Heb je de stof van aardrijkskunde havo nou niet meer op een rijtje? Dan is deze samenvatting perfect voor jou. Duidelijke uitleg en afbeeldingen ter ondersteuning. Nu kun je je toets/examen goed maken en ga je het halen.
De hoofdstukken die aan bod komen; zijn:
- Wereld (bbp/hoofd, centrumperi...
Het bbp/hoofd bereken je om de welvaart van een land te bepalen. Dit doe je door alle inkomsten
van een land te delen door het aantal inwoners.
Het heeft ook nadelen:
- De waarde van 1 dollar verschilt van land tot land omdat er tussen landen grote prijsverschillen
bestaan. Daarom drukken we het bbp/hoofd meestal uit in koopkracht.
- Alleen de inkomsten uit de formele sector tellen bij het vaststellen van het bbp mee, terwijl in arme
landen een groot deel van het inkomen uit de informele sector komt.
- Het bbp/hoofd is een gemiddeld getal, geldend voor het hele land. Het gemiddelde inkomen
verbergt de regionale en sociale ongelijkheid.
Je hebt ook nog het bruto regionaal product per hoofd (brp/hoofd) en deze kijkt iets specifieker naar
de welvaart per regio.
2
,Bbp/hoofd: De waarde van alle goederen en diensten die door binnen – én buitenlandse
ondernemingen en personen in een land in één jaar worden geproduceerd gedeeld door het aantal
inwoners.
Koopkracht: De hoeveelheid goederen of diensten die je in een land voor één dollar kunt kopen.
Regionale ongelijkheid: Grote en ongewenste verschillen in ontwikkeling tussen gebieden.
Sociale ongelijkheid: Grote en ongewenste verschillen in welvaart en ontwikkelingskansen tussen de
verschillende groepen (klassen) van de bevolking.
Brp/hoofd: Het gemiddeld inkomen per hoofd binnen een regio.
Samenstelling van de beroepsbevolking
Ook kun je de welvaart meten door te kijken naar de samenstelling van de beroepsbevolking.
De algemene regel is dat het ontwikkelingspeil hoger is als er minder mensen in de landbouw werken
en meer in de formele dienstensector.
Samenstelling van de beroepsbevolking: Dat deel van de bevolking dat tegen betaling een beroep
uitoefent plus de werklozen. De beroepsbevolking wordt ingedeeld in de primaire, secundaire en
tertiaire sector.
VN-ontwikkelingsindex
Je meet het welzijn van de mensen m.b.v. de VN-ontwikkelingsindex. Deze index is samengesteld op
basis van de koopkracht, het analfabetisme en de levensverwachting in een land. Dit hangt dan weer
samen met de voedselsituatie, de toegang tot schoon (drink)water en de toegang tot onderwijs en
gezondheidszorg.
Deze methode kun je beter gebruiken dat het bbp/hoofd omdat hierbij ook naar het welzijn wordt
gekeken van het land.
Analfabetisme: Het niet kunnen lezen en schrijven.
Levensverwachting: Onder de levensverwachting versta je het gemiddeld aantal jaren dat een
pasgeboren baby kan verwachten te leven.
Centrum-periferiemodel
Gebieden in de wereld worden benoemd als centrum-, semiperiferie- of periferieland (centrum-
periferiemodel). Samen vormen zij een economisch wereldsysteem en iedere groep heeft zijn eigen
rol.
Centrum: rijk, goed ontwikkeld, denkwerk
Semiperiferie: opkomende landen, schuiven op van periferie naar centrum. Hier horen met name de
BRIC(S)-landen bij; Brazilië, Rusland, Inda, China (en Zuid-Afrika).
Periferie: arm, slecht ontwikkeld, maakwerk
3
,Centrum – periferie – semiperiferie: Een indeling van de wereld naar ontwikkelingsgraad.
Centrum-periferiemodel: Een model dat laat zien hoe centrum en periferielanden met elkaar
verweven zijn.
Wereldsysteem: De indeling van de wereld in een centrum, semiperiferie en periferie.
Internationale arbeidsverdeling
Door de globalisering verandert de internationale arbeidsverdeling. Welk werk wordt waar gedaan;
denkwerk/maakwerk?
Internationale arbeidsverdeling: De verdeling van de beroepsbevolking in de verschillende delen van
de wereld.
