100% tevredenheidsgarantie Direct beschikbaar na betaling Zowel online als in PDF Je zit nergens aan vast
Eerder door jou gezocht
Samenvatting Geschiedeniswerkplaats tweede fase havo historisch overzicht Handboek, tijdvak 5 De wereld in de tijd van ontdekkers en hervormers.€2,99
In winkelwagen
een uitgebreide samenvatting over tijdvak 5 'De wereld in de tijd van ontdekkers en hervormers'. 6 bladzijdes lang. Ongeveer alles uit het hoofdstuk word benoemd. Alles is korter opgeschreven en belangrijke stukken extra uitgelicht. Alle kenmerkende aspecten genoemd.
Tijdvak 5 ‘De wereld in de tijd van ontdekkers en hervormers’.
Paragraaf 5.1 ‘De renaissance’.
15e eeuw – begin renaissance in Italië – ontstond nieuw levensgevoel, geïnspireerd door oudheid –
oude teksten bestuderen – kunst en architectuur herleefde de oudheid.
Italiaanse steden – Venetië, Milaan, Rome en vooral Florence – ontstaat in late middeleeuwen
machtige bovenlaag van handelaren en bankieren – hadden geprofiteerd van de handel met het
Midden-Oosten en rijke steden in Vlaanderen.
Rijkdom tonen – riante huizen – beste kunstenaars voor zich werken – ontstaat nieuw mensbeeld /
wereldbeeld / levensgevoel – niet meer strak gericht op dood en God – van memento mori naar
carpe diem. Belangstelling voor klassieke erfgoed – herkennen zichzelf en levenshouding in klassieke
schrijvers. Griekse en Romeinse beelden geen rommel meer – bewonderen om schoonheid.
Middeleeuwen – zien als donkere tussenperiode – herleving van waarden en schoonheidsidealen van
oudheid = Renaissance (wedergeboorte) – begint 15 e eeuw Italië, verspreid vanaf 1500 over rest
Europa – vroegmoderne tijd begint.
Humanisme – humanistische geleerden lezen en vertalen klassieke teksten – in Middeleeuwen
hadden monniken gekopieerd en bestudeerd – hadden ideeën van klassieke schrijvers aangepast op
christelijke leer - humanisten wilden denkwereld van klassieke auteurs begrijpen – gingen teksten
bestuderen en fouten eruit halen, probeerden teksten origineel te maken en voegden uitleg toe.
Turkse verovering van Constantinopel, 1453 gaf humanisme extra impuls – geleerden uit
Constantinopel vluchtten naar Italië en namen manuscripten en kennis van Griekse oudheid mee.
Humanisme eerst vooral beweging van geleerden – klassieke teksten ook bij opleiding van hogere
burgerij horen – ontwikkeling tot verstandig individu werd nieuw opvoedingsideaal - ideale mens =
uomo universalis = iemand die op veel terreinen was ontwikkeld – zoals Leonardo da Vinci – schilder,
natuuronderzoekers, musicus en ingenieur.
Belangrijke humanist buiten Italië = Erasmus van Rotterdam – propageerde christelijk humanisme –
teksten onderzoeken moest ertoe leiden dat Christendom werd verdiept en gezuiverd –
leergierigheid en kritische instelling in tijd van ontdekkers en hervormers stimuleerde ook natuurlijk
wetenschappelijk denken – belangrijke natuurwetenschapper in 16 e eeuw = Copernicus – ontwierp
wiskundig model van zonnestelsel met zon als stilstaand middelpunt i.p.v. de aarde – aanloop naar
de wetenschappelijke revolutie 17e eeuw, die wereldbeeld verder verandert.
Architecten en kunstenaars bestuderen werk van de Grieken en Romeinen – gebouwen van
Renaissance keerden klassieke zuilen terug – beeldende kunstenaars willen zo echt mogelijk
weergeven – onderzochten natuur en menselijke anatomie – met lijnen, kleuren en schaduwen
brachten ze diepte aan – onderwerpskeuze van schilders word breder = niet alleen Bijbelse
voorstellingen, ook landschappen, portretten en mythologische figuren – beelden en schilderijen van
Michelangelo beroemd, beeldde mannen en vrouwen naakt af – aandacht voor lichamelijke zou in
middeleeuwen ongepast zijn – kerk bleef wel rijke en belangrijke opdrachtgever en Bijbel grote
inspiratiebron – positie van kunstenaar veranderde = zelfbewuste kunstenaar die kunstwerk signeert.
