Uitgebreide aantekeningen van de hoorcolleges 1 t/m 7 uit de module Recht & Ethiek van het vak Individu & Maatschappij.
4 colleges recht en 3 colleges ethiek
HC 1 – Recht 1
Gezondheidsrecht gaat over het recht op gezondheidszorg en het recht dat patiënten en
zorgprofessionals hebben en het verband daartussen.
2 grondslagen in het gezondheidsrecht:
1. Zelfbeschikkingsbeginsel
- Recht op onaantastbaarheid van het lichaam; mensen kunnen niet ongevraagd
behandeld worden en moeten toestemming geven voor aanraken van hun lichaam
- Recht op eerbiediging van persoonlijke levenssfeer; respect voor privacy +
beroepsgeheim
- Recht op zelfmanipulatie; eigen beslissing nemen over medische ingrepen (bv plastische
chirurgie of euthanasie (met mate)).
2. Recht op gezondheidszorg
- Waarborgen van kwaliteit
- Waarborgen van toegankelijkheid
Rechten van patiënten staan in meerdere wetten: WGBO, Wet BIG, BOPZ, WMO, WKKGZ.
Wet BIG (Wet op de Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg)
Om de kwaliteit van de beroepsuitoefening te bevorderen en bewaken. Ook om het publiek te
beschermen tegen ondeskundig en onzorgvuldig handelen.
Beroepsbescherming: onbevoegd een beroep uitoefenen was vroeger strafbaar
Titelbescherming: (tegenwoordig) jezelf een titel geven zonder dat je die titel hebt (als je jezelf een
arts noemt). Ook als je de titel uitvoert ben je strafbaar.
Het halen van een HBO-V diploma is nu niet meer voldoende om jezelf verpleegkundige te mogen
noemen: je moet je dan inschrijven in het BIG-register en je valt onder het tuchtrecht.
Wij verpleegkundigen zijn niet zelfstandig bevoegd, want we kunnen niet zelf indicaties stellen, maar
in opdracht van arts of andere zelfstandig bevoegde. Functionele bevoegdheid gaat over het uit
kunnen voeren van handelingen die je kan zonder onder toezicht te staan (zoals injecteren bv).
Het naleven van het BIG-register wordt gehandhaafd en toezicht gehouden door de IGZ (Inspectie
voor de Gezondheidszorg). Dit kan leiden tot tuchtrecht, bestuurlijke boete en een strafsanctie.
Voorbeeld tentamen vraag:
Een net afgestudeerde HBO-verpleegkundige heeft zich in het BIG-register ingeschreven. Welke
stelling is juist?
A- Deze verpleegkundige mag op eigen indicatie een injectie geven, mits hij/zij bekwaam is
B- Deze verpleegkundige mag medicatie verstrekken en valt onder het tuchtrecht
C- Deze verpleegkundige mag een infuus inbrengen als hij/zij zelfstandig bevoegd is
HC 2 – Recht 2
WGBO (Wet op de Geneeskundige Behandelovereenkomst)
Gaat over de overeenkomst tussen burgers onderling (privaatrecht). Het doel is bescherming van de
afhankelijke positie van de kwetsbare patiënt. Is van toepassing bij ‘’losstaande’’ somatische
aandoeningen, waarbij het probleem geen verband heeft met een psychische stoornis.
Informed consent: het informeren en toestemming vragen van de patiënt. Dit alles moet begrijpelijk
zijn voor de patiënt, dan pas kan die toestemming geven (gebaseerd op het kunnen zien van
, gevolgen van het besluit) en dan een besluit nemen.
Therapeutische exceptie: uitzondering op het altijd moeten informeren. Als de informatie ernstig
nadeel zal opleveren, kan informatie de patiënt worden onthouden. Dit komt niet vaak voor, is zeer
uitzonderlijk. Zou kunnen zijn in een situatie bij een suïcidale patiënt, als zelfmoord een mogelijk
gevolg is van de kennis die de patiënt opdoet door de hulpverlener. Ook andersom: als een
patiënt/cliënt iets niet wil weten (en maakt dat vtv duidelijk), hoeft de hulpverlener deze informatie
niet te verlenen.
