Samenvatting Familie Sociologie jaar 2020/2021
Inhoudsopgave
Week 1................................................................................................................................... 2
1. Hoorcolleges.................................................................................................................. 2
1.1 Hoorcollege 1 - familiesociologie.............................................................................2
1.2 Hoorcollege 2 - Trouwen en scheiden.....................................................................6
2. Literatuur...................................................................................................................... 12
2.1 McLanahan - Diverging destinies: How children are faring under the second
demographic transition................................................................................................12
2.2 Kalmijn - The educational gradient in marriage: a comparison of 25 European
countries...................................................................................................................... 15
2.3 Sweeney - Two decades of family change: The shifting economic foundations of
marriage...................................................................................................................... 20
2.4 Amato - The consequences of divorce for adults and children..............................23
2.5 Gähler & Garriga - Has the association between parental divorce and young adults’
psychological problems changed over time?...............................................................29
Week 2................................................................................................................................. 34
1. Hoorcollege.................................................................................................................. 34
1.1 Hoorcollege 3 - Intergenerationele solidariteit.......................................................34
2. Literatuur...................................................................................................................... 40
2.1 Bengtson - Beyond the nuclear family: The increasing importance of
multigenerational bonds..............................................................................................40
2.2 Steinbach & Silverstein - The relationship between religion and intergenerational
solidarity in Eastern and Western Germany................................................................46
Week 3................................................................................................................................. 50
1. Hoorcollege.................................................................................................................. 50
1.1 Hoorcollege 4 - Fertiliteit........................................................................................50
2. Literatuur...................................................................................................................... 56
2.1 Kravdal & Rindfuss - Changing relationships between education and fertility: A
study of women and men born 1940 to 1964...............................................................56
2.2 Keizer, Dykstra & Jansen - Pathways into Childlessness: Evidence of Gendered
Life Course Dynamics.................................................................................................61
2.3 McDonald - Gender equity in theories of fertility transition.....................................64
Week 4................................................................................................................................. 69
1. Hoorcollege.................................................................................................................. 69
1.1 Hoorcollege 5 - Taakverdeling...............................................................................69
2. Literatuur...................................................................................................................... 74
2.1 Brittman, England, Sayer, Folbre & Matheson - When does gender trump money?
Bargaining and time in household work.......................................................................74
2.2 Van der Lippe, Treas & Norbutas - Unemployment and the division of housework in
Europe......................................................................................................................... 79
1
,Samenvatting Familie Sociologie jaar 2020/2021
Week 1
1. Hoorcolleges
1.1 Hoorcollege 1 - familiesociologie
Familiesociologie
Nucleair gezin is man, vrouw en kinderen
↳ vaak gaan de ideeën over een gezin verder dan alleen het nucleaire gezin.
Familiesociologie
Binnen de sociologie ben je geïnteresseerd naar de context. Daarnaast kijk je naar:
1. Ongelijkheid: Wie krijgt wat, waarom?
2. Sociale cohesie: Wat houdt een samenleving bij elkaar?
Vanuit historisch perspectief:
Gezinnen worden al heel lang bestudeerd, wij, als sociologen, zijn vooral geïnteresseerd in
de eerste demografische transitie 1750 - 1960 en maar wij houden ons in dit vak bezig met
de tweede demografische transitie, die bestaat uit twee verschillende fases 1960 - nu.
Historische trend 1: De eerste demografische transitie
Hij bestaat uit 5 fases, waarbij elke fase er een ander geboorte- en sterftecijfer
is. Deze veranderingen in cijfers, veranderd de totale bevolking. Bijvoorbeeld
door de industriële revolutie daalde het sterftecijfer → zuigelingensterfte, dit
kwam met name door hygiënische maatregelen en medisch gebrek. Daarna
paste men hun gedrag aan op het sterftecijfer en kwamen er minder geboortes.
