Jeugdrecht
Hoorcolleges
2e semester 2020/2021
Week 1
Hoorcollege 1, kennisclip 1
Waar gaat het bij kinderrechten om? Een mooi artikel om dat goed in kaart te brengen is art. 31
IVRK:
• Het kind heeft recht op rust en vrije tijd, op deelneming aan spel en recreatieve bezigheden
en op vrije deelneming aan het culturele en artistieke leven.
Dit artikel geeft eigenlijk aan dat het kind recht heeft om kind te zijn.
Een aantal belangrijke internationale bronnen binnen het jeugdrecht zijn:
- Verdrag inzake de Rechten van het Kind (IVRK)
- General Comments > zijn toelichtingen van het comité op de artt. In het IVRK
- Recommendations: Beijing Rules, Havana Rules > opgesteld door de VN
- Guidelines: vb. Guidelines on child friendly justice, Riyadh
- Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM)
Belangrijke nationale bronnen binnen het jeugdrecht:
- Boek 1 BW (titel 1, 13, 14 en 15)
- Jeugdwet, Besluit Jeugdwet
- WMO
- Sr en Sv, besluit tenuitvoerlegging strafrechtelijke beslissingen
De start van de IVRK wordt gezien in de verklaring van Genève uit 1924. Daarin werd al een aantal
kinderrechten opgenomen. Deze rechten werden uitgebreid in de Verklaring inzake de Rechten van
het Kind in 1959. IVRK is opgericht op 20 november 1989. Het is in werking getreden op 2 september
1990 na ratificatie in meer dan 20 landen. Nederland heeft het op 8 maart 1995.
IVRK inhoudelijk:
• 1 beschermend verdrag
• Rechten voor het kind, plichten voor de overheid
• Leeftijd: preambule m.b.t. ongeboren kind > dus ook bescherming geboden aan ongeboren
kind.
• Nieuw: introductie participatierechten: artt. 12 en 13 > dus kinderen krijgen het recht om
ook echt hun mening te uiten en het recht om gehoord te worden.
Introductie van twee normatieve begrippen:
1) Belang van het kind (art. 3) > moet ingekleurd worden, want cultuur speelt ook een rol.
Daarom zal dit per land verschillen.
2) Zich ontwikkelende vermogens (art. 5) > het moet wel aansluiten op het kind. Een kind van 3
heeft andere bescherming nodig dan een kind van 12 bijv.
Positie ouders (art. 18) en positie overheid (art. 19). Het geeft in het kort aan dat wanneer ouders
niet in staat zijn om hun kind te beschermen, de overheid moet ingrijpen.
,IVRK is gebaseerd op de 3 p’s:
• Provisions
o Recht op voorzieningen noodzakelijk voor hun ontwikkeling zoals voedsel en
gezondheid (art. 24), sociale zekerheid (art. 26), onderwijs (art. 28 en 29) en
speelmogelijkheden (art. 31).
• Protection
o Recht op bescherming tegen mishandeling, verwaarlozing en andere vormen van
geweld (art. 19), kinderarbeid (art. 32), drugsmisbruik (art. 33), seksueel misbruik
(art. 34), handel in kinderen (art. 35) en martelingen (art. 37).
• Participation
o Vrijheid van meningsuiting (artt. 12 en 13) procespartij (art. 9 lid 3 en 12),
godsdienstvrijheid (art. 14), vrijheid van vereniging (art. 15) en recht op informatie
(art. 17).
Algemene beginselen:
- Art 2 non-discriminatie
- Art. 3 belang van het kind
- Art. 4 realisatie van rechten van kinderen
- Art. 5 en 18 rol van de ouders
- Art. 6 recht op leven en ontwikkeling
- Art. 7 recht op naam en nationaliteit
- Art. 8 recht op identiteit
- Art. 9 en 10 geen scheiding tussen kinderen en ouders
- Art. 27 recht op een passende levensstand
Beginselen speciale zorg:
- Art. 20 kinderen die niet door hun ouders verzorgd kunnen worden
- Art. 21 adoptiekinderen
- Art. 22 vluchtelingenkinderen
- Art. 23 kinderen met een geestelijke of lichamelijke handicap
- Art. 25 uit huis geplaatste kinderen
- Art. 31 kinderen uit minderheidsgroepen
- Art. 37 kinderen in gevangenissen
- Art. 38 kinderen die slachtoffer zijn van gewapende conflicten
- Art. 39 kinderen die slachtoffer zijn van geweld
- Art. 40 kinderen die in aanraking komen met politie en justitie
General Comments
Zijn dus toelichtingen die zijn geschreven door het Kinderrechtencomité bij de bepalingen van het
IVRK. Doel daarvan is dus het verbeteren van implementatie. De waarde van die lichtingen zijn hoog.
