Samenvatting
Samenvatting Biologie VWO leerjaar 4,5 en 6.
Een samenvatting van biologie VWO. Hierin is alle examenstof verwerkt. H1 t/m 21 is opgenomen in de samenvatting.
[Meer zien]Voorbeeld 4 van de 94 pagina's
Voorbeeld 4 van de 94 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Gekoppeld boek
Titel boek:
Auteur(s):
- Uitgave:
- ISBN:
- Druk:
Verkoper
Volgen
Voorbeeld van de inhoud
InhoudHoofdstuk 1 - Gedrag .............................................................................................................................. 2
Hoofdstuk 2 – Soorten en populaties...................................................................................................... 5
Hoofdstuk 3 – Ecosystemen .................................................................................................................... 8
Hoofdstuk 4- Cel en leven ..................................................................................................................... 11
Hoofdstuk 5 – Onderzoek ...................................................................................................................... 18
Hoofdstuk 6 - Voortplanting .................................................................................................................. 19
Hoofdstuk 7 – Erfelijkheid ..................................................................................................................... 24
Hoofdstuk 8 – Evolutie .......................................................................................................................... 27
Hoofdstuk 9 - Bloedsomloop ................................................................................................................. 31
Hoofdstuk 10 – Uitscheiding ................................................................................................................. 38
Hoofdstuk 11 – Voeding en vertering ................................................................................................... 44
Hoofdstuk 12 – Afweer.......................................................................................................................... 50
Hoofdstuk 13 - Hormonen ..................................................................................................................... 55
Hoofdstuk 14 – Zenuwstelsel ................................................................................................................ 59
Hoofdstuk 15 – Waarnemen ................................................................................................................. 63
Hoofdstuk 16 – Sport............................................................................................................................. 69
Hoofdstuk 17 - Stedelijke ecosystemen ................................................................................................ 74
Hoofdstuk 18 – Wereldwijde kringlopen .............................................................................................. 79
Hoofdstuk 19 – DNA .............................................................................................................................. 82
Hoofdstuk 20 – Eiwitten ........................................................................................................................ 85
Hoofdstuk 21 – Planten ......................................................................................................................... 88
1
,Hoofdstuk 1 - Gedrag
Gedrag is alles wat dieren of mensen doen of laten/ aanpassen aan de omgeving. (communiceren)
5% verbale communicatie
95% non-verbale communicatie
Sociaal gedrag
1 groepsgedrag
2 Territoriumgedrag
3 Voortplantingsgedrag
Territoriumgedrag
1 geluidssignalen
2 Geursporen
3 Lichaamshouding (dreiggedrag = combinatie van aanval en vlucht)
4 Lichaamskenmerken (groot gewei, breed gebouwd)
Voortplantingsgedrag
1. Balts/ bronst
2. Paring
3. Broedzorg
- Nest bouwen
- Eieren uitbroeden
- Kuikens voeren
- Kuikens opvoeden (vliegles, voedsel zoeken)
Inwendige prikkel: prikkels van binnenuit, naast hormonen, honger- en dorstgevoel.
- Honger/dorst
- Overlevingsdrang
- Gevaar
- voortplantingshormonen
Uitwendige prikkels: prikkels van buitenuit, bewegingen, geur en geluiden
- Zien
- Horen
- Ruiken
- Voelen
- proeven
Motiverende factoren = combinatie van inwendige en uitwendige prikkels
Drempelwaarde = waarde van motivatie waarbij wordt overgegaan tot actie
Functie van gedrag = het overleven van een individu en overleven van de soort (voortplanting).
Sleutelprikkel = een uitwendige prikkel die steeds eenzelfde gedrag oproept
Supernormale prikkel = een uitwendige prikkel die een overdreven reactie opwerkt (de versterkte
sleutelprikkel)
2
,Inprenting = leren die beperkt is tot een korte gevoelige periode (moederbeeld), erfelijke vastgesteld.
Rituelen = bestaan uit een serie gedragseenheden die van tevoren vaststaat. Ritueel gedrag dat leidt
tot paringsgedrag heet de balts.
Balts = is de manier om aan te tonen dat je van het andere geslacht bent een geschikte partner. Een
vrouwtje moet aantonen dat ze geen kwaad in de zin heeft.
