Hoorcollege week 3 Inhoud van de overeenkomst
3.1 Samenvatting week 1 & 2
Hoe komt overeenkomst tot stand?
- is er sprake van aanbod en aanvaarding daarvan?
- zo ja, dan komt overeenkomst tot stand ex art. 6:217
- zijn er algemene voorwaarden in het spel? dan is ook sprake van een
informatieplicht; redelijke mogelijkheid bieden van algemene voorwaarden kennis
te nemen (ter hand stellen voor of bij sluiten van overeenkomst en soms
verwijzen naar website adres)
waren er problemen tijdens de precontractuele fase?
- geen volledige overeenkomst, dan problemen tijdens onderhandeling
- dooronderhandelen
- schadevergoeding wegens afbreken van onderhandelingen
- onfatsoenlijk handelen kent bepaalde sancties
wel volledige overeenkomst dan kijken naar de vraag of sprake is van wilsgebreken
- is de wil gebrekkig gevormd?
- sanctie = vernietiging
- gevolg = overeenkomst geacht nooit te hebben bestaan, terugwerkende kracht ex
art. 3:53 BW, verbintenissen uit onverschuldigde betaling (want nooit overeenkomst
geacht te zijn geweest)
overeenkomst tot stand gekomen en geen problemen tijdens precontractuele fase?
- strijd met wet, goede zeden, openbare orde, vormvoorschriften
- sanctie = nietigheid/vernietigbaarheid
- gevolg = overeenkomst geacht nooit te hebben bestaan, terugwerkende kracht
en verbintenissen uit onverschuldigde betaling
Deze week = rechtsgevolgen van overeenkomst & toetsing van inhoud van individuele
bedingen
3.2 Rechtsgevolgen rechtsgeldig tot stand gekomen overeenkomst
art. 6:248 BW
• het hart van de overeenkomst zijn de door partijen overeengekomen rechtsgevolgen
(art. 6:248 lid 1 BW) met als begrenzing dwingend recht (art. 3:40 BW)
• uitleg van wat partijen zijn overeengekomen
• HR Haviltex 1981
• zin die partijen in de gegeven omstandigheden over en weer redelijkerwijs aan de
bepalingen mochten toekennen
• en hetgeen zij te dien aanzien redelijkerwijs van elkaar mochten verwachten
• HR DSM/Fox 2004
• DSM - pensioenfonds —> pensioenregeling tot stand gekomen door
onderhandelingen —> moet worden uitgelegd conform de Haviltex maatstaf
• DSM en pensioenfonds sluiten overeenkomst waar een derdenbeding in kan
worden gelezen in de zin van art. 6:253 BW
, • op het moment dat werknemer aan pensioenfonds deel gaat nemen aanvaardt
deze het derdenbeding uit de pensioenovereenkomst dat ten gunste van hem is
gemaakt; door aanvaarding van het derdenbeding wordt werknemer (Fox) ex art.
6:254 partij bij de pensioenovereenkomst
• Haviltex maatstaf wordt moeilijk, want werknemer zat niet bij onderhandelingen
over overeenkomst; met subjectief-geobjectiveerde maatstaf komen we niet
verder
• als partij niet bij onderhandelingen is geweest kunnen we niet anders dan de
overeenkomst taalkundig uitleggen als tussen werknemer en pensioenfonds een
geschil ontstaat
• HR oordeelt dat geen sprake is van of de Haviltex of de grammaticale
invulling; er ontstaat een vloeiende overgang tussen de Haviltex-
maatstaf en de grammaticale invulling van de overeenkomst,
gekenmerkt door de ratio van de regeling, de redelijkheid van de
uitleg en of de uitleg past in het systeem van de hele overeenkomst
• Derksen/Homburg en MeyerEurope/PontMeyer —> uitgangspunt is de taalkundige
uitleg omdat we te maken hebben met een commerciële overeenkomst, gesloten
tussen professionele partijen, bijstand door advocaten en gedetailleerde
bepalingen —> kijken naar woordenboekbetekenis op moment dat later geschil
over overeenkomst ontstaat
• HR Lundiform/Mexx 2013
• Business to Business onderhandeld en nauwkeurig vastgelegd
• uitgangspunt is taalkundige uitleg
• maar beslissend blijft de Haviltex-maatstaf
• entire agreement clausule; De werking van een entire agreement clause wisselt
op grond van de haviltex-norm eveneens al naar gelang de omstandigheden van
het geval —> leidt er niet zonder meer toe dat de rechter bij de uitleg van die
overeenkomst geen betekenis zal toekennen aan bijvoorbeeld verklaringen en
gedragingen voorafgaand aan het sluiten van de overeenkomst.
