Klinische Gezondheidspsychologie in de
Geneeskunde
Samenvatting van de colleges en bijbehorende stof boek + artikel
2020/2021
C1: Introductie 2
C2: HIV/AIDS 13
C3: Vermoeidheid 22
C4: Oncologie 29
C5: Maag- Darm- Leverziekten 41
C6: Diabetes Mellitus 48
C7: Jong zijn en ziekte 56
C8: MS en Parkinson 61
C9: Cardiologie 68
C10: Longziekten 74
C11: Gynaecologie 81
C12: Behandelmethoden 92
C13: Pijn 103
1
,COLLEGE 1: Introductie
H1, H2, H3, H4, H6, H14, artikel en collegeslides
Epidemiologie
Epidemiologie: ranglijsten en beschrijvingen van ziekten.
- Je ziet bv ranglijsten van ziekten.
- Daarnaast zie je dan veel mensen meerdere chronische ziektes hebben.
- Multimorbiditeit: het hebben van twee of meer ziektes.
Ranglijst van ziektes op dit moment in Nederland:
- Belangrijkste doodsoorzaken: dementie, longkanker, beroerte.
- Meest voorkomende aandoeningen: nek- en rugklachten, artrose, diabetes mellitus.
- Levensjaren verloren aan aandoeningen: longkanker, dementie, coronaire hartziekten.
- Grootste verlies aan gezonde levensjaren: coronaire hartziekten, diabetes, beroerte.
Mentale problemen en ziekte
Tweerichtingsverkeer:
1. Wat is de relatie tussen mentale problemen en fysieke ziekten.
2. Welke grote velden dragen bij aan kennis over mentale
problemen en/of fysieke aandoeningen en wat is de rol hiervan
in een medische setting?
Psychologie is anders dan geneeskunde:
- In geneeskunde wordt traditioneel één verklaring gegeven.
- In de geneeskunde ligt de nadruk op biologische verklaringen.
- Duidelijk onderscheid tussen lichaam en geest.
- Disease: duidelijke signalen en symptomen die pathologie signaleren.
- Illness: ziekte gedrag en de subjectieve ervaring ervan.
Psychologie en geneeskunde
Psychiatrie: focust op mentale gezondheidsproblemen.
- Behandeling van abnormale emoties en gedrag.
- Voornamelijk gedreven door de DSM classificatie.
- Gebruik van psychotrope medicijnen om mentale condities te behandelen.
- Een psychiater is een dokter.
- Het grote verschil is dus dat een psychiater wel medicijnen voorschrijft.
Klinische psychologie: diagnosticeren en behandelen van mentale problemen, bv angststoornis,
klinische depressie, fobie, etc.
Gezondheidspsychologie: deel van de psychologie dat zich voornamelijk bezighoudt met het
voorkomen van het ontstaan van ziekten en promoten van gezondheid.
- Promoten van bepaald gezondheidsgedrag om ziekte te voorkomen.
- Verbeteren van gezondheidsgedragingen, zoals roken, alcoholmisbruik, snacken, onveilige seks.
- Promoten van gezond gedrag, zoals fruit eten, sporten, etc.
Medische psychologie: focust op patiënten in medische situatie en hun psychologische problemen.
- Medisch psychologen werken voornamelijk in ziekenhuizen of in revalidatiecentra.
2
,Patient categories in a medical setting: er zijn 5 categorieën patiënten die vaak verwezen worden
naar een psycholoog:
1. Volwassen patiënten met chronische ziektes, zoals patiënten met longziekten, hartziekten,
kanker, en diabetes mellitus.
2. Patiënten met functionele klachten die somatische klachten presenteren, in de afwezigheid
van een duidelijke medische oorzaak, zoals functionele hoofdpijn of buikpijn.
3. Volwassenen met (verwachte) hersenschade, die neuropsychologische behandeling nodig
hebben, zoals beroerte, dementie, epilepsie, hersentumoren.
4. Kinderen tot 18 jaar, met verschillende ziekten en symptomen. Deze patiënten kunnen
verdeeld worden in 4 groepen: (1) kinderen met psychosomatische stoornissen, zoals
hoofdpijn, slaapproblemen, (2) kinderen met chronische medische ziektes, zoals diabetes, (3)
kinderen met vermoedelijke ontwikkelingsstoornissen, en (4) kinderen met verworven
hersenschade.
5. Volwassen psychiatrische patiënten met voornamelijk psychiatrische condities, zoals
angststoornissen, paniekstoornissen, depressie en persoonlijkheidsstoornissen, PTSD.
