Een samenvatting van de biologie thema's erfelijkheid, DNA en RNA. Dit is een uitgebreide uitleg over deze onderwerpen met afbeeldingen en schema's. Onder de onderwerpen celcyclus, mitose, meiose, eiwitsynthese, genexpressie en DNA-replicatie en - translatie komen er in terug. De samenvatting is ge...
Erfelijkheid
★ Het genotype van een individu is vastgesteld in het DNA in de genen (deel chromosoom met gecodeerde informatie over 1
erfelijke eigenschap) door verschillende soorten allelen:
○ Dominant allel aangeduid met een hoofdletter en komt tot uiting in fenotype bij heterozygoot (2 allelen zijn ongelijk)
○ Recessief allel aangeduid met kleine letter en komt alleen tot uiting in fenotype bij homozygoot (2 allelen zijn gelijk)
○ Onvolledig dominant allel zorgt voor intermediair fenotype (bij heterozygoot komen beide allelen tot uiting)
★ Het fenotype van een individu zijn de waarneembare eigenschappen die zijn samengesteld door het genotype en de invloed
van milieufactoren
★ In de chromosomen liggen op het dubbelstrengse DNA de genen gerangschikt waarvan de gewone mens 22 paren
niet-geslachtschromosomen bezit en 1 paar geslachtschromosomen (XX of XY (Y-chromosoom is veel korter dan X) met elk
chromosoom een bepaald haplotype (combinati allelen op 1 chromosoom)
★ Bij een monohybride kruising wordt er gelet op de overerving van 1
genenpaar en wordt gelet op wetten van Mendel:
○ De dominantieregel waarbij 2 ongelijke homozygote ouders
nakomelingen krijgen die alleen op 1 ouder lijken
○ De uniforiteitsregel waarbij 2 ongelijke homozygote ouders
nakomelingen krijgen die allemaal op elkaar lijken
○ De splitsingsregel waarbij bij 2 heterozygote ouders nakomelingen
krijgen met genotypeverhouding 1:2:1
★ Bij een dihybride kruising wordt er gelet op de overerving van 2 genenparen
en zijn er verschillende mogelijkheden:
○ Bij ongekoppelde genen (niet op hetzelfde chromosoom) geldt de
onafhankelijkheidsregel (ze worden onafhankelijk van elkaar overgeërfd) en is de fenotypeverhouding in F2 9:3:3:1
○ Bij gekoppelde genen (liggen in hetzelfde chrom soom en erven in een vaste combinatie) kunnen de genen alleen
ontkoppeld worden door crossing-over (perongelijke uitwisseling 2 homologe delen van 2 homologe chromosomen)
★ Het bloedgroepensysteem heeft co-dominantie voor A en B en is recessief voor i
★ Sommige genen zijn X-chromosomaal en liggen alleen op het X-chromosoom, dus zoon heeft altijd X-chromosoom van
moeder en dochter altijd X-chromosoom van vader
★ Letale allelen leiden bij embryo's tot dood waardoor de verhoudingen afwijkend zijn (zoals 1:2 ipv 1:2:1)
★ Wanneer er meer genenparen zijn leidt dat tot meer verschillende genotypen
★ Het genoom is alle erfelijke informatie in de chromosomen van 1 individu en waarbij genoommutatie kan ontstaan
★ Er wordt op verschillende manieren erfelijkheidsonderzoek gedaan:
○ Tweelingenonderzoek door de milieuomstandigheden tussen deze 2 te veranderen
○ Stamboomonderzoek is nuttig voor erfelijkheidsadvisering bij erfelijke ziektes (voor beslissing kinderen)
○ Mitochondriaal DNA voor onderzoek herkomst verre voorouders en stofwisselingsziektes
★ Alleen de moeder is bepalend voor de overerving van mitochondriaal DNA (zaadcel bevat geen en eicel wel)
, ★ Bij epigenetica kan er afwijkende overerving ontstaan door het tijdelijk inactivering van bepaalde genen door
DNA-methylering (methylgroep aan DNA-molecuul waardoor er geen transcriptie plaatsvindt door onvoldoende voeding
of stress tijdens zwangerschap) wat het fenotype van een persoon kan veranderen
★ Bij prenatale diagnostiek kan er op verschillende manieren onderzoek worden gedaan naar het embryo:
○ Preimplantatiediagnostiek is onderzoek na IVF voordat de cellen van het embryo worden geïmplanteerd
○ Vlokkentest onderzoekt een paar cellen van de placenta (kans miskraam 5 op 1000)
○ Vruchtwaterpunctie onderzoekt een paar cellen van het vruchtwater (kans miskraam 3 op 1000)
○ NIPT onderzoekt het bloed van de moeder (bevat een paar cellen van het embryo)
★ De resultaten van deze onderzoeken worden weergegeven in een karyogram (beeldopname tijdens mitose van de cel) zodat
er kan worden gekeken naar afwijkingen in chromosomen (ziekte van Huntington/ syndroom van Down (trisomie-21))
★ Door prenatale diagnostiek krijgen ouders een toekomstbeeld van het kind
★ Ongeslachtelijke voortplanting kan kunstmatig worden toegepast in landbouw voor erfelijk gelijke nakomelingen door
middel van kloneren (kloon maken van 1 organisme door bollen, knollen, stekken of weefselkweek (versneden
plantendelen opnieuw laten uitgroeien op voedselbodem)) zodat deze planten een gelijk feno- en genotype hebben
★ Ziektes kunnen ontstaan door erfelijke factoren (hart- en vaatziektes/kanker) of door milieufactoren (kanker)
★ Er kan ingegrepen worden in erfelijke informatie door:
○ Mutatie is het wijzigen van een gen (kan spontaan gebeuren of door mutagene stoffen en straling)
○ Recombinatie is het wijzigen van genetische combinatie door genetische manipulatie zoals recombinant-DNA-techniek
(genen toevoegen van andere soort) en celfusie (versmelting van 2 verschillende soort organisme cellen tot een cel)
★ Door genetische modificatie (kunstmatig vreemd DNA inbrengen) kunnen er nieuwe erfelijke eigenschappen ontstaan
(vermeerderen prokaryoten, fokken van dieren/ planten kweken, veredelen (gericht kruisen van dieren met selectie)
★ ER zijn verschillende argumenten voor het ingrijpen in erfelijke informatie:
○ Een ethisch tegenargument is organismen zijn door de natuur/evolutie/hogere machten zo gevormd en de mens mag zich
daar niet mee bemoeien door genetische manipulatie
○ Een biologisch tegenargument is organismen zijn met evolutie zo gunstig mogelijk gevormd in evenwicht met omgeving,
dus kan mens niks aan verbeteren (alleen plagen ontstaan, ongewenste mutaties, minder genvariatie)
○ Een ethisch argument voor is kunnen levensreddende medicijnen worden gemaakt en meer voedsel geproduceerd
○ Een biologisch argument voor is dieren kunnen organen leveren voor transplantatie, eigenschappen zijn controleerbaar,
kunnen nieuwe gewenste eigenschappen worden aangemaakt en er kunnen nieuwe soorten worden gemaakt
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper milaamber. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