• entire agreement clausule bestaat maar heeft een anglosaksische oorsprong en
laat onverlet de andere afspraken die zijn gemaakt; ja, bij business to
business contracten die nauwkeurig zijn onderhandeld en vastgelegd
geldt als uitgangspunt de taalkundige uitleg, maar beslissend is de
haviltex norm en als daar Lundiform iets anders tegenover wil stellen
moet Lundiform daartoe in de gelegenheid worden gesteld
Uitleg bij algemene voorwaarden
• art. 6:231 onder a
• kernbedingen zijn geen algemene voorwaarden
• onduidelijke kernbedingen zijn wel algemene voorwaarden (ex art. 6:231 onder a) en
kunnen dus op onredelijk bezwarendheid worden getoetst
• specifieke bepaling in overeenkomst prevaleert niet automatisch boven bepaling in
algemene voorwaarden, maar is gezichtspunt bij de uitleg (HR Vos/Heipro 2003)
• Business to consumer contra proferentem-regel ex art. 6:238 lid 2 = als
onduidelijkheid is over een bepaling moet de bepaling worden uitgelegd in het
nadeel van degene die deze heeft opgesteld
• bij algemene voorwaarden vaak de professionele partij
rechtsgevolgen van rechtsgeldig tot stand gekomen overeenkomst
art. 6:248 BW
lid 1 => aanvullende werking van redelijkheid en billijkheid
• wet, gewoonte en redelijkheid en billijkheid
• vullen aan wat partijen ongeregeld lieten [art. 7:4 redelijke prijs]
,• dankzij deze aanvullende werking zijn de inhoud van allerlei uit de overeenkomst
voortspruitende verbintenissen bepaalbaar in de zin van art. 6:227
lid 2 => beperkende werking van de redelijkheid en billijkheid
• naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar
• tot terughoudendheid nopende maatstaf
• uitoefeningstoetsing
• omstandigheden voor, bij en na sluiten van de overeenkomst
• bewuste roekeloosheid
• sanctie = beding in het concrete geval niet van toepassing
• regel niet van toepassing ‘voor zover’ = graduele toetsing (0 of 1 of alles er tussen
in)
• proportioneel derogerend
• HR Royal & Sun Alliance/Universal Pictures
• manager maakt zijn bokser zwart, bokser spreekt manager aan; schadeclaim
• vervalbeding in verzekeringspolis —> melden ‘as soon as practicable’
• Promotor ging eerst procederen en meldde pas daar na, dus vervalbeding gaat
hier op, dus geen aanspraak maken op verzekeringspolis
• in aanmerking nemend dat nietigheden in beginsel niet verder reiken dan hun
strekking meebrengt; een alles of niets polis is verstrekkende sanctie
• vordering van promotor op verzekeringsmaatschappij werd toegewezen maar
proportioneel derogerende werking van de redelijkheid en billijkheid (zinsnede
“voor zover” uit art. 6:248 lid 2) leidde ertoe dat de vordering min 10% wordt
toegewezen ex art. 6:97 —> als verzekeraar zelf in gelegenheid was gesteld had
deze beter resultaat kunnen bereiken
3.3 toepassing redelijkheid en billijkheid
onvoorziene omstandigheden
• omstandigheden die niet in de overeenkomst zijn verdisconteerd
• sanctie = gevolgen overeenkomst wijzigen of overeenkomst geheel/gedeeltelijk
ontbinden (zelfs met terugwerkende kracht)
• hoofdregel is dat ontbinding geen terugwerkende kracht heeft en enkel
ongedaanmakingsverbintenissen tot gevolg heeft
• onvoorziene omstandigheden zijn uitzondering op deze regel en zeggen
overeenkomst ontbinden + terugwerkende kracht +
ongedaanmakingsverbintenissen
• zo fundamenteel dat je naar rechter moet, constitutief vonnis; kan niet in kort
geding; kan alleen in bodemprocedure worden gebruikt
• dwingend recht ex art. 6:250
• HR Campina/Van Jole 1993
• Campina had baangarantie gegeven aan Van Jole, maar omstandigheden zodanig
gewijzigd dat baangarantie moet worden gewijzigd
• terughoudendheid betrachten met onvoorziene omstandigheden ex art. 6:258 in
het bijzonder omdat sprake is van terughoudend bij garantie zonder voorbehoud
(10 jaar baangarantie (maar….)); vergeten voorbehoud op te nemen
opzegging
• beëindiging van de overeenkomst zonder reden (of tekortkoming)
• werkt uitsluitend voor de toekomst
• is opzegging verenigbaar met aard van de overeenkomst?
