Sociale Psychologie – hoofdstuk 1
1.1 Wat is sociale psychologie?
De opdracht van de psycholoog is het begrijpen en voorspellen van menselijk gedrag.
Psychologie wetenschap die zich bezig houdt met het gedrag en de psychische processen van
mensen.
Focus sociale psychologie de manier waarop gevoelens, gedachten en gedragingen van mensen
worden beïnvloed door de werkelijke of ingebeelde aanwezigheid van anderen (zowel bekend als
onbekend).
Kern van sociale psychologie sociale invloed, onder andere tussen individuen, maar ook tussen
groepen. Racisme, vooroordelen en samenwerking zijn daarin belangrijke thema’s. We worden
allemaal beïnvloed door anderen mensen (sociale invloed).
Rechtstreekse pogingen tot overreding iemand probeert opzettelijk het gedrag of de attitude van
een ander te veranderen. Dit vormt een groot deel van het onderzoeksterrein van de sociale
psycholoog.
Sociale invloed gaat verder dan gedrag. Het omvat zowel onze gedachten en gevoelens als onze
zichtbare handelingen. Sociale invloed heeft meer uitingsvormen dan alleen doelbewuste pogingen
tot overreding. We worden vaak allen al door de aanwezigheid van andere beïnvloed, zowel die van
bekenden als onbekenden. Soms botsen die invloeden en sociaal psychologen zijn m.n.
geïnteresseerd in de vraag wat er dan in iemand hoofd gebeurt.
1.1.1 Sociale psychologie, wetenschap en gezond verstand
Mensen zijn zich vaak niet bewust van de redenen achter hun eigen reacties en gevoelens (vragen
stellen wordt daardoor lastig). Ze komen met rechtvaardigingen die niet perse de reden zijn waarom
ze iets wel of niet deden.
Empirische methode Op waarneming en/of onderzoek gebaseerde methoden voor het toetsen
van hypothesen.
Het uitvoeren van sociaalpsychologische experimenten is een uitdaging, omdat we proberen
voorspellingen te doen over het gedrag van hoogontwikkelde wezens in allerlei complexe situaties.
Hypothese een als voorlopige waarheid aangenomen maar nog te bewijzen veronderstelling.
1. De sociaal psycholoog formuleert gefundeerde veronderstellingen (hypothese) over de specifieke
situatie waarin de ene, dan wel de andere uitkomst zal optreden
2. Ontwerpt een social experiment dat gedetailleerd genoeg is om de situaties op te roepen die tot
de ene dan wel de andere uitkomst zullen leiden. Dit vergroot onze kennis over de menselijke aard
en stelt ons in staat om accurate voorspellingen te doen.
Volkswijsheden spreken elkaar vaak tegen en het is niet gemakkelijk te bepalen wie gelijk heeft.
De sociaal psycholoog onderzoekt o.a. wat de specifieke eigenschappen zijn van de omstandigheden
waaronder het een of het ander het waarschijnlijkst is.
Onderscheiding sociale psychologie ze houden zich niet zozeer bezig met sociale situaties in een
objectieve betekenis, maar doordat ze zich in eerste instantie richt op de manier waarop mensen
beïnvloed worden door hun interpretatie, of construct, van hun sociale omgeving.
Construct de manier waarop mensen de sociale wereld waarnemen, begrijpen en interpreteren.
,Een groot deel van sociaal psychologisch onderzoek richt zich op determinanten van gedachten,
gevoelens en gedragingen van mensen.
Determinant bepalende factor in een ontwikkeling of toestand.
1.1.2 Sociale psychologie en het verschil met verwante disciplines
Persoonlijkheidspsychologen als zij sociaal gedrag proberen te verklaren, concentreren ze zich op
individuele verschillen: die aspecten van de persoonlijkheid die mensen onderscheiden van anderen.
Zij vergeten daarbij de machtige rol van de sociale invloed.
Voorbeeld: we zijn allemaal in staat tot zowel verlegen als vriendelijk gedrag. Veel interessanter is de
vraag welke factoren twee sociale situaties zo verschillend zijn dat ze een ingrijpend effect hebben
op het gedrag van iemand.
Sociologen kijken naar de samenleving als geheel en niet naar de psychologie van het individu.
Analyseniveau sociaal psycholoog het individu in de context van een sociale situatie. Een situatie
heeft vaak een ingrijpende invloed op hoe mensen met elkaar omgaan.
Doel van sociale psychologie identificeren van de universele eigenschappen van de menselijke
natuur die ervoor zorgen dat iedereen gevoelig is voor sociale invloed, onafhankelijk van de sociale
klasse of cultuur. Ze moeten universele wetten en de culturele verschillen in de manier waarop deze
wetten tot uiting komen ontdekken.
Waarde van cross cultureel onderzoek theorieën kunnen worden aangescherpt (bijv. door
aanvullende variabelen of door het aantonen van universaliteit).
Sociologie Sociale psychologie Persoonlijkheidspsychologie
Verschaft algemene wetten en Onderzoekt de psychologische Onderzoekt de kenmerken die
theorieën over samenleving, processen die mensen met maken dat individuen uniek zijn
niet over individuen. elkaar gemeenschappelijk en van elkaar verschillen.
hebben en hen gevoelig maken
voor sociale invloed.
1.2 De macht van de situatie
We hebben allemaal de neiging om het gedrag van mensen te verklaren in termen van hun
persoonlijkheid. Fundamentele attributiefout neiging om ons eigen en andermans gedrag volledig
toe te schrijven aan persoonlijkheidstrekken en het effect van sociale invloed en de acute situatie te
onderschatten. Menselijk gedrag wordt zelden door persoonlijkheden veroorzaakt, maar veelal door
situatie waarin ze zich bevinden.
