Psychopathologie week 1, Hfst 12: Depressieve en bipolaire stoornissen
Stemmingsstoornissen
Stemming van mensen veranderd steeds, soms voel je een periode wat beter dan andere.
Als ontstemming langdurig, extreem is, er andere symptomen aanwezig zijn en het dagelijks
functioneren bemoeilijkt kan er gesproken worden van een stemmingsstoornis
Depressieve- stemmingsstoornissen: voelen zich het grootste deel van de dag lusteloos
en somber. Iedereen voelt zich wel eens lusteloos of neerslachtig. Tijdelijke somberheid is
heel normaal bij tegenvallers of problemen in het leven.Er zijn verschillende vormen van de
term uitleggen:
● Je hebt de betekenis waarbij de term verwijst naar een klasse van
stemmingsstoornissen, die onderscheiden wordt van bipolaire stoornissen
● Ten tweede wordt de term gebruikt om binnen de klasse depressieve
stemmingsstoornissen een bepaalde stoornis aan te duiden namelijk de
depressieve stoornis
De verschillende soorten depressieve stemmingsstoornissen:
1. Disruptieve- stemmingsregulatie stoornis: aanhoudende prikkelbare stemming en
hevige driftbuien < 18 jaar
- te voorkomen dat in deze leeftijdsgroep te vaak de diagnose bipolaire
stemmingsstoornis (met daarbij verbonden medicamenteuze behandeling ) gesteld
wordt
2. Depressieve stoornis: kernsymptomen zijn depressieve stemming of verlies van
interesse of plezier, maar ook als iemand nog andere verschijnselen vertoont.
Premenstruele stemmingsstoornis: Hierbij is sprake van duidelijke stemmingswisselingen
voorafgaand aan de menstruatie. Deze stemmingswisselingen keren (bijna) elke
menstruatiecyclus terug.
Depressieve-stemmingsstoornis door een middel/medicatie
Depressieve-stemmingsstoornis door somatische aandoening
Bipolaire stoornissen: heeft manische en depressieve periodes. In een manische periode
bent u veel opgewekter, actiever en zelfverzekerder dan u gewend bent. Of u voelt zich
opgejaagd, doet dingen zonder er goed over na te denken en wordt sneller boos dan
normaal.
- Bipolaire I-stoornis
- Bipolaire II- stoornis
- Cyclothyme stoornis
- Bipolaire-stemmingsstoornis door middel/ medicatie
- Bipolaire- stemmingsstoornis door een somatische aandoening
Stemming is niet steeds hetzelfde, het varieert op een continuüm
MD: volgens DSM-5 zijn er twee belangrijke kenmerken van een depressie
(kernsymptomen):
1. Sombere depressieve stemming, leegheid
2. Anhedonie, het verlies van interesse en plezier, niet meer blij kunnen zijn
,Welke episode waar?
De symptomen van mensen met de meest voorkomende stemmingsstoornissen kunnen
worden onderscheiden in die groepen:
1. Depressieve episode: iemand die gedurende een onafgebroken periode minstens
twee weken symptomen vertoont die minstens bestaan uit depressieve stemming of
verlies aan interesse en plezier
2. Hypomane episode: dezelfde symptomen als manische, de symptomen moeten
min. 4 dagen aanwezig zijn en er geen grote beperkingen zijn in het dagelijks
functioneren
3. Manische episode: wanneer iemand gedurende een aaneengesloten periode
minstens een week een overdreven uitgelaten of uiterst prikkelbare stemming heeft
en er sprake is van toegenomen doelgerichte activiteiten of energie en dagelijks
leven moet aanzienlijk beperkt zijn
Depressie: depressieve episode vereist
Bipolaire I: manische vereist, gangbaar zijn hypomanische en/ of depressieve episodes
Bipolaire II: Hypomane en depressieve episodes vereist
Cyclothyme: afwisselende diverse hypomane en depressieve symptomen maar voldoen
niet aan het symptoom van depressieve episode of manische episode. Minstens 2 jaar (1
jaar kids)
Persisterende depressieve stoornis (DSM: Dysthymie): alleen chronische episodische ,
subklinische depressieve symptomen, maar voldoen niet aan depressieve episode
Bij verschillende episoden is het belangrijk aan te geven hoe ernstig de actuele specifier is:
- Melancholische kenmerken: ervaren plezier
- Atypische kenmerken: reactiviteit
- Psychotische kenmerken: hallucinaties of wanen
- Seizoensgebonden patroon:winterdepressie
- Peripartum: tijdens de zwangerschap
- Gemengde episoden: manische en depressieve episoden waarbij ook symptomen
van een andere stemming spool aanwezig zijn
Depressieve episoden
Recidiverende depressie episoden:
A: sombere stemming
B: anhedonie twee weken onafgebroken
- Herhaaldelijk voldoen aan depressieve episoden: ertussen - twee maanden-
volledige remissie (volledig hersteld)
Bij een depressie is de meest gebruikte behandelmethode de cognitieve therapie.
