Burgerlijk Procesrecht
WG 1: inleiding (civiele) geschillenbeslechting
>>>> Opdrachten:
Beantwoordt per casus de vraag of arbitrage dan wel overheidsrechtspraak meer geschikt is, en licht
uw antwoord toe aan de hand van de kenmerken van en verschillen tussen beide vormen van
geschillenbeslechting. Besteedt daarbij aandacht aan de volgende aspecten in het bijzonder:
- Toegang tot de rechter als beginsel/fundamenteel recht
- Het type conflict dat aan de orde is
- De betrokken partijen
- Onafhankelijkheid en onpartijdigheid van de rechter of arbiters
- Het belang van openbaarheid tegenover vertrouwelijkheid
Casus I
Stef heeft een zorgverzekering afgesloten bij Zilveren Kruis. In de algemene voorwaarden van Zilveren
Kruis staat dat als de zorgpremie niet op tijd wordt betaald, er een procedure gestart kan worden bij
e-Court, een private stichting die online arbitrage aanbiedt. E-Court heeft een eigen procesreglement
en eigen arbiters, die worden betaald door Zilveren Kruis. Volgens Zilveren Kruis is arbitrage via e-
Court sneller en goedkoper dan de overheidsrechter, wat juist voordelig is voor wanbetalers.
Stef heeft de algemene voorwaarden niet gelezen, maar hij maakt zijn premie gewoon elke maand
netjes over. Hij is dan ook onaangenaam verrast als hij ontdekt dat Zilveren Kruis een claim tegen hem
heeft ingediend bij e-Court. In de brief die hij ontvangt staat dat hij binnen één maand bezwaar moet
maken tegen arbitrage. Stef twijfelt of hij dat moet doen.
(a) Wat adviseert u Stef?
Zilveren Kruis heeft een claim ingediend bij e-Court – een stichting die online arbitrage aanbiedt
– tegen Stef conform de toepasselijke algemene voorwaarden. Arbitrage is een private vorm van
geschilbeslechting door een neutrale derde of derden, die zijn bevoegdheid niet aan de wet
ontleent maar aan de opdracht door partijen. De procedure heeft een quasi-gerechtelijk verloop
en leidt tot een bindende beslissing die na verkregen rechterlijk verlof als een vonnis ten uitvoer
kan worden gelegd. Partijen kunnen bij overeenkomst geschillen, die tussen hen uit een bepaalde
rechtsbetrekking zijn ontstaan dan wel zouden kunnen ontstaan, aan arbitrage onderwerpen (art.
1020 Rv). In de brief staat dat binnen één maand bezwaar gemaakt moet worden tegen arbitrage.
Onderzocht moet worden of Stef dit moet doen.
Overeenkomst:
Er is sprake van een geschil tussen Stef en het Zilveren Kruis. De claim is ten onrechte ingediend,
want Stef heeft zijn premie elke maand betaald. In de algemene voorwaarden van het Zilveren
Kruis staat dat er een procedure gestart kan worden bij e-Court als de zorgpremie niet op tijd
wordt betaald. In de overeenkomst is dus afgesproken dat geschillen aan arbitrage worden
onderworpen. De clausule is opgenomen in de algemene voorwaarden van die overeenkomst.
De vraag kan gesteld worden of het beding onredelijk bezwarend is, maar in dit geval heeft Stef
de mogelijkheid gekregen om binnen een maand bezwaar te maken (art. 6:236 sub n Rv).
Hierdoor heeft e-Court zich aan de wet gehouden om een maand bezwaartermijn te bieden.
1
,Toegang tot de rechter (art. 6 EVRM):
Overheidsrechtspraak is niet afhankelijk van een overeenkomst tussen partijen, want de
bevoegdheid van de rechter vloeit voort uit de wet en de toegang tot de rechter wordt
gewaarborgd door art. 6 EVRM. Hieruit vloeien voorts een aantal andere rechten/beginselen
voort, zoals het recht op hoor en wederhoor, equality of arms en openbaarheid. Art. 6 EVRM is
daarentegen niet van toepassing op alternatieven voor rechtspraak, want er wordt vrijwillig
afstand gedaan van toegang tot de rechter door te kiezen voor regelingen anders dan
rechtspraak. Echter, op grond van nationaal recht kunnen een aantal beginselen van toepassing
worden verklaard op deze alternatieve vormen. Dit pleit voor het maken van bezwaar tegen
arbitrage.
Het bestaan van e-Court is mogelijk in strijd met art. 6 EVRM, maar e-Court voert hier tegenin dat
arbitrage een wettelijke grondslag heeft. De rechtspraak ziet e-Court als concurrent en daarom
roept de overheidsrechtspraak art. 6 EVRM in, aangezien de overheidsrechtspraak bang zou zijn
inkomsten te verliezen als alle zaken worden doorverwezen naar e-Court. Uiteindelijk zijn het de
partijen zelf die beslissen of zij naar e-Court of de overheidsrechter gaan (deze keuze wordt
gewaarborgd door art. 6 EVRM).