De gevolgen hiervan werden duidelijk in de jaren 50’. Men trouwde zeer jong, en kreeg jong
ook kinderen, er was een traditionele rolverdeling van man en vrouw, er was een sterk
burgerlijk gezinsideaal. De sociale normen waren hier ook erg op gericht, de wetgeving en
het beleid versterkte het gezin als instituut.
2
,Samenvatting Familie Sociologie jaar 2020/2021
Men dacht dat dit het nieuwe evenwicht zou zijn, maar toen kwam vanaf de jaren 60’ een
tweede demografische transitie.
Historische trend 2: De tweede demografische transitie SDT (Second demographic
transition)
SDT: forerunners of change
Een voorhoede begint met het gedrag en de rest van de bevolking neemt dit over.
a) Binnen een land: culturele voorhoede start vaak met nieuw gedrag.
b) Tussen landen: Scandinavië als voorloper en daarna verspreiding over
Europa/wereld.
Omdat SDT zich eerst en verder heeft doorgezet in sommige landen zie je dus verschillen in
familie gedrag tussen landen.
Verklaringen STD:
1. Culturele veranderingen: (o.a. Lestaeghe, vd Kaa)
● Individualisering
● Higher order needs van Maslow (zelfontplooiing)
● Secularisering
2. Structurele veranderingen: (o.a. Gary Becker)
● Economische veranderingen
● Institutionele veranderingen
● Technologische veranderingen
Er is ook een keerzijde aan de second demographic transition: Er is toenemende
ongelijkheid tussen kinderen van hoog en laagopgeleide ouders in levenskansen. (ofwel DD
= Diverging Destinies).
Diverging Destinies (DD) → McLanahan
Het basisidee van Mclanahan is dat er veranderende selectiviteit van familie gedrag is naar
opleiding. Dit wil zeggen dat:
● Hoog opgeleiden: ‘’er is positief familiegedrag’’ (bijv. uitstel trouwen, vaders doen
veel in het gezin), hierdoor krijgen de kinderen extra resources.
3
,Samenvatting Familie Sociologie jaar 2020/2021
● Laag opgeleiden: ‘’er is negatief familiegedrag’’ (bijv. scheiden), hierdoor verliezen de
kinderen resources.
Er is een toenemende selectie in negatief gedrag,
bij laagopgeleide single moeders, deze kinderen
hebben over het algemeen minder resources.
Er is
ook
een
toenemende selectie in positief gedrag,
doordat de gemiddelde leeftijd van de
moeders omhoog gaat.
Trends 1950 - 2019
● Er is een daling in het aantal huwelijken
● Er is een stijging in het aantal scheidingen
Op een oudere leeftijd zijn mensen vaker alleen, maar voor jongeren is dit de vraag?
4
,Samenvatting Familie Sociologie jaar 2020/2021
De positie in het huishouden van 35-jarigen is veranderd, meer mensen gaan ongehuwd
samenwonen in plaats van trouwen. Dus de jongeren zijn niet zozeer vaker alleen.
↳ Wel zijn er verschillen tussen landen. Het aantal huwelijken per 1000 inwoners
varieert heel erg tussen verschillende landen. Het EU gemiddelde is 4.3,
Nederland zit iets onder het Europees gemiddelde met 3.8. Ditzelfde geldt met
scheidingscijfers, er zijn hier ook weer grote verschillen tussen landen.
Er zijn verschillende verklaringen voor deze ontwikkelingen, de meest belangrijke zijn de
sociaal-economische verklaringen.
● Sociaal-economische verklaringen
○ New Home Economics Becker
The gain from marriage is reduced [..] by higher earnings and labor force
participation of married women, because the sexual division of labor within
households becomes less advantageous"
Het huishouden is een fabriek waarin nut wordt geproduceerd, als hierin
wordt gespecialiseerd, de een het huishouden + de kinderen en iemand die
gaat werken, dan heb je de meest efficiënte taakverdeling. Deze volgt dan de
traditionele taakverdeling, omdat de man het hoogste salaris heeft.