Psychodynamische therapie combineert diverse therapieën bij elkaar. Zoals RET,, maar ook
energetische therapieën bv. en NLP
- Behavioral activation is gebaseerd op gedragstherapie. Gaat over de cl leren zijn
eigen ‘goede, werkende’ gedrag te versterken en te bekrachtigen mbv sociale
omgeving en zichzelf (leren belonen).
,IPT: kortdurende, geprotocolleerde vorm van psychotherapie met een eclectisch karakter.
Belangrijkste uitgangspunt: depressies doen zich altijd voor in een sociale en
interpersoonlijke context. Depressieve symptomen ontstaan en verdwijnen altijd onder
invloed van de relaties tussen cl en belangrijke anderen. Levensgebeurtenissen zijn
betekenisvol. 4 probleemgebieden: rouwe, interpersoonlijke conflicten, rolveranderingen,
interpersoonlijke tekorten. Focus op 1 thema, kort traject.
Depressieve stoornis MD: major depression:sombere stemming en/of anhedonie
- Gewichtsverlies of toename
- Insomnia/ of hyposomnia
- Gevoelens van rusteloosheid/ geremd zijn
- Vermoeiend , minder energie
- Gevoelens van waardeloosheid of schuld
- Verminderd concentratie/ besluiteloosheid
- Terugkomende gedachte aan de dood / suïcide gedachte/ suïcide plannen/ tentamen
suïcide
Persisterende depressieve stoornis (PSD): voorheen dysthymie (minor depression)
langdurige (chronische) depressieve kenmerken zonder aan de criteria van een depressieve
episode te voldoen, let op:
- Tijdscriterium 2 jaar (meeste dagen daarvan somber)
- Tijdelijk herstel nooit langer dan 2 maanden essentieel is dat de sombere stemming
chronisch is zonder pieken
- Tijdens de depressiviteit zijn minstens twee van van de volgende kenmerken; weinig
energie, vermoeidheid, gering gevoel van eigenwaarde, slechte concentratie, moeite
met beslissingen nemen, hulpeloosheid
Persisterende depressieve stoornis met intermitterende depressieve episode →
double depression recidiverende depressieve episoden zonder remissie (herstel) & tussen
de depressieve episoden heerst een PSD
Premenstruele dysforie stoornis (PMDS): wordt gekenmerkt door klachten in de week
voor de menstruatie en verdwijnen enkele dagen na menstruatie, de week erna zijn
symptomen minimaal of helemaal afwezig. Voor vaststellen moeten er 2 symptomatische
cycli een dagelijkse klachtenlijst ingevuld worden. Er wordt alleen van de stoornis gesproken
als symptomen in het jaar aanwezig waren in de meeste cycli. In de laatste week voor
menstruatie min. 5 van symptomen:
- Één of meer van de volgende; affectieve labiliteit, prikkelbaar/boosheid, somber,
hulpeloosheid, angst/spanning
- Plus één of meer van de volgende; minder interesse, moeite concentreren,
vermoeidheid, meer/minder eetlust, hyper/insomnia, lichamelijke klachten, emoties
,Depressieve-stemmingsstoornis door middel/medicatie of somatische aandoening:
kunnen gevolg zijn van organische aandoeningen of gebruik medicijnen, alcohol,drugs. De
aandoening/ middel beïnvloed de werking van hersenen.
- Middelen/ medicatie kunnen stemmingsstoornissen teweegbrengen (medicatie hart-
vaatziekten, pijnstillers etc.)