Wilsonbekwaam: het niet in staat zijn om besluiten te nemen, gevolgen te overzien en informatie op
te slaan/begrijpen. Zulke patiënten krijgen een goede vertegenwoordiger (bv ouders bij kind) die de
patiënt erbij moeten betrekken. Het vertegenwoordigen gaat tot zover de wilsonbekwaamheid strekt
(alleen op de gebieden waar hulp bij nodig is). Een positieve schriftelijke wilsverklaring is iets wat
iemand van te voren opschrijft, waar de hulpverlening zich alleen aan moet houden als het medisch
zinvol is (bv ‘’als ik instort wil ik naar de IC’’). Een negatieve schriftelijke wilsverklaring is iets wat
iemand van te voren opschrijft, waar de hulpverlening zich ten alle tijden aan moet houden (bv ‘’als
ik een hartaanval krijg, wil ik niet gereanimeerd worden’’). Hierbij zijn omstandigheden en
voorwaarden erg belangrijk om duidelijk te hebben.
Minderjarigen & WGBO: vanaf 18 ben je meerderjarig en handelingsbekwaam (ook voor
rechtshandelingen). Onder de 18 ben je minderjarig en handelingsonbekwaam.
Onder 12 jaar: ouders krijgen de informatie en nemen gebaseerd hierop een besluit
12-16 jaar: informatie met dubbele toestemming, van ouder en kind (kind heeft meer macht
hier, als ouders niet instemmen maar hulpverlener weet dat het beter is)
16 jaar en ouder: informatie en besluit door patiënt
In spoedeisende situaties bij kinderen wordt uitgegaan van veronderstelde toestemming van ouders.
Als een ergere situatie kan worden voorkomen door goed handelen van de hulpverlener, moet dit
worden uitgevoerd zonder toestemming van ouders.
Dossier: patiënten hebben recht op inzage, afschrift (kopiën), toevoeging en correctie (incl
verwijdering) van het dossier. Hierom is professioneel taalgebruik belangrijk en bevestiging van de
patiënt tijdens gesprekken zodat er geen aannames in staan.
Uitzonderingen: ‘’werkaantekeningen’’ (aantekeningen die niet door collega’s worden ingezien en
dus niet gecontroleerd zijn) en als het in het belang is van bescherming van de persoonlijke
levenssfeer van een ander.
Beroepsgeheim: het geheim behoort toe aan de patiënt. Komt terug in verschillende wetten (BOG,
WGBO en wetboek van strafrecht). Het doel is privacy van de patiënt en vrije toegang van de zorg. Zo
zal de patiënt ook meer vertellen en kan er betere zorg worden verleend omdat er meer informatie
beschikbaar is.
Doorbreken van beroepsgeheim als:
-De patiënt toestemming geeft (mag maar hoeft dan als nog niet)
-Er wettelijk voorschrift is: bij Wet Publieke Gezondheid (bij bepaalde infectieziekten, moest
de GGD ingelicht worden, verder geen verplichtingen), Wet op de Lijkbezorging (verklaring
van overlijden en melding van levensbeëindiging) of de wettelijke verplichting om inzage te
geven in dossiers aan IGZ, Nza of zorgverzekeraars.
-Er een conflict van plichten is (de zwijgplichtige moet dit zelf afwegen en vervolgens
bepalen): bv een alleenwonende patiënt die zichzelf ernstig verwaarloosd waardoor een
ander ingeschakeld moet worden of bij een patiënt die mogelijk gevaar zal veroorzaken aan
anderen (waar de hulpverlener vanaf weet). Als het geheim niet doorbroken wordt, komt er
ernstige schade toe aan een ander, dan is het gelegitimeerd om te doen. Is het belang zwaar
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper lewesterhof. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,49. Je zit daarna nergens aan vast.
