedachte is dat het bestuur is gelegitimeerd met de door de wetgever toegekende
bevoegdheid vooraf en door politieke controle en verantwoording achteraf.
• De beslissingsruimte die aan het bestuur wordt toegekend is een politieke
speelruimte voor de invulling waarvan het bestuur het best is gepositioneerd
• De rechter moet de buitengrenzen van die bevoegdheid bewaken. Dachten ze
vroeger. Bestuursrecht = grensrechter. Geen scheidsrechter.
• Dit heeft geleid tot een terughoudende (ook wel: marginale) toetsing van de
uitoefening van bestuursbevoegdheden gericht op de buitengrenzen van de
bevoegdheid.
• → Willekeur (Doetinchemse woonruimtevorderingsarrest 1949):
• HR: introductie willekeurbeginsel.
• ‘(…) dat de vorderende autoriteit bij afweging van de in aanmerking
komende belangen in redelijkheid niet tot een vordering heeft kunnen
komen, en dus afweging van die belangen geacht moet worden niet te
hebben plaatsgehad’. Vernietiging op basis van willekeur. Te bond
gemaakt. 1 van de buitengrenzen. Legaliteit.
• → Détournement de pouvoir: in strijd met de bedoeling van een wet of
regelgeving. → Een bevoegdheid niet mag worden aangewend voor een
ander doel dan waarvoor die bevoegdheid is toegekend. = uitleg
legaliteitsbeginsel.
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper maykevandenberghe. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €8,19. Je zit daarna nergens aan vast.