Bevolkingsdichtheid- en spreiding
De bevolking is onregelmatig verdeeld over het aardoppervlak. De verklaring voor de
bevolkingsspreiding is een mix van natuurlijke en sociaaleconomische factoren:
- De natuurlijke omstandigheden. Een hoge bevolkingsdichtheid valt vaak samen met een geschikt
(liefst gematigd) klimaat, vruchtbare bodems, beschikbaarheid van water en niet al te bergachtig
gebied.
- De ligging. Vooral de gunstige ligging ten opzichte van andere economische belangrijke gebieden
speelt een rol.
- Het koloniaal verleden. In veel landen met koloniaal verleden concentreert de bevolking zich in de
kustzone.
De bevolking van een gebied kan veranderen door zowel natuurlijke als sociale bevolkingsgroei.
Redenen van migratie kunnen dus te maken hebben met de natuur en economie, maar het kan ook
te maken hebben met de politiek.
Bevolkingsspreiding: De manier waarop de bevolking over een gebied is verdeeld.
Bevolkingsdichtheid: Gemiddeld aantal inwoners per km².
Bevolkingsgroei: Toename van de bevolking in een bepaalde periode.
Natuurlijke bevolkingsgroei
Hoewel de natuurlijke bevolkingsgroei daalt in de wereld, is er nog altijd sprake van een toename van
de wereldbevolking. Er is vooral sprake van een hoog geboortecijfer in de periferielanden. Oorzaken
daarvan zijn:
- Demografisch. De landen hebben een heel jonge leeftijdsopbouw (mensen worden jong ouders).
- Sociaal. Veel jonge vrouwen hebben een laag opleidingsniveau. Ze worden vaak thuisgehouden van
school om te helpen in het huishouden. Wanneer in een land het opleidingsniveau van meisjes stijgt
en het analfabetisme daalt, daalt ook de vruchtbaarheid.
4
, - Gezondheidssituatie. Een hoge kindersterfte
stimuleert het geboortecijfer. Het gezin wil er zeker
van zijn dat een aantal kinderen het overleeft om later
voor de ouders te kunnen zorgen.
- Cultureel. Sommige culturen (vooral religie hierbij)
stimuleren het krijgen van veel kinderen.
- Economisch. Als de welvaart toeneemt, daalt het
geboortecijfer.
Bron 1
Alle rijke landen zien hun bevolking juist vergrijzen.
De leeftijdsopbouw van een land is zichtbaar in
een demografisch transitiemodel (bron 1). Een
hoge demografische druk kan twee kanten op
gaan; hoog geboortecijfer / hoog vergrijzingscijfer.
Er zijn dan teveel jongeren/ouderen ten opzichte
van aantal werkenden.
Ook kun je in een bevolkingsdiagram (bron 2) goed
zien wat de leeftijdsopbouw is. Bron 2
Leeftijdsopbouw: De verdeling van de bevolking over de verschillende leeftijdsklassen of cohorten,
weergeven in een leeftijdsdiagram.
Demografisch transitiemodel: Een model dat het geboortecijfer en sterftecijfer laat zien van de
bevolking van een land of gebied naar mate de welvaart toeneemt.
Demografische druk: Het niet-actieve deel van de bevolking (0-19 jaar en >65 jaar) uitgedrukt als
percentage van de actieve bevolking (20-65 jaar).
Sociale bevolkingsgroei
Wanneer zich in een stad, regio of land meer mensen vestigen dan er vertrekken, spreek je van een
vestigingsoverschot. Dat noem je sociale bevolkingsgroei.
Arbeidsmigranten vestigen zich soms definitief in hun nieuwe vaderland, soms tijdelijk.
Je hebt migratiestromen op:
- Continentaal niveau (van Oost- naar West-Europa bijv.)
- Nationaal niveau (met name in arme landen; van platteland naar stad = verstedelijking. Hierdoor
ontstaan vaak megasteden)
In arme landen is veel sprake van verstedelijking, terwijl in veel rijke landen eerder sprake is van
suburbanisatie (stad naar platteland). Het hoge verstedelijkingstempo heeft drie oorzaken:
- De trek van het platteland naar de stad
- De groei van grote steden, waarbij zij omringende plaatsen opslokken
- Het hoge geboorteoverschot in steden
5
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper xanoniemxx. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,99. Je zit daarna nergens aan vast.
