Samenvatting Culturele waarden en communicatie
Hoofdstuk 1 interculturele communicatie
1.2 cultuur met een kleine c
Cultuur met een grote C beschaving de vruchten van die beschaving.
In antropologie en de sociologie wordt het begrip cultuur met een andere betekenis gebruikt, de
betekenis die wij ‘cultuur met een kleine c’ noemen.
Hofstede en Hofstede definitie cultuur: de collectieve mentale programmering die de leden van één
groep of categorie mensen onderscheidt van die van andere.
Geertz definitie cultuur: een systeem waarin de leden dezelfde betekenis hechten aan woorden,
communicatieve handelingen, symbolen enz.
Cultuur in deze zin omvat niet alleen activiteiten waarvan men denkt dat ze de geestelijke beschaving
bevorderen, maar ook gewone en alledaagse zaken.
In de mentale programmering van de mens kunnen we drie niveaus onderscheiden: de menselijke
natuur, cultuur en persoonlijkheid.
1 menselijke natuur
Met de menselijke natuur wordt alles bedoeld wat de mens is aangeboren.
2 cultuur
Met cultuur wordt verwezen naar de regels en wetten die een groep mensen nodig heeft om voort te
bestaan. Al die regels vormen cultuur met een kleine c.
In de sociologie wordt dit aangeduid met de term nurture.
Mentale programmering: een groep mensen wordt als het ware getraind om zich op een bepaalde
manier te gedragen.
Collectivistische culturen: culturen waarin het belangrijk is om tot een groep te behoren.
3 persoonlijkheid van een individu
De persoonlijkheid van een individu bestaat uit een aangeboren (nature) en aangeleerd (nurture)
gedeelte. Aangeboren zijn persoonlijkheidskenmerken die genetisch bepaald zijn. Aangeleerd zijn die
persoonlijkheidskenmerken die je krijgt door persoonlijke ervaringen.
Culturele verschillen manifesteren zich in vier verschillende aspecten:
- Praktijken: wat we doen, hoe we iets doen; deze bestaan uit:
o Symbolen
o Helden
o Rituelen
- Waarden: waarom we iets doen
Deze aspecten kunnen worden weergegeven in het ui-diagram. Dit diagram vormt als het ware een
uitvergroting van de middelste laag (cultuur).
Helden
Helden kunnen personen uit de geschiedenis van een cultuur zijn, maar ook hedendaagse personen
zoals zangers, tv-presentatoren, sportmensen en zelfs stripfiguren.
,Rituelen
Rituelen zijn handelingen die rationeel gesproken niet strikt noodzakelijk zijn, maar die voor de leden
van een cultuur essentieel zijn. Rituelen kunnen zowel religieus als seculier zijn.
Praktijken
De symbolen, helden en rituelen van een cultuur worden uitgedrukt in dat wat mensen doen: de
zogenaamde praktijken. Het zijn de uiterlijke manifestaties van cultuur.
Waarden
Waarden vormen de kern van cultuur.
Waarden bepalen wat niet goed is, wat mag en niet mag: het is de manier van denken en de visie op
de wereld die bij cultuur hoort. Omdat deze waarden onbewust en onzichtbaar zijn, leiden ze
gemakkelijk tot misverstanden in interculturele communicatie.
Onderzoek naar waarden gebeurt vaak door middel van geforceerde keuzes. Mensen krijgen een
aantal alternatieven en moeten zeggen welke van de twee ze het meest wenselijk achten.
Er zijn veel groepen mensen die een collectieve mentale programmering hebben die hen
onderscheidt van andere mensen. Daarom zijn er ook vele culturen.
1 nationale culturen
Nationale culturen: groepen mensen die bij elkaar horen omdat ze in één land wonen. Staatsgrenzen
vallen niet altijd samen met cultuurgrenzen.
Ten eerste kunnen er binnen één land cultuurverschillen tussen regio’s zijn. Vaak is er binnen zo’n
regio ook nog cultuurverschil tussen stad en platteland.
Ten tweede kan eenzelfde cultuur zich aan beide zijden van een staatsgrens bevinden.
2 sociale culturen
Ten eerste vind je cultuurverschillen tussen migranten uit verschillende delen van de wereld die in
één land samenleven.