Het is een deskundig comité en wordt daarom veel waarde aangehecht.
Art. 43: toezicht op implementatie/naleving door Kinderrechtencomité
Art. 44: verslag aan Kinderrechtencomié over uitvoering/naleving verplichtingen verdrag (na 2 jaar en
daarna na 5 jaar)
Derde facultatieve protocol: klachtmogelijkheid. Ook door minderjarigen zelf kan dit gedaan worden.
Kan gedaan worden bij dat Kinderrechtencomité. Voorwaarde is wel dat nationale
klachtenprocedure is doorlopen. Dit derde facultatieve protocol is niet door Nederland geratificeerd.
Controle door Kinderrechtencomité gaat middels Concluding Observations. Ook hier wordt veel
waarde aangehecht.
,Doorwerking in andere regelingen en richtlijnen, bijv.:
•Guidelines on Childfriendly Justice
•Europees Handvest voor de grondrechten (art. 24)
•Beijing Rules
•Havana Rules
•Riyadh Guideliines
•EU 2016/800/EU (procedurele waarborgen voor kinderen die verdachte of beklaagde zijn in een
strafprocedure)
Kennisclip 2
Artikel 3 IVRK
1. Bij alle maatregelen betreffende kinderen, ongeacht of deze worden genomen door
openbare of particuliere instellingen voor maatschappelijk welzijn of door rechterlijke
instanties, bestuurlijke autoriteiten of wetgevende lichamen, vormen de belangen van het
kind de eerste overweging.
2. De Staten die partij zijn, verbinden zich ertoe het kind te verzekeren van de bescherming en
de zorg die nodig zijn voor zijn of haar welzijn, rekening houdend met de rechten en plichten
van zijn of haar ouders, wettige voogden of anderen die wettelijk verantwoordelijk voor het
kind zijn, en nemen hiertoe alle passende wettelijke en bestuurlijke maatregelen.
3. De Staten die partij zijn, waarborgen dat de instellingen, diensten en voorzieningen die
verantwoordelijk zijn voor de zorg voor of de bescherming van kinderen voldoen aan de door
de bevoegde autoriteiten vastgestelde normen, met name ten aanzien van de veiligheid, de
gezondheid, het aantal personeelsleden en hun geschiktheid, alsmede bevoegd toezicht.
>>> in het eerste lid wordt gesproken dat de belangen van het kind de eerste overweging vormen. In
een arrest van de HR 25 april 2008 is er geoordeeld dat het belang van het kind een overweging van
de eerste orde dient te zijn. Dat belang van het kind moet ingekleurd worden zoals eerder besproken
en dat zie je hier weer terug. Het wordt ingekleurd door de feiten en omstandigheden.
In de General Comments 14 wordt dit wetsartikel verder uitgelegd.
Dus artikel 3 IVRK is een normatief begrip. Heeft het rechtstreekse werking? Dat is afhankelijk van de
aard, inhoud, strekking en formulering van de bepaling. In jurisprudentie wordt het ondersteunend
gebruikt. Er is ook zeker ruimte voor cultureel pluralisme.
Art. 5:
De Staten die partij zijn, eerbiedigen de verantwoordelijkheden, rechten en plichten van de ouders
of, indien van toepassing, van de leden van de familie in ruimere zin of de gemeenschap al naar
gelang het plaatselijk gebruik, van wettige voogden of anderen die wettelijk verantwoordelijk zijn
voor het kind, voor het voorzien in passende leiding en begeleiding bij de uitoefening door het kind
van de in dit Verdrag erkende rechten, op een wijze die verenigbaar is met de zich ontwikkelende
vermogens van het kind.