Mensen trouwen dus met het persoon dat het meeste nut heeft, dit doen ze
als onderhandelingspartners.
Er is meer kans dat een stel trouwt wanneer de vrouw geen of bijna geen
opleiding heeft en de man een goede educatie heeft. ‘’Independence
hypothesis’’. Wanneer vrouwen meer educatie hebben, hebben ze de man
niet meer nodig, en zijn ze financieel onafhankelijk.
Dus… Wanneer de SES van vrouwen omhoog gaat, bijv. meer
hoogopgeleide vrouwen:
❖ Minder voordelen van specialisatie (NHE)
❖ Meer vrouwen met alternatieven (independence hypothesis)
Het gevolg hiervan is dat er minder huwelijken zijn + meer scheiding.
Volgens NHE zijn de huwelijkscijfers hoger in Zweden dan in Nederland, de vraag hiervoor
is waarom, aangezien Zweden een hogere employment rate heeft, dit rijmt dus niet met de
theorie van Becker. Een theorie die dit kan verklaren in die van Oppenheimer.
○ Oppenheimer
De economische positie van mannen zijn ook veranderd / ze verschillen,
bijvoorbeeld door toenemende instabiliteit van de loopbanen van de man. Het
gevolg hiervan is dus ook een afname in het aantal huwelijken en een
toename in het aantal scheidingen.
○ Crisis verklaring: Hoe zouden economische crisis trends in scheiding /
trouwen kunnen beïnvloeden. Dit kan voornamelijk fluctuaties verklaren, maar
niet lange termijn effecten.
Andere verklaringen...
Voor scheiding
● Cultureel: individualisering / secularisering
● Institutioneel:
○ juridisch grote verandering 1971 ‘’de grote leugen’’, eerst moest er overspel
of een andere erge reden zijn zijn om te mogen scheiden.
○ Welvaartsstaat: toeslagen voor alleenstaande ouders
● Technologisch?
5
, Samenvatting Familie Sociologie jaar 2020/2021
Voor huwelijk
● Dito: ‘’anti-marriage ideology’’
De aard van macro verklaringen:
trends/land verschillen door
● Compositie effecten (compositional) samenstelling van bevolking
● Gedragseffecten (behavioral) mensen veranderen gedrag
Samen krijg je dan:
1.2 Hoorcollege 2 - Trouwen en scheiden
Hoe hangen determinanten van familie gedrag af van de context; tijd & plaats.
Volgens het New Home Economics argument (Becker):
● Kans op trouwen neemt toe wanneer de man een goede opleiding (hoge SES) heeft
en de vrouw geen goede opleiding (lage SES).
Mannen hebben comparatief voordeel in de arbeidsmarkt, waardoor mannen het
beste kunnen werken en vrouwen het beste het huishouden kunnen doen,
traditionele rolverdeling.
Vrouwen hebben namelijk een sterkere economische positie, waardoor ze minder
afhankelijk zijn van de man op financieel gebied ‘’independence hypothesis’’.
↳ Op macro niveau: Sterke economische positie vrouwen > afname in
huwelijk door verminderd nut
Wel is er kritiek op het New Home Economics argument van Oppenheimer:
1. Er moet niet alleen gekeken worden naar de ses van vrouwen, de sociaal
economische status van mannen is ook belangrijk. Er is namelijk een daling van de
reële inkomens van mannen, wat leidt tot een onzekere economische vooruitzichten
voor koppels, waardoor het huwelijk wordt uitgesteld / afgesteld.
2. ‘’Marital bargain has changed’’ → Becker heeft een gedateerde visie op het
huwelijk, zijn argumenten gelden tegenwoordig niet meer in de mate
waarin ze vroeger gelden.
‘’Marital bargain has changed’’ (Sweeney, Kalmijn, Oppenheimer)
De rol van de sociaal economische status van vrouwen is veranderd door verandering van
de economische context:
6