- Overmatig gebruik alcohol/drugs (intoxicatie) of acuut stoppen met het gebruik ervan
kunnen leiden tot het ontstaan van stemmingsstoornissen
Om vast te stellen dat het voortvloeit uit middel/medicatie of somatische aandoening wordt
gekeken in ziektegeschiedenis of in lichamelijk onderzoek of laboratorium
Bipolaire stemmingsstoornissen
Bipolair verwijst naar aanwezigheid van depressieve, hypomane of manische episode. Er
bestaan drie soorten van bipolaire stoornissen:
1. Bipolaire type-I: patroon van klachten die voldoen aan manische episode ,
daarnaast kunnen er nog depressieve of hypomane episoden aanwezig zijn of
ontstaan
2. Bipolaire type- II: wordt gekarakteriseerd door aanwezigheid in ziektegeschiedenis
van depressieve en hypomane episode
3. Bipolaire type-III
Cyclothyme stoornis: als er min. 2 jaar cele periode met hypomane en depressieve
symptomen optreden, maar de stemmingsklachten zijn nooit van aard dat ze voldoen aan
diagnose criteria van deze episoden
Manie: sprake van abnormaal, aanhoudende prikkelbaarheid of energie (3 symptomen-
minimaal een week lang):
- Opgeblazen eigenwaarde , grootheidswaan
- Verlaagde behoefte aan slaap
- Spreekdrang
- Gedachtevlucht
- Verhoogde afleidbaarheid
- Toename doelgerichte activiteit ( sociaal, werk, seksueel)
- Overmatig bezighouden met aangename bezigheden (koopwoede, investeringen,
seksueel promiscue gedrag)
Hypomanie: manie, maar dan korter (4 dagen) en minder heftig , wat betekent dat er geen
sprake hoeft te zijn van beperkingen in het dagelijkse leven
, Bipolaire I stoornis: manisch- depressief, symptomen die voldoen aan de criteria van
manische, maar veel patiënten ook depressieve episode aanwezig zijn. De duur van een
volledige cyclus: manie- remissie- depressie duurt ongeveer één jaar (merendeels
depressief)
- Uitsluiten: gemengde episoden (stemmingswisseling binnen één dag)
Bipolaire I stoornis: specificaties
- BD-I, eenmalige manische episode
- BD-I, laatste episode manisch
- BD-I, laatste episode depressief
- BD-I, laatste episode gemengd
- BD-I, laatste episode hypomaan
Specificatie richt zich op de huidige (of recent verleden) stemmingsepisode,waarbij in het
geval van BD-I in het verleden ook sprake moet zijn geweest van een manie
- Genetische bijdrage, wanneer een familielid een bipolaire stoornis heeft is er 40-70%
dat het bij een ander familielid ook gebeurt
Bipolaire II stoornis: hypomaan-depressief, voldoen aan depressieve episoden en
hypomane episoden. Hypomane episode zijn vergelijkbaar met manische, alleen minder
ernstig in duur en intensiteit en leiden niet in sociale/beroepsmatige beperkingen en gaan
niet gepaard met psychotische verschijnselen.
- Hypomane episode: overdreven uitgelaten of prikkelbare stemming, groot
optimisme, luider/ sneller praten, weinig behoefte aan slaap → diagnose
door heteroanamnese bij mensen die cliënt goed kennen
Zowel bij stoornis-I of II, melden cliënten zich wanneer ze in depressieve episoden zitten
voor hulpverlening
Cyclothyme stoornis: afwisseling van hypomane episoden en depressieve kenmerken, let
op:
- Tijdscriterium 2 jaar (afwisselend hypomaan en depressieve kenmerken
- Nooit wordt voldaan aan een manische of depressieve episode
- Symptoomvrije fasen duren nooit langer dan twee maanden
Restcategorie en omschrijvingen van stemmingsstoornissen
DSM-5 bevat ook restcategorieën; ander gespecificeerde depressieve-stemmingsstoornis,
bipolairestoornis. Deze classificaties worden toegepast als symptomen klinische lijdensdruk
of beperkingen in functioneren veroorzaken , maar niet tot volledige criteria behoren. DSM-5
heeft 2 typen specificatie mogelijkheden: actuele of lastige periode en het beschrijven van
het beloop. Voor alle episoden is het belangrijk te melden hoe ernstig het actuele is, minder
heftige hoeven een minder heftige behandeling. Bij depressieve episoden zijn de volgende
specificaties van belang:
- Melancholische kenmerken: ervaren van plezier verdwenen, reageert niet op
onplezierige stimuli, verliest gewicht door gebrek eetlust
- Atypische kenmerken: stemmings klaart op bij plezierige stimuli, slaapt en eet meer
en gevoeligheid voor kritiek van anderen en reageren goed op antidepressivum
- Psychotische kenmerken: hallucinaties/wanen tijdens stemmingsklachten deze
kunnen psychotische symptomen wel of niet stemmingscongruent zijn:
● stemmingcongurentie: inhoud wanen/hallucinatie overeen met depressieve
thema’s of typisch manische thema’s