Kenmerkend aspect 1: het mens- en wereldbeeld van renaissance.
Kenmerkend aspect 2: de hernieuwde oriëntatie op de klassieke oudheid.
, Paragraaf 5.2 ‘De Europese expansie’.
Portugezen en Spanjaarden – eersten die kusten van Afrika, Azië en Amerika verkenden – 15 e eeuw –
wilden Azië bereiken om specerijen te halen – eind 16 e eeuw gingen ook de Nederlanders, Engelsen
en Fransen op ontdekkingsreis.
15e eeuw – grootste deel van aarde onbekend voor Europeanen – werden fantasieverhalen over
verteld – wisten nog niet van bestaan Australië en Amerika – kenden wel delen van Midden-Oosten
en noordkust van Afrika – rest van Azië en Afrika slechts een flauwe voorstelling.
Europeanen wilden graag naar China en ‘Indië’, zo noemden ze het hele gebied achter de rivier Indus
– Oosterse producten zoals zijde en specerijen erg gewild – specerijen werden gebruikt als
smaakmaker, medicijn en langer houdbaar- middel – door vele tussenhandelaren oosterse koopwaar
peperduur – tot 1453 oosterse koopwaar innen via Constantinopel – stad werd ingenomen door
Turken = handel droogde op – Europese handelaren wilden specerijen zelf in ‘Indië’ halen –
Arabieren en Turken stonden niet toe over land naar het Oosten te reizen – zelf een route over zee
vinden.
Portugezen – eersten die ver buiten Europa voeren - Hendrik de Zeevaarder, zoon van Portugese
koning, financierde in 15e eeuw de zeereizen langs Afrikaanse westkust – stichtte school voor
zeevaarders – kregen les in navigatie, astronomie en kaartlezen – met gegevens van expedities
maakten Portugezen nieuwe kaarten – Portugezen kwamen steeds zuidelijker – westkust van Afrika
stichtten ze handelsposten om textiel en ijzerwaren te ruilen tegen slaven en goud.
Bartholomeo Diaz voer in 1488 rond Kaap de Goede Hoop, zuidpunt van Afrika, waar Atlantische
Oceaan overgaat in Indische Oceaan.
Tien jaar later gaat Vasco da Gama met vier schepen via de Indische Oceaan naar India – vanuit India
drongen Portugezen (1510) door in Indonesische archipel – in Oosten ontdekte ze Molukken –
groeide specerijen kruidnagel, nootmuskaat en foelie – Portugezen stichtten versterkte
handelsposten aan Aziatische kusten en dreven handel met Chinezen, Japanners etc.
1492 – Italiaan in Spaanse dienst, Columbus dacht westelijke route naar Indië gevonden te hebben –
had nieuw continent ontdekt – werd duidelijk toen Amerigo Vespucci de Zuid-Amerikaanse oostkust
uitgebreid verkende – noemde continent Mundus Novus (nieuwe wereld) – wordt Amerika genoemd
– 1507, jaar na Columbus dood.
Midden-Amerika volgden ontdekkers met veroveren – Hernando Cortés veroverde (1519) rijk van
Azteken in Mexico – Fransisco Pizarro veroverde (1530) Incarijk in Peru – Spanjaarden namen goud-
en zilvervoorraden mee – goudkoorts – geloofde dat God hun optreden tegen de ‘heidenen’ steunde
– vernietigden indiaanse samenlevingen – bevolking voor hen werken.
Indianen hadden geen weerstand tegen pokken en mazelen – stierven binnen een eeuw grotendeels
uit – exacte aantal niet bekend – vermoedelijk Aztekenrijk en Incarijk in 1519 enkele tientallen
miljoenen mensen – eind van de eeuw 5-20 % over.
Portugezen en Spanjaarden – concurrenten van ‘hun’ zeeroutes te weren – Engelsen, Fransen en
Nederlanders op zoek naar andere zeeroutes – leidde tot nieuwe ontdekkingsreizen (eind 16 e eeuw)
– via noorden naar Azië lukte niet – winter 1596/97 Willem Barentsz overwintert op Nova Zembla –
Cornelis de Houtman bereikte Azië via zuiden – van vorst van Bantam op Java kreeg hij toestemming
om peper te kopen.
Kenmerkend aspect: het begin van de Europese overzeese expansie.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper danilledegreef. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