Ambivalent gedrag = gedrag dat elementen van twee tegengestelde gedragssystemen afwisselt. 2 of
meer gedragssystemen die even sterk zijn.
Omgericht gedrag = je bent boos op je vader maar je trapt tegen de tafelpoot. Gedrag gericht tegen
individu A wordt gericht tegen individu/object B
Oversprong gedrag = gedrag A gaat over in gedrag B.
Ethologie = studie naar gedrag
Antropomorfisme = dierlijk gedrag mag niet beschreven worden met de termen voor menselijk
gedrag.
Ethogram = tabel met afkortingen en beschrijvingen van gedragselementen
Protocol = tabel met afkortingen van gedragselementen in de tijd gezet.
Conflictgedrag = overspronggedrag, ambivalent gedrag en omgericht gedrag.
1. Ambivalent gedrag : gedrag dat is samengesteld uit handelingen van meerdere
gedragssystemen die allebei even sterk zijn
Bijv. : dreiggedrag bestaat uit aanvalsgedrag en vluchtgedrag
2. Overspronggedrag: gedrag dat is samengesteld uit handelingen van meerdere
gedragssystemen, waarbij na verloop van tijd wordt overgesprongen op een derde soort gedrag
Aangeboren gedrag = gedrag wat je vertoont zonder dat je het hebt kunnen leren (door isolatie)
• Reflexen
• Erfelijk gedrag (instinctief gedrag) → het kunnen zingen is erfelijk, welke melodie er
gezongen wordt is aangeleerd → je kan het zonder dat het je geleerd wordt.
Aangeleerd gedrag = (leerstrategieën)
• Inprenting → in een korte periode aan het begin van het leven
• Gewenning → langzaamaan niet meer reageren op bepaalde prikkels
• Trial and Error → leren met vallen en opstaan (ook oefenen), bijvoorbeeld leren
fietsen
• Imiteren → nadoen en oefenen → kinderen doen hun ouders na
• Conditioneren
o Klassiek (associatief leren)→ twee verschillende prikkels die niks met elkaar
te maken hebben worden met elkaar gecombineerd → hond leert dat bij belletje
eten verschijnt en gaat speeksel aanmaken. Na een tijdje maakt hond speeksel aan
als het belletje klinkt (maar er geen eten is) film Gedrag en Wetenschap klassiek
conditioneren
voorbeeld bij pup zeggen “plassen” als hij plast, dan gaat de hond iedere keer
plassen als je dit woord zegt, ook in huis!
o Operant → Combineren van twee opeenvolgende gebeurtenissen → Leren
door het gewenste gedrag te belonen (zie ook film trial and error)
3
, • Inzicht → dier bedenkt de oplossing voor een “probleem” → aap in dierentuin krijgt
noten met zand, gaat naar water toe en gooit de noten in het water → noten blijven drijven,
aap kan schone noten uit het water halen. (kraaien, dolfijnen, chimpansees)
Associatief leren = toevallige prikkel te koppelen aan een andere prikkel. (conditioneren)
Klassieke conditionering = geconditioneerde reflex. Uitwendige prikkel combineren met een reflex.
Trial and error = gedrag dat per ongeluk het gewenste resultaat op.
Operante conditionering (beloning of straf)
Inprenting = in een korte periode aan het begin van het leven iets leren.
Gewenning
Cultuur = het verschijnsel dat individuen binnen een groep vergelijkbaar gedrag vertonen.
Ethologie = onderzoek naar gedrag
Gedragselement → gedragsketen/ gedragssystemen → gedrag
Gedragsketen = opeenvolgende handelingen.
Inzichtelijk leren werd eerst gezien als typisch gedrag van primaten, maar het wordt steeds meer
duidelijk dat ook andere zoogdieren en vogels dit kunnen.
Inlevingsvermogen werd ook eerst gezien als typisch menselijk, maar ook hier blijkt dat meer dieren
in staat zijn tot inleving.
Toepassen Stress
Stereotiepe gedragingen → geen reactie op uitwendige prikkels, maar als reactie op langdurige
stress
Onderzoek naar stress en naar natuurlijk gedrag → om het leven voor dieren in de veehouderij,
circussen, dierentuinen en reservaten beter te maken (minder stress)
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper merelbotman. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €8,99. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 62555 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen