Ontwikkelingspsychologie Blok 2 2014/2015
Deel 1 De ontwikkeling van het kind
Hoofdstuk 1 Een inleiding in de ontwikkeling van het kind
We beginnen met een belangrijk begrip, ontwikkelingspsychologie (of levenslooppsychologie) is
de wetenschappelijke studie naar de patronen van groei, verandering en stabiliteit die zich voordoen
bij toenemende leeftijd, dus vanaf de geboorte via de babyjaren, peuterjaren, kleuterjaren,
schoolperiode, adolescentie, volwassenheid tot aan de ouderdom.
De meeste aandacht van de onderzoekers gaat uit naar de periode waarin de veranderingen elkaar
het snelst opvolgen die van de geboorte tot aan de adolescentie. Ontwikkelingspsychologie richt
zich op de menselijke ontwikkeling. Alle ontwikkelingspsychologen beschouwen ontwikkeling als een
continu proces. Ontwikkelingspsychologen houden zich niet alleen bezig met de manier waarop
mensen tijdens hun leven groeien en veranderen, maar ook met de stabiliteit in het leven van
kinderen, adolescenten en volwassenen. Nu volgen er een paar thema’s binnen de
ontwikkelingspsychologie:
Fysieke ontwikkeling
Hierbij wordt er gekeken naar de invloed van het lichaam- de hersenen, het zenuwstelsel, de
spieren, de zintuigen en de behoefte aan eten, drinken en slaap- op ons gedrag.
Definitie Ontwikkeling die betrekking heeft op de fysieke opbouw van het lichaam, zoals
de hersenen, het zenuwstelsel, de spieren, de zintuigen en de behoefte aan eten, drinken en
slaap.
Cognitieve ontwikkeling
Hierbij houdt men zich bezig met leren, geheugen, probleemoplossing en intelligentie. Er
wordt gekeken naar hoe het gedrag van mensen wordt beïnvloed door groei en
veranderingen in hun intellectuele vermogens.
Definitie ontwikkeling die betrekking heeft op de manier waarop het gedrag van mensen
wordt beïnvloed door groei en verandering in de eigenschappen die de ene person van de
andere onderscheiden.
Sociale en persoonlijkheidsontwikkeling
Hierbij wordt gekeken naar de manier waarop de interacties van mensen met elkaar en hun
sociale relaties in de loop van hun leven groeien, veranderen en stabiel blijven.
Definitie ontwikkeling die betrekking heeft op sociale relaties en interacties met anderen
en op duurzame eigenschappen die de ene persoon van de andere onderscheiden.
Bekijk tabel 1-1 op blz. 7 in je boek ook nog even goed!
Jeugd en adolescentie wordt in globale leeftijdsgroepen ingedeeld
De prenatale periode de periode van conceptie tot geboorte
De baby- en peutertijd van geboorte tot 3 jaar
De kleutertijd van 3 tot 6 jaar
De schooltijd van 6 tot 12 jaar
De adolescentie van12 tot 20 jaar
1
,Hoe ouder de kinderen worden, hoe duidelijker de onderlinge diversiteit wordt. Bij heel jonge
kinderen is een groot deel van de ontwikkeling genetisch bepaald en voltrekt zich automatisch de
ontwikkeling van de meeste kinderen gaan hierdoor grotendeels gelijk op. Maar als kinderen ouder
worden, gaan omgevingsfactoren een grotere rol spelen naar verloop van tijd ontstaat er meer
variatie en meer individuele verschillen.
Tussendoor even een paar voorbeelden van mensen die onderzoek uitvoeren naar de ontwikkeling
van kinderen:
Psychologen die gedrag en mentale processen bestuderen
Genetici
Artsen
Ieder mens behoort tot een specifieke cohort een groep mensen die rond dezelfde tijd op
dezelfde plek is geboren. Mensen die tot een bepaalde cohort behoren, zijn onderhevig aan
bepaalde normatieve gebeurtenissen gebeurtenissen die zich voor de meeste individuen binnen
een groep op dezelfde manier voltrekken. Normatieve gebeurtenissen kunnen biologisch, sociaal of
cultureel bepaald zijn.
Voorbeeld van normatieve gebeurtenis
Het bereiken van de puberteit (omdat het iedereen ongeveer in dezelfde periode overkomt).
Verder wordt ontwikkeling ook bepaald door normatieve invloeden invloeden die leiden tot
conformiteit omdat men de gevolgen van afwijkend gedrag vreest. Voorbeelden van normatieve
invloeden etnische afkomst, sociale klasse, lidmaatschap van een subcultuur en andere factoren.
Tot slot zijn ook niet-normatieve gebeurtenissen van invloed op de ontwikkeling. Niet-normatieve
gebeurtenissen specifieke gebeurtenissen die plaatsvinden in het elven van een specifiek persoon
op een tijdstip dat zulke gebeurtenissen de meeste andere mensen niet overkomen.
Voorbeeld van niet-normatieve gebeurtenis
De ervaring van een meisje, die opgroeide met het besef dat zij het eerste kind ter wereld was dat via
IVF werd verwekt.
Kinderen: Verleden, heden en toekomst
Met Charles Darwin, die de evolutietheorie ontwikkelde, kreeg de observatie van kinderen een
systematisch karakter. Hij gaf de baby biografieën een wetenschappelijke status door er zelf een te
schrijven.
Even 2 belangrijke, veel voorkomende begrippen tussendoor
Nature erfelijkheid
Nurture omgevingsinvloeden
2
, Een van de belangrijkste kwesties binnen de ontwikkelingspsychologie is de vraag of ontwikkeling
zich op een continue of op een discontinue manier voltrekt.
Continue verandering geleidelijke ontwikkeling waarbij prestaties op een bepaald niveau
voortvloeien uit die van de vorige niveaus. Continue verandering is
kwantitatief; de onderliggende ontwikkelingsprocessen die de aanzet
geven tot verandering blijven gedurende het hele leven hetzelfde.
Voorbeeld continue verandering
Veranderingen in lengte.
Discontinue verandering ontwikkeling die in aparte stappen of stadie plaatsvindt, en
waarbij elk stadium gedrag oplevert dat kwalitatief anders is dan
gedrag in eerdere stadia. Zulke stadia zijn onder meer de kleutertijd,
de kindertijd en de adolescentie. Vanuit dit standpunt gezien kan een
ontwikkeling heel abrupt verlopen.
Tussendoor 3 begrippen die in het boek worden besproken onder het kopje; kritieke en gevoelige
periode: de invloed van de omgeving:
Kritieke periode een specifieke tijd in de ontwikkeling waarin een bepaalde gebeurtenis
de grootste gevolgen heeft
Plasticiteit de mate waarin ontwikkelingsgedrag of fysieke structuur kan worden gewijzigd
Gevoelige periode een afgebakende periode, meestal vroeg in het leven van een
organisme, waarin dat organisme extra gevoelig is voor omgevingsinvloeden die betrekking
hebben op een bepaald facet van de ontwikkeling. Een gevoelige periode staat voor de
periode waarin bepaalde vermogens optimaal naar voren komen. Met name kinderen zijn
bijzonder gevoelig voor invloeden uit de omgeving.
Het verschil tussen het concept kritieke periode en het concept gevoelige periode is belangrijk
het heeft permanente en onomkeerbare gevolgen wanneer een individu in ontwikkeling bepaalde
invloeden mist in de kritiek periode, maar het maakt niet zoveel uit wanneer een individu dat mist in
de gevoelige periode. In de gevoelige periode hoeven de consequenties niet altijd permanent te zijn.
Laatste begrip uit hoofdstuk 1:
Maturatie het proces van geleidelijk ontvouwen van voorbestemde genetische informatie
Bekijk nog even tabel 1-2 op blz. 15 van je boek
3