>>>> In dit artikel gaat het echt om het kind zelf en wat deze wil. Het gaat om passende begeleiding.
Art. 12:
1. De Staten die partij zijn, verzekeren het kind dat in staat is zijn of haar eigen mening te
vormen, het recht die mening vrijelijk te uiten in alle aangelegenheden die het kind
betreffen, waarbij aan de mening van het kind passend belang wordt gehecht in
overeenstemming met zijn of haar leeftijd en rijpheid.
, 2. Hiertoe wordt het kind met name in de gelegenheid gesteld te worden gehoord in iedere
gerechtelijke en bestuurlijke procedure die het kind betreft, hetzij rechtstreeks, hetzij door
tussenkomst van een vertegenwoordiger of een daarvoor geschikte instelling, op een wijze
die verenigbaar is met de procedureregels van het nationale recht.
>>>>> Dit art. gaat over de participatie van het kind. Het kind krijgt het recht om zijn of haar
mening te uiten. Dus luisteren naar de wensen van het kind. Uitleg van dit artikel is te vinden
in de General Comments 12 (2009). Samenhang met bijv. artt. 9 lid 2 (scheiding van ouders),
10 (gezinshereniging) en 40 (strafrechtelijke procedures). Relatie met art. 5: zich
ontwikkelende vermogens: dus op maat. Een kind van 12 is verder in de ontwikkeling dan
een kind van 3 en is tot andere dingen in staat.
Art. 18:
1. De Staten die partij zijn, doen alles wat in hun vermogen ligt om de erkenning te verzekeren
van het beginsel dat beide ouders de gezamenlijke verantwoordelijkheid dragen voor de
opvoeding en de ontwikkeling van het kind. Ouders of, al naar gelang het geval, wettige
voogden, hebben de eerste verantwoordelijkheid voor de opvoeding en de ontwikkeling
van het kind. Het belang van het kind is hun allereerste zorg.
2. Om de toepassing van de in dit Verdrag genoemde rechten te waarborgen en te bevorderen,
verlenen de Staten die partij zijn passende bijstand aan ouders en wettige voogden bij de
uitoefening van hun verantwoordelijkheden die de opvoeding van het kind betreffen, en
waarborgen zij de ontwikkeling van instellingen, voorzieningen en diensten voor
kinderzorg.
3. De Staten die partij zijn, nemen alle passende maatregelen om te waarborgen dat kinderen
van werkende ouders recht hebben op gebruikmaking van diensten en voorzieningen voor
kinderzorg waarvoor zij in aanmerking komen.
>>>>> primaire verantwoordelijkheid ligt bij de ouders. De overheid moet dus ervoor zorgen dat de
ouders deze plicht kunnen nakomen.
Art. 19:
1. De Staten die partij zijn, nemen alle passende wettelijke en bestuurlijke maatregelen en
maatregelen op sociaal en opvoedkundig gebied om het kind te beschermen tegen alle
vormen van lichamelijk of geestelijk geweld, letsel of misbruik, lichamelijke of geestelijke
verwaarlozing of nalatige behandeling, mishandeling of exploitatie, met inbegrip van
seksueel misbruik, terwijl het kind onder de hoede is van de ouder(s), wettige voogd(en) of
iemand anders die de zorg voor het kind heeft.
2. Deze maatregelen ter bescherming dienen, indien van toepassing, doeltreffende procedures
te omvatten voor de invoering van sociale programma's om te voorzien in de nodige
ondersteuning van het kind en van degenen die de zorg voor het kind hebben, alsmede
procedures voor andere vormen van voorkoming van en voor opsporing, melding, verwijzing,
onderzoek, behandeling en follow-up van gevallen van kindermishandeling zoals hierboven
beschreven, en, indien van toepassing, voor inschakeling van rechterlijke instanties.
>>>>>>> in art. 19 gaat het om een actievere houding om maatregelen te treffen om het kind te
beschermen. Art. 19 betreft dus een daadwerkelijke verantwoordelijkheid van de overheid tot
bescherming van het recht van het kind.
Rechtspositie van de minderjarige.
Minderjarigheid:
• Art. 1:233 BW (< 18 jaar)