In de clausule staat dat binnen een maand bezwaar gemaakt moet worden tegen de arbitrage.
Dit kan problemen opleveren met de toegang tot de rechter, omdat dan aan de partij wordt
overgelaten om in actie te komen en dit is niet altijd mogelijk voor iedereen. Bovendien is het in
strijd met de redelijkheid en billijkheid als het gaat over een geschil over een redelijk laag bedrag
en de kosten voor arbitrage zijn duurder, want dat komt in strijd met toegang tot de rechter.
Dat er überhaupt niet individueel gekeken wordt naar de zaak is een flagrante schending van art.
6 EVRM en dat is het grootste probleem dat speelt bij e-Court.
Onafhankelijkheid en onpartijdigheid:
E-Court heeft een eigen procesreglement en eigen arbiters, die worden betaald door Zilveren
Kruis. Uit de casus blijkt niet dat de arbiters ook worden gekozen door het Zilveren Kruis, maar
het is mogelijk dat de onafhankelijkheid en onpartijdigheid niet gewaarborgd kunnen worden
doordat de arbiters door het Zilveren Kruis worden betaald. Er bestaat namelijk een mogelijkheid
dat de arbiters zich zullen laten leiden door de belangen van het Zilveren Kruis (als betalende
partij) ten nadele van Stef. Er is sprake van een bevoorrechte positie van het Zilveren Kruis bij de
benoeming van de arbiters (art. 1028 Rv). In art. 6 EVRM, dat niet van toepassing is op arbitrage
maar wel op overheidsrechtspraak, wordt de onafhankelijkheid en onpartijdigheid van de rechter
wel gewaarborgd. Dit pleit voor het maken van bezwaar tegen arbitrage.
Openbaarheid:
Bovendien geldt de eis van openbaarheid in de zin van art. 6 EVRM niet voor arbitrage, waardoor
de procedure zich in beslotenheid kan afspelen. Dit belemmert de controlefunctie van het recht,
want derden kunnen de procedure en de totstandkoming van de beslissing niet toetsen of
controleren. Dit is in casu problematisch, aangezien Stef ten onrechte wordt beschuldigd van het
niet betalen van zijn premie en er ten onrechte een claim tegen hem wordt ingediend. Het is juist
in dit geval, waarin e-Court zijn eigen procesreglement heeft en wordt betaald door het Zilveren
Kruis, van belang dat de procedure en de totstandkoming van de beslissing worden onderworpen
aan controle. Dit hangt dus samen met de onafhankelijkheid en onpartijdigheid van de arbiters.
Dit pleit voor het maken van bezwaar tegen arbitrage.
2
, Strategisch motief:
Dat het Zilveren Kruis na één achterstallige betaling van Stef een incassoprocedure start, kan
reputatieschade opleveren voor het Zilveren Kruis. Het is daarom beter voor Stef om bezwaar te
maken en naar de overheidsrechter te stappen, zodat er mogelijk een schikking wordt getroffen
met Stef.
Geconcludeerd kan worden dat Stef bezwaar moet maken tegen arbitrage en moet kiezen voor
overheidsrechtspraak.
In het artikel van de Groene Amsterdammer worden vragen opgeworpen bij de procedure die
wordt gevoerd bij e-Court.
(b) Luidt uw antwoord anders als het zou gaan om een claim van Stef jegens Bol.com omdat een
besteld product niet is geleverd, en hij zijn geld terug wil? Ga ervan uit dat in de algemene
voorwaarden van Bol.com ook naar e-Court wordt verwezen.
Stef heeft een claim ingediend bij e-Court – een stichting die online arbitrage aanbiedt – tegen
bol.com conform de toepasselijke algemene voorwaarden, omdat een besteld product niet is
geleverd en Stef daarom zijn geld terug wil. Partijen kunnen bij overeenkomst geschillen, die
tussen hen uit een bepaalde rechtsbetrekking zijn ontstaan dan wel zouden kunnen ontstaan,
aan arbitrage onderwerpen (art. 1020 Rv). In de algemene voorwaarden van bol.com wordt
verwezen naar e-Court. In de overeenkomst is dus afgesproken dat geschillen aan arbitrage
worden onderworpen. Onderzocht moet worden of Stef moet kiezen voor overheidsrechtspraak
of arbitrage.
Er is sprake van een geschil tussen Stef en bol.com, omdat laatstgenoemde een besteld product
niet heeft geleverd en Stef daarom zijn geld terug wil. Er is sprake van een consumentenkoop,
waardoor de regels van EU Richtlijn 2013/11/EU van toepassing zijn. Hieruit vloeien de volgende
beginselen voort. Toegang tot ADR is in beginsel niet gegarandeerd, want het vindt plaats op
basis van vrijwilligheid, maar de overheid dient ervoor te zorgen dat er een vorm van ADR
beschikbaar is waar partijen gebruik van kunnen maken. De deskundigheid, onafhankelijkheid en
onpartijdigheid van de deskundige worden gewaarborgd. Het moet in het kader van
transparantie duidelijk zijn wie gaat beslissen over de zaak, waarover beslist gaat worden, welke
voorwaarden er zijn voor toegang tot de vorm van ADR, hoe de procedure gaat verlopen, aan de
hand van welke normen de beslissing wordt genomen, wat de kosten zijn, wat de duur is en wat
de uitkomst zal zijn. De procedure moet toegankelijk zijn, de kosten moeten laag zijn en er moet
binnen redelijke termijn een uitkomst zijn. Als een bindende uitspraak wordt gedaan door de
ADR-instantie, moet gegarandeerd worden dat er geen afbreuk wordt gedaan aan de rechten van
de consument. Het is daarom mogelijk dat het geschil onderworpen is aan arbitrage. Dit pleit
voor arbitrage.
Geconcludeerd kan worden Stef dient te kiezen voor arbitrage en niet voor overheidsrechtspraak.
3
, Casus II
Bouwbedrijf Ballast en aannemingsbedrijf Baltus werken al jarenlang samen bij de uitvoering van
grote bouwprojecten in (de omgeving van) Amsterdam, Ballast als opdrachtnemer en Baltus als
onderaannemer.
Als het bij de verbouwing van een monumentaal pand in het centrum van de stad misgaat en er asbest
vrijkomt, stelt Ballast Baltus aansprakelijk voor de schade die zij heeft moeten vergoeden aan haar
opdrachtgever, de Universiteit van Amsterdam. Ballast stelt voor om het geschil voor te leggen aan
de Raad van Arbitrage voor de Bouw vanwege de daar aanwezige specialistische expertise, vooral op
bouwtechnisch gebied.
Baltus is van mening dat het vrijkomen van asbest niet aan haar te wijten is, maar vreest voor een
langslepende en kostbare procedure. Zij wil haar relatie met Ballast bovendien niet op het spel zetten
door “de vuile was buiten te hangen”.
(a) Wat adviseert u Baltus?
Ballast en Baltus werken aan de verbouwing van een monumentaal pand, maar dit gaat mis en
Ballast stelt Baltus aansprakelijk voor de schade. Ballast stelt voor om het geschil voor te leggen
aan de Raad van Arbitrage voor de Bouw vanwege de daar aanwezige specialistische expertise.
Baltus vreest voor een langslepende kostbare procedure en zij wil haar relatie met Ballast niet op
het spel zetten door de vuile was buiten te hangen. Onderzocht moet worden of Baltus dient te
kiezen voor overheidsrechtspraak of arbitrage.
Er is sprake van een conflict tussen Ballast en Baltus. Eerstgenoemde stelt dat gekozen moet
worden voor arbitrage, vanwege de expertise van de arbiters. Het voordeel van arbitrage ten
opzichte van overheidsrechtspraak is dat de beslissing kan worden opgedragen aan personen die
op het gebied van het geschil een speciale deskundigheid bezitten. De beslissing in de
arbitrageprocedure kan dus worden opgedragen aan personen die op het gebied van het geschil
een speciale deskundigheid bezitten. Het is in dit geval aan te raden dat gekozen wordt voor een
deskundige als arbiter, want daar leent het geschil zich het best voor. Dit pleit voor arbitrage.
Baltus geeft aan te vrezen voor een langslepende en kostbare procedure. Van arbitrage wordt
verwacht dat het sneller en goedkoper is, maar hier kan tegenin worden gebracht dat een lastige
zaak niet minder tijd kost dan de behandeling van dezelfde zaak bij de overheidsrechter zou
hebben gekost.
Bovendien wil Baltus de relatie met Ballast niet op het spel zetten. Art. 6 EVRM (inzake het recht
op toegang tot de rechter en andere daaruit vloeiende rechten en beginselen) is van toepassing
op overheidsrechtspraak. Eenieder heeft recht op een eerlijke en openbare behandeling van zijn
zaak binnen een redelijke termijn door een onafhankelijk en onpartijdig gerecht dat bij de wet is
ingesteld. De procedure vindt dus in de openbaarheid plaats, maar Baltus wil juist haar relatie
met Ballast niet op het spel zetten door de “vuile was buiten te hangen”. Art. 6 EVRM is niet van
toepassing op alternatieven voor rechtspraak, waaronder arbitrage, want er wordt vrijwillig
afstand gedaan van toegang tot de rechter door te kiezen voor regelingen anders dan
4