Tussen ziekenhuizen lijkt er een grote diversiteit te zijn in patronen waarin verwezen wordt naar een
psycholoog, en ook in de populatie van de afdeling medische psychologie. Dit wordt bepaald door
specifieke omstandigheden in een medische psychologie afdeling.
Taken van een psycholoog in een medische setting
1. Assessment van de patiënt en zijn klachten, d.m.v. interview, observatie en testen.
2. Directe interactie met patiënten, zoals het doen van testen of psychologische behandeling.
- Gemiddeld genomen krijg je 7/8 behandelingen bij een psycholoog in een ziekenhuis.
3. Indirecte, patiënt gerelateerde taken, zoals teamwork, team coaching, consultatie of andere
professionaliteiten.
4. Deelnemen in bepaalde commissies, management taken, studenten trainen.
5. Onderzoek is niet een algemene structurele taak in ziekenhuizen.
In Nederland zijn er twee organisaties die de interesse in psychologisch werk in medische settings wil
promoten: PAZ en LVMP. Het doel van deze organisaties is bijdragen aan het wetenschappelijk
niveau van medische psychologie in ziekenhuizen, en om leden te ondersteunen op organisatorisch
niveau.
Modellen
Biomedisch model: het lichaam is gescheiden van psychologische en sociale processen in de geest.
- Alle ziekten en fysieke stoornissen worden verklaard door stoornissen in de fysiologische
processen, als resultaat van schade, biochemische onbalans, bacteriële of virale infectie, etc.
- Gezondheid wordt gezien als biochemisch of fysiek.
- Dus dualisme: lichaam en geest zijn gescheiden, autonome entiteiten die weinig interacteren.
Dit model is bekritiseerd:
- Gaat voorbij aan de complexiteit van factoren die betrokken zijn bij gezondheid.
- Neemt aan dat iedere ziekte een primaire biologische oorzaak heeft.
- Verwaarloost sociale en psychologische aspecten van het individu.
- Neemt aan dat we objectief biologische oorzaken van een ziekte kunnen identificeren.
Biopsychosociale model: Engel: gezondheid en ziekte komen voort uit de interactie tussen
biologische, psychologische en sociale factoren.
- Lichaam en geest zijn beide betrokken bij gezondheid en ziekte.
- Geneeskunde moet rekening houden met de patiënt.
Dit model is ook bekritiseerd:
- Sociale aspecten worden niet betrokken.
3
, - Moet meer bestudeerd worden, complexe interactiesystemen moeten beschreven worden.
Biomedisch vs. biopsychosociaal model:
Biomedisch model Biopsychosociaal model
Oorzaak Extern Biopsychosociale factoren
Rol van gedrag Gelimiteerd Groot
Behandeling Medische behandeling Patiënt en dokter
Rol van de dokter, patiënt en Dokter Patiënt en systeem
het systeem
Rol van gedragsfactoren op Gelimiteerd Klein: self-management is
behandeling belangrijk
Gezondheid - ziekte Geen continuüm Continuüm
Traditionele zorg vs. gedeelde zorg:
Traditionele zorg Gedeelde zorg
Arts-patiënt relatie De arts is de expert, de patiëntGedeelde expertise, de patiënt
volgt de behandeling op is actief, de dokter is de expert,
de patiënt is de hands-on
expert
Verantwoordelijkheid Bij de arts Zowel arts en patiënt
Doel van de zorg Nakoming van behandeling. Als Patiënt bepaalt het einddoel.
dit niet gebeurt, komt het door
de patiënt
Oplossingen voor medische Arts De arts leert de patiënt hoe
problemen problemen opgelost kunnen
worden
Content van informatie Over de ziekte en technieken Over probleemoplossing
Shared-decision making: beide partijen nemen deel aan het proces
rondom besluitvorming.
- Een behandelbeslissing wordt gemaakt als beide partijen het
eens zijn over een bepaald besluit dat genomen moet worden.
- Een arts moet bv weten wat de voorkeuren van de patiënt zijn.
Welke behandelmogelijkheden zijn er en wat wil de patiënt.
- Er zijn bepaalde voorwaardes.
Associatie tussen gedrag, ziekte en de uitkomst.
Gedrag Ziekte Ziektegedrag Uitkomst
Symptoom perceptie model:
Somatische Aandacht: in Bijdrage aan Symptomen
informatie: je welke mate je waar je de aangegeven
lichaam geeft interne en somatische info door de patiënt
informatie externe stimuli aan toeschrijft:
aandacht geeft dit gebeurt
vaak
automatisch
4