, • niet bij aflopende overeenkomst, een overeenkomst die door volbrenging eindigt,
zoals koop; uitzondering is onvoorziene omstandigheden van art. 6:258 BW
• wel bij duurovereenkomst, een overeenkomst waaruit voortdurende rechten en
verplichtingen voortkomen, zoals opdracht, huur en distributie
• zijn er overeengekomen rechtsgevolgen? art. 6:248 lid 1
• contractuele opzeggingsmogelijkheid
• bijvoorbeeld “iedere partij is op ieder moment gerechtigd de overeenkomst zonder
reden op te zeggen met inachtneming van een opzegtermijn van 3 maanden”
• zijn er geen opzeggingsbepalingen in overeenkomst opgenomen, dan kan
overeenkomst worden aangevuld door redelijkheid, billijkheid, wet, gewoonte ex art.
6:248 lid 1
• wet (boek 7, niet in boek 6)= bijvoorbeeld overeenkomst van opdracht 7:408 lid 1
‘ten alle tijden opzeggen’
• gewoonte [in bepaalde branche]
• redelijkheid en billijkheid HR Goglio/SMQ 2018
• HR stelt voorop dat overeenkomsten voor bepaalde tijd niet opzegbaar
zijn (HR Mondia/Calanda) (maar art. 6:258 of 6:248 lid 2)
• overeenkomsten voor onbepaalde tijd in beginsel opzegbaar maar eisen
van redelijkheid en billijkheid in verband met de aard en inhoud van de
overeenkomst en omstandigheden van het geval kunnen meebrengen
dat opzegging slechts mogelijk is indien:
• er een voldoende zwaarwegende grond voor de opzegging is
• er een bepaalde opzegtermijn in acht word genomen
• zijn investeringen gedaan ten behoeve van opdrachtgever?
• hoe lang is relatie al?
• een aanbod tot betaling van schadevergoeding wordt gedaan
—> vaak bij distributieovereenkomsten (mondeling gedaan)
—> kortere opzegtermijn leidt tot meer schadevergoeding
• soms overeenkomst naar bedoeling van partijen niet-opzegbaar; maar kan worden
ingegrepen door onvoorziene omstandigheden of naar maatstaven van redelijkheid
en billijkheid ex art. 6:258 of 6:248 lid 2
in alle gevallen: is een beroep op het wettelijke overeengekomene of aangevulde naar
maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar? ex art. 6:248 lid 2 BW =>
beroep op wet of overeengekomene of aangevulde van Goglio SMQ kan nog worden
ingegrepen door te beargumenteren dat opzeggingsclausule aanvaardbaar is naar
maatstaven van redelijkheid en billijkheid
3.4 algemene voorwaarden onredelijk bezwarend
art. 6:233 onder a BW
• voor of bij sluiten overeenkomst => onredelijk bezwarendheidstoets => vernietiging
clausule
• na sluiten die situatie onredelijk maken => dan beperkende werking redelijkheid en
billijkheid => exoneratie buiten werking gesteld omdat beroep daarop naar
maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is => buiten werking
stellen
• art. 6:217 jo 3:33 jo 3:35 => we zeggen dat algemene voorwaarden snel deel uit
maken van de overeenkomst
• inhoudstoetsing = kijken naar de omstandigheden voor of bij het sluiten van de
overeenkomst