Als we gedrag op deze attributieve manier in termen van persoonlijkheid verklaren, kan ons dat een
onterecht gevoel van veiligheid geven.
Attributie Het toeschrijven van oorzaken aan het eigen of aan andermans gedrag en het daarmee
voorzien van verklaringen.
Als we de macht van de situatie niet volledig doorgronden, hebben we de neiging om het probleem
te vereenvoudigen en dat beperkt onze kennis over de oorzaken van een groot aantal menselijke
gedragingen.
1.3 De macht van sociale interpretatie
Stromingen in de psychologie:
,- Behaviorisme verdedigt de stelling dat men, om menselijk gedrag te kunnen begrijpen, slechts
hoeft te kijken naar de bekrachtigende eigenschappen van de omgeving. Volgens deze stelling kan al
het gedrag verklaard worden aan de hand van beloningen en straffen in de omgeving van het
organisme en dat het niet nodig is om er subjectieve zaken als denken en voelen bij te betrekken. Ze
vergaten hierbij het belang van de manier waarop mensen hun omgeving interpreteren.
De basis van gestaltpsychologie is de manier waarop mensen de social situatie interpreteren.
Gestaltpsychologie benadrukt het belang van het bestuderen van de persoonlijke (subjectieve)
manier waarop een object wordt waargenomen (gestalt of geheel), in plaats van het bestuderen van
de manier waarop de objectieve, fysieke eigenschappen van het object zijn samengevoegd. Het
geheel is anders dan de som der delen. Je moet je richten op de fenomenologie van de waarnemer,
op hoe het object op haar over komt, in plaats van op de afzonderlijke elementen van het object.
Fenomenologie filosofische methoden die probeert door de geestelijke intuïtieve beschouwing
van dingen, niet door rationele kennis, de constitutie van de wereld in de geest en het wezen der
dingen te beschrijven.
Lewin (grondlegger experimentele sociale psychologie) stelde dat het vaak belangrijker is om te
begrijpen hoe mensen de sociale wereld waarnemen, doorgronden en interpreteren dan het is om
de objectieve eigenschappen ervan te begrijpen.
Sociaal psychologen begonnen zich al snel te concentreren op het belang van de manier waarop
mensen hun omgeving construeren. We zijn voortdurend aan het gissen naar de gemoedstoestand,
motieven en gedachten van anderen. Daarom hebben constructen belangrijke gevolgen.
Naïef realisme de overtuiging dat ieder van ons dingen waarneemt zoals ze echt zijn. Als andere
dezelfde dingen dus anders zien, moet dat wel zijn omdat zij bevooroordeeld zijn (Ross).
1.4 De oorsprong van constructen: fundamentele menselijke motieven
Op elk willekeurig moment liggen er allerlei elkaar overlappende motieven ten grondslag aan onze
gedachten en gedragingen; zoals honger, angst of de belofte van liefde. Twee van deze motieven zijn
van essentieel belang:
1. de behoefte aan een positief zelfbeeld;
2. de behoefte om de wereld accuraat waar te nemen.
Meestal worden we door deze twee motieven in tegengestelde richtingen getrokken. Op het
moment dat deze twee motieven ons in tegengestelde richting trekken, kunnen we de waardevolste
inzichten verwerven in de werking van het menselijk gevoel en de menselijke gedachten (Festinger).
De behoefte aan zelfrechtvaardiging druist soms in tegen de behoefte om accurate waarnemingen te
doen – wat catastrofale gevolgen kan hebben.
1.4.1. Het motief van eigenwaarde: de behoefte aan een positief zelfbeeld
Positief zelfbeeld evaluatie van mensen van hun eigen eigenwaarde, dat wil zeggen: de mate
waarin ze zichzelf beschouwen als goed, competent en beschaafd. De reden dat mensen de wereld
zien zoals ze die zien, kan vaak worden teruggevoerd op deze onderliggende behoefte om een
positief zelfbeeld van zich te behouden.
, Een positief zelfbeeld kan verandering en zelfverbetering in de weg staan, als men er niet van leert.
Het erkennen van onze tekortkomingen is moeilijk, zelfs wanneer dat ten koste gaat van een
accurate kijk op de wereld.
Menselijke wezens zijn gemotiveerd om een positief beeld van zichzelf in stand te houden, deels
door hun gedrag te rechtvaardigen, en dat dit hen er onder bepaalde te specificeren
omstandigheden toe brengt dingen te doen die in eerste instantie verrassend of paradoxaal lijken.
1.4.2. Het motief van de sociale cognitie: de behoefte om accuraat waar te nemen
Mensen zijn erg bedreven in denken, overwegen en deduceren. Een van de belangrijkste kenmerken
van de mens is het vermogen tot redeneren.
De manieren waarop mensen over zichzelf en de sociale wereld denken beïnvloedt hun handelen.
Sociale cognitie hoe mensen informatie selecteren, interpreteren, onthouden en gebruiken om te
oordelen en te beslissen.
We gaan bij het beoordelen van onze omgeving af op een serie verwachtingen en andere mentale
korte routes.
Soms beïnvloeden onze verwachtingen over de sociale wereld ons vermogen om de wereld accuraat
waar te nemen.
Selffulfilling prophecy je verwacht bepaald gedrag van jezelf of van iemand anders, dus handel je
op zo’n manier dat je verwachting waarheid wordt.
1.4.3. Overige motieven
In uiteenlopende situaties zijn er veel verschillende motieven die invloed hebben op wat we denken,
voelen en doen. Eén daarvan is de behoefte aan controle.
1.5 Sociale psychologie en maatschappelijke problemen
Aan de hand van sociale psychologie kunnen we maatschappelijke problemen bestuderen en
manieren vinden om die op te lossen.
