Samenvatting
Samenvatting Biologie Nectar 5VWO: Hoofdstuk 12 Hormonen
- Vak
- Biologie
- Niveau
- VWO / Gymnasium
Samenvatting Biologie Nectar 5VWO: Hoofdstuk 12 Hormonen + overzicht belangrijke BINAS-tabellen.
[Meer zien]Voorbeeld 2 van de 5 pagina's
Voorbeeld 2 van de 5 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Verkoper
Volgen
Voorbeeld van de inhoud
Samenvatting Biologie H12: HormonenParagraaf 1: De aanmaak van hormonen
Hormonen zijn signaalstoffen die je lichaam via het bloed naar cellen vervoert. Onder invloed van
hormonen groeit je lichaam tot ongeveer je 20 e.
Hormoonklieren zijn endocriene klieren. Ze geven producten af aan het inwendige milieu,
het bloed, het weefselvloeistof, cellen en lymfe.
Exocriene klieren geven producten aan het uitwendige milieu (zweet, vertering)
Hormonen sturen overal in je lichaam processen aan van meerdere organen en weefsels.
Alleen cellen met een passende receptor reageren. Deze doelwitcellen bevinden zich in de
doelwitorganen en -weefsels. Door hun reactie veranderen lichaamsprocessen. De
hormoonklieren geven producten die invloed hebben op allerlei processen die door je
activiteiten of omstandigheden veranderen.
De coördinatie gebeurt vooral via de centrale hormoonklier: de hypofyse. Vanuit de hypothalamus
(vlak boven hypofyse) ontvangt de hypofyse informatie over het lichaam. Daarmee zet de hypofyse
ook andere hormoonklieren tot actie. Het regelt ook de groei/rijping van geslachtscellen.
De hypofyse ligt op een belangrijke plek in het hormoonstelsel. De hypofyse bestaat uit twee
delen: de neurohypofyse (zenuwweefsel met uitlopers van neuronen/zenuwcellen uit de
hypothalamus) en de adenohypofyse (klierweefsel).
Regeling bloeddruk:
Samenwerking tussen hypothalamus en neurohypofyse, goede bloeddruk is belangrijk voor
de homeostase.
Als reactie op dalende bloeddruk maken neuronen in hypothalamus het neurohormoon ADH.
Via de uitlopers komt ADH in de neurohypofyse, waar het wordt afgegeven aan het bloed. >
Bloedvaten vernauwen en de uitscheiding van water via nier vermindert > bloeddruk stijgt.
Ander neurohormoon: oxytocine. Beïnvloedt de contractie van gladde spieren in
baarmoederwand bij bevalling en is betrokken bij sociaal gedrag > komt ook via
neurohypofyse in het bloed.
Andere neurohormonen uit de hypothalamus stimuleren de adenohypofyse. Synapsen
(communicatiepunt zenuwen) in de hypothalamus geven releasing-hormonen (RH’s) af aan
het bloed > komt rechtstreeks in adenohypofyse.
Voorbeeld: FSH-RH stimuleert de adenohypofyse tot afgifte FSH dat geslachtsklieren
stimuleert. Er zijn ook neuronen uit de hypothalamus die inhibiting-hormonen (IH’s) afgeven
Voorbeeld: remmen productie van prolactine en FSH door de hypofyse te remmen.
FSH (uit hypofyse) stimuleert de groei en ontwikkeling van follikels in de eierstokken. De ontwikkelde
follikels maken het hormoon oestradiol (een oestrogeen). Een stijging oestradiol stimuleert afgifte
van LH (door hypofyse) waarna ovulatie volgt. Na de ovulatie ontstaat uit rest follikel het gele
lichaam > produceert ook progesteron. Beide hormonen remmen afgifte FSH-RH door hypothalamus
en FSH door hypofyse.
Veel hormoonconcentraties zijn op deze manier via negatieve terugkoppeling geregeld
waardoor de concentratie rond de norm blijft. Wanneer dit andersom werkt heet het
positieve terugkoppeling.
