Deze samenvatting bevat alle CE stof betreffende het onderwerp 'Erfelijkheid en evolutie' van VMBO biologie. Hiermee ben je goed voorbereid op je examen. Doe er je voordeel mee! Veel succes
• De wetenschap die onderzoekt hoe eigenschappen overerven.
• Belangrijk want:
o zo kan men meer te weten komen over erfelijke ziekten.
▪ Betere manieren vinden om deze te behandelen.
▪ Afwijkingen voor de geboorte opsporen met bijvoorbeeld:
▪ vlokkentest;
▪ vruchtwaterpunctie.
Erfelijke eigenschappen
Chromosomen
• Erfelijke eigenschappen worden bepaald door de chromosomen.
• Chromosomen
o Zitten in de kern van de cel.
o Bestaan voor het belangrijkste deel uit DNA.
▪ DNA is bij alle organismen op dezelfde manier opgebouwd.
o Komen in paren voor.
▪ Iedere lichaamscel cel heeft twee sets chromosomen.
▪ Eén set afkomstig van vader, één afkomstig van moeder.
▪ In geslachtscellen (eicel en zaadcel) zit maar één set: het halve aantal.
o Chromosomen bestaan uit genen.
▪ Gen
▪ Stukje van het DNA dat de informatie voor de vorming van een bepaald
erfelijke eigenschap bevat.
▪ Voor iedere erfelijke eigenschap zitten in de cel twee genen.
▪ Eén gen afkomstig van vader, één afkomstig van moeder.
• De mens heeft in de lichaamscellen 23 paar chromosomen (dus totaal 46 chromosomen).
o 22 paar zijn bij de man en de vrouw hetzelfde.
o Paar 23 zijn de geslachtschromosomen (vanaf blz. 8).
▪ Zo genoemd omdat het "paar":
▪ bij de uit man een X-chromosoom en een Y chromosoom bestaat (XY)
en
▪ bij de vrouw uit twee X-chromosomen (XX).
• Een zaadcel bevat 23 chromosomen:
o 22 "gewone" chromosomen en een X- chromosoom
of
22 "gewone" chromosomen en een Y- chromosoom.
• Een eicel bevat 23 chromosomen:
o 22 "gewone" chromosomen en een X- chromosoom.
• De bevruchte eicel heeft weer 46 chromosomen (23 paar).
o 22 paar + XX --> meisje
of
22 paar + XY --> jongen.
Celdeling
, Mitose en meiose
• Gewone celdeling voor groei en herstel.
• Er ontstaan twee cellen met:
o hetzelfde aantal chromosomen en
o precies dezelfde chromosomen als de oorspronkelijke cel.
Voorbeeld
▪ Lichaamscel van de mens heeft 46 chromosomen.
▪ Na de mitose ontstaan twee cellen met 46 chromosomen.
Verloop van de mitose
• Van ieder chromosoom wordt een kopie gemaakt.
o De kopieën blijven aan elkaar vastzitten.
• De chromosomen worden korter en dikker.
o Daardoor zichtbaar met een microscoop.
• De chromosomen gaan naast elkaar in het middenvlak van de cel liggen.
• Met trekdraden worden de kopieën uit elkaar getrokken.
o Een naar de ene kant van de cel, een naar de andere kant.
• De chromosomen worden weer onzichtbaar.
• Er wordt een celmembraan gevormd.
• Er zijn twee cellen ontstaan.
Meiose (reductiedeling)
• Bij de vorming van geslachtscellen (eicel en zaadcel).
• De gevormde cellen krijgen het halve aantal chromosomen (n).
o Nodig voor de bevruchting.
Voorbeeld
▪ eicel (23 chromosomen) + zaadcel (23 chromosomen) --> bevruchte eicel (46
chromosomen).
Verloop van de meiose
• Meiose 1
• Van ieder chromosoom wordt een kopie gemaakt.
o De kopieën blijven aan elkaar vastzitten.
• De chromosomen worden korter en dikker.
• De chromosomen met dezelfde genen gaan tegenover elkaar in het middenvlak van de cel liggen.
• Met trekdraden worden de chromosomen uit elkaar getrokken.
o Een naar de ene kant van de cel, een naar de andere kant.
o De kopieën blijven nog aan elkaar vastzitten.
• Er wordt een celmembraan gevormd.
• Er zijn twee cellen ontstaan.
o De chromosomen zijn verdeeld.
o Maar ieder chromosoom bestaat nog uit twee delen.
• Meiose 2
o De kopiën moeten nog uit elkaar getrokken worden.
o Gaat op dezelfde manier als de mitose.
• De chromosomen gaan naast elkaar in het middenvlak van de cel liggen.
• Met trekdraden worden de kopiën uit elkaar getrokken.
o Een naar de ene kant van de cel, een naar de andere kant.
• De chromosomen worden weer onzichtbaar.
• Er wordt een celmembraan gevormd.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper semstroop. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,99. Je zit daarna nergens aan vast.