Ten tweede vind je cultuurverschillen tussen sociale klassen, vrouwen en mannen, mensen van
verschillende leeftijd en mensen met verschillende godsdiensten.
Ten derde zijn er nog cultuurverschillen tussen allerlei ogenschijnlijk gelijke groepen: scholen,
verenigingen, bedrijven, beroepsgroepen, gezinnen.
Waarden zijn bestendigd door zaken die nationaal zijn vastgelegd: bestuursvorm, wetgeving, inhoud
en vorm van het onderwijs enz.
Kennis van de stereotypen is nuttig omdat je dan enige idee hebt wat je kunt verwachten in een
andere cultuur.
Voor iemand die een vreemde taal leert, is het van belang ook cultuur met een kleine c te kennen
van de landen waar die taal een belangrijke voertaal is, want dan pas kun je er goed functioneren.
1.3 wat is communicatie?
Communicatiemodel van Shannon en Weaver: het brein van persoon A, de zender, bedenkt een
boodschap en codeert die zo dat die verzonden kan worden en door het brein van persoon B, de
ontvanger, gedecodeerd kan worden.
De betekenissen van een woord kan onderzocht worden aan de hand van woordassociatie-
technieken. Daarbij vraag je proefpersonen te reageren op een stimuluswoord. Het geheel van de
antwoorden vormt het woordveld of het semantische veld van het stimuluswoord.
, Communicatie heeft veel meer aspecten dan Shannon en Weaver noemden.
- Het model wordt weergegeven als een eenrichtingsverkeer.
- De context en situatie waarin je communiceert bepalen hoe je dat doet.
- Je communiceert niet alleen door woorden, maar ook door de wijze waarop je je stem
gebruikt, door je tempo van spreken, je houding, gebaren enz.
Een van de uitgebreidste communicatiemodellen is die van Targowski en Bowman. Dit model bestaat
grofweg uit twee delen:
1. Een gedeelte dat weergeeft hoe zender, ontvanger en buitenwereld met elkaar verbonden
zijn in de communicatie
2. Een gedeelte dat weergeeft voor hoeveel aspecten zender en ontvanger op één lijn moeten
zitten om de communicatie goed te laten lopen.
In het tweede gedeelte van het model van Targowski en Bowman is er nog meer rekening mee
gehouden dat cultuurverschillen tot miscommunicatie kunnen leiden. Dit gedeelte van het model
beschrijft tien aspecten van de communicatie en laat zien dat zenden en ontvanger nagenoeg
dezelfde opvattingen over moeten hebben om de communicatie goed te laten verlopen.
De aspecten worden behandeld van fysisch naar mentaal.
1.1 fysische link
Dit zijn fysische aspecten die gebruikt worden om de boodschap over te brengen. Zender en
ontvanger moeten op de een of andere manier contact hebben om te communiceren. Het
communicatieprobleem dat kan ontstaan is dat een communicatiemiddel niet in alle culturen
aanwezig of even frequent wordt gebruikt.
1.2 systeemlink
Dit is de geschiktheid van het systeem om de boodschap over te brengen.
1.3 toehoorderslink
Hebben zender en ontvanger de juiste opvatting over elkaar en komen ze over zoals zij bedoelen?
Het feit dat men niet in alle culturen voor dezelfde mensen evenveel eerbied heeft kan hier tot
miscommunicatie leiden.
1.4 sessielink
Wordt de boodschap op dezelfde tijd en in dezelfde omstandigheden verzonden en ontvangen? Hier
kunnen twee aspecten tot miscommunicatie leiden:
1. Niet overal op de aardbol is het dezelfde tijd of hetzelfde seizoen.
2. Het is niet voor elke cultuur dezelfde tijd geschikt voor een bepaalde boodschap.
1.5 omgevingslink
In welke omgeving wordt de boodschap overgebracht? Wordt die omgeving door zender en
ontvanger op dezelfde wijze ervaren?
1.6 functies- en statuslink
Hebben zender en ontvanger dezelfde ideeën over hun eigen functie en status?
1.7 symbolenlink
Worden de symbolen in de boodschap door de ontvanger op dezelfde wijze geïnterpreteerd als de
zender bedoelt?
1.8 gedragslink
Interpreteert de communicatie zoals de zender bedoelt?