Stoffen die mensen binnenkrijgen kunnen binden aan membraanreceptoren, bestemd voor
hormonen. Daardoor kunnen zij je lichaam beïnvloeden.
, Bijvoorbeeld: soja bindt aan oestradiolreceptor en kan dezelfde reactie oproepen als
oestradiol.
Paragraaf 2: Reacties op hormonen
Onder normale omstandigheden vindt de coördinatie van de homeostase plaats in een aantal
stappen. Bijvoorbeeld groeien:
Om te groeien geeft de hypothalamus het hormoon GHRH af. Deze stof zet hypofyse aan tot
afgifte van groeihormoon (GH). GH stimuleert deling van kraakbeencellen.
De invloed is indirect > GH werkt via lever (ook werkzaam als hormoonklier). Uit de lever
komt de stof IGF vrij. Werkt in kindertijd op de groeischijven van pijpbeenderen. De
kraakbeencellen van de groeischijven delen en differentiëren gedeeltelijk tot botcellen. Na
de puberteit verdwijnen de groeicellen > einde groei. Toch blijft er GH in je bloed.
GH zet onder andere ook aan tot afbraak vetten door vetcellen.
Andere invloed hormonen: reactie op stress:
Uit de hypothalamus komt het CRH hormoon vrij, dat de hypofyse aanzet tot afgifte
adrenocorticotroop hormoon (ACTH). ACTH zet cellen in bijnierschors aan tot afgifte van veel
hormonen, o.a. cortisol. Dit verhoogt je hartslag, glucosespiegel en maakt je alerter.
Een hormoon werkt alleen bij de eigen doelwitcellen. Alleen zij bezitten de juiste receptoren.
Hydrofobe steroïdhormonen (gemaakt uit cholesterol, zoals testosteron) gaan eerst door het
celmembraan en hechten dan aan eiwitreceptoren in het grondplasma van de cel. Daar
vormt het een hormoon-receptorcomplex. Dit arriveert in het DNA. Via RNA ontstaat een
eiwit dat in de cel bijvoorbeeld werkt als enzym.
Tyrosinehormonen (ook hydrofoob) zijn gemaakt van het aminozuur tyrosine. Ze bereiken
hun doelwitcellen op twee manieren. Voorbeeld: schildklierhormoon bindt aan receptoren in
het grondplasma. Adrenaline daarentegen bindt aan receptoren in het celmembraan.
Peptidehormonen binden aan eigen receptoren in het celmembraan. Deze hormonen
bestaan uit (10talle) gekoppelde aminozuren > insuline.
De receptoren van adrenaline en peptidehormonen veranderen van vorm wanneer er hormonen aan
koppelen. Dat geeft aan de binnenkant van het celmembraan een reactie: een G-eiwit koppelt het
energierijke GTP aan de receptor. Dan volt een cascade aan reacties waarbij een secundaire
boodschapper (kleine moleculen die snel door grondplasma diffunderen, zoals cyclisch AMP en Ca2+
ionen) ontstaat. Die neemt boodschap over van het hormoon en vormt een verbinding met het
molecuul dat in de cel de actie gaat uitvoeren. Secundaire boodschappers kunnen meerdere
doeleiwitten hebben (enzym en DNA) -> kunnen dus ook meer dan 1 respons opwekken.
Reactie bij schaafwonden:
Het groeihormoon stimuleert dieper gelegen huidcellen tot deling. Uit beschadigde cellen
aan het oppervlak komen stoffen vrij die hun buurcellen stimuleren tot deling
(groeifactoren). Deze hechten aan receptoren van buurcellen > leidt tot vorming eiwitten die
het controlesysteem van eiwitten beïnvloeden > DNA-synthese en celdeling volgen.
Je lichaam maakt verschillende groeifactoren. Meestal activeren ze meerdere doelwitcellen: NGF zet
embryonale zenuwcellen aan tot groei en activeert witte bloedcellen.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper RoosMB05. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 62890 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen