Samenvatting Bestuurskunde Blok 1.1: Maatschappelijke
problemen en bestuurlijke oplossingen
Probleem 1
Leerdoel 1: Waarom is het handhaven van de openbare orde en veiligheid een kerntaak van
de overheid en wat is dan kenmerkend voor de taken die worden toebedeeld aan de staat?
Kenmerken staat (kerntaken): (Vincent: the nature of the state).
- geweldsmonopolie bij hen politie, justitie openbare orde. Zonder sturing van de
overheid zouden maatschappelijke krachten vrij spel krijgen. Burgers zouden te maken
kunnen krijgen met ongecontroleerde machtsuitoefening van sterke maatschappelijke
groepen (bijvoorbeeld bendes vrij spel in arme landen, waarin de overheid geen macht
uitoefent). Taak overheid is dan ook om geweld te reguleren.
- enige heersend orgaan formele autoriteit soeverein (hoogste gezag uitoefenen
zonder verantwoording afleggen aan andere organen). Bovengeschikte rol boven burgers die
door iedereen wordt geaccepteerd. Ze heeft de bestuurlijke taak in het opstellen van regels.
Zij zorgt voor wet en regelgeving.
- Je moet regeren over een bepaald geografisch gebied: zonder land, waar regeer je dan
over?
- Je moet door een andere staat erkend worden: anders ben je kwetsbaar
Orde in de maatschappij door hiërarchische controle en bureaucratie Streeck en schmitter
Waarom bestaat de staat? Deze 6 motieven (Bovens Openbaar bestuur 2.2)
Motief Voordeel Nadeel Vb
1 Collectieve goederen Geen uitsluiting Geen Onderwijs, defensie,
collectief belang staat concurrentie infrastructuur
voorop. Voor iedereen is staatsmonopolie
het toegankelijk neg. gevolgen
kwaliteit en prijs
2 Regulering externe effecten - Voorkomen risico’s en - Zorgt voor Gassen van fabrieken.
beschermen kosten Dmv. belastingen,
maatschappij en welzijn - Minder vrijheid vergunningen.
(gezondheid). voor bedrijven
- Voor de markt zou de markt verstoren.
kostprijs te hoog - Soms is voor de
worden. regulering
samenwerking
met andere
landen nodig
lastige controle.
3 Herverdeling inkomen/ - Gelijke verdeling, - Benadelen Progressief belastingstelsel.
,compenseren beperken kloof. groepen
herverdelingseffecten - Gelijkere kansen. - Meer
bureaucratisering
door
belastingstelsel
- belasting
ontduiken
4 Corrigeren van de markt, - Burgers Illegaliteit, Accijnzen/subsidies
(de)merit goods ontmoedigen/stimuleren criminaliteit.
(bemoeigoederen) - Voorkomen - beïnvloeden
maatschappelijke schade van de economie
(gezondheid)
- consumptie in
bepaalde sectoren
(cultureel) stimuleren
(positief)
5 Bestaan marktimperfecties Bescherming van de - Geen vrije
marktpreventie consument en kleine marktwerking
(voorkomen monopolies en ondernemingen - Verlies doordat
kartels) buitenlandse
bedrijven niet
vestigen
- overheid
dubbele houding
(doen wat goed
is voor totale
economie, grote
monopolies
beshermen)
6 Geweldsmonopolie (orde en - Voorkoming chaos en Macht
veiligheid) wanorde sociale misbruiken
controle
- De staat heeft 1 belang,
dus dient iedereen
Leerdoel 2: Welke alternatieve modellen (andere partijen) bestaan er om naast de staat
bepaalde vormen van collectieve actie te organiseren?
en wat is dan kenmerkend van deze alternatieve modellen?
en wat zijn de voor en nadelen van de verschillende modellen?
Alternatieve modellen: gemeenschap, markt en vereniging
4 Sturingsmodellen Streeck en Schmitter tabel puntje 6 &10
Staat Gemeenschap Markt Verenigingen
(community) (associaties)
,Kenmerkend Soeverein, algemeen Burgers met dezelfde - Vraag & aanbod - Groep die
belang belangen/waarden en - streven naar ontstaat uit een
- legaliteitsbeginsel normen winst gemeenschap
- vrije toetreding doordat mensen
hetzelfde denken
- geen
winstoogmerk
Voordeel - de objectieve, gelijke - eenheid - goeie prijs & - Zitten op 1 lijn
behandeling van - gemeenschappelijke kwaliteit door gezamenlijk doel
individuen. identiteit concurrentie - Meer gelijke
- deskundigheid solidariteit - innovatie verdeling in de
- collectief belang - samen sterker - keuzevrijheid groep
- hoger gezag - hart voor de zaak consumenten - meer stabiliteit in
maatregelen de groep
- regels gelden voor - betere
iedereen gelijke organisatie
behandeling - burgers met
- bureaucratie zorgt burgers én politiek
voor stabiliteit en (ondersteuning
voorspelbaarheid in overheid)
beslissingen.
- autoriteit
Nadeel - Geen concurrentie - weinig - geen collectief - risico wij/zij
- bureaucratie veel bevoegdheden, steun belang mentaliteit &
regelgeving duurt nodig van overheid - minder conflicten
lang formalisme (of trainingen, want bescherming - eigen belang
- ondergeschiktheid geen deskundigeid) zwakke arbeiders - verplicht
- samenwerken is (ongelijkheid op de lidmaatschap
nodig anders markt)
conflicten - vooral uit op
- Eigen belang staat winst geen hart
voorop voor de zaak
conflictrisico (externe effecten)
- risico wij/zij
identiteit
Vb Overheid/Gemeente Burgerwacht Particuliere winkeliersverenigin
beveiliging g
Is associaties nou maatschappelijk middenveld of maatschappelijke zelfsturing?
Gemeenschap: onderlinge solidariteit, zelf bereiken maatschappelijke zelfsturing. Kan je
bij aansluiten als je wordt geaccepteerd.
Vereniging: Organisaties met of zonder publieke taken die zelfstandig zijn en tussen de
overheid en burger instaan maatschappelijk middenveld. Verplicht lidmaatschap.
- Gemeenschap: maatschappelijke zelfsturing particuliere organisaties zonder hulp
overheid. Beïnvloeden van veranderingen in de maatschappij door bedrijven,
, actiegroepen, kerken, sociale bewegingen, door waarde uit te dragen, kansen te
benutten, problemen oplossen. Zij kunnen niet terugvallen op wetten maar putten
uit hulpbronnen: geld, deskundigheid, contacten, netwerken.
- Markt: marktmechanisme vrije samenleving / markt. Werkt alleen als er
voldoende concurrentie in aanbieders zijn. Geeft burgers meer vrijheid door
evenwicht vraag en aanbod. Overheid draait soms bewust de geldkraan dicht om
meer vrijheid te geven aan de markt, hierdoor komen er voldoende aanbieders op de
markt, dit zorgt voor sociale orde.
- Vereniging: maatschappelijk middenveld maatschappelijke instellingen met of
zonder publieke taken (wisselwerking tussen overheid en middenveld) geen
winstoogmerk.
Leerdoel 3: Welke voor- en nadelen biedt samenwerking van de staat en alternatieve
modellen?
Er bestaan hybride (combinatie tussen overheid en groepen. Mengvorm tussen
overheidsinstellingen en ondernemingen. Zoals apk garage (in opdracht van de overheid)) en
dynamische verhoudingen. Die verhoudingen kunnen veranderlijk zijn (Invloeden en partijen
veranderen per samenwerking) en in elkaar overlopen.
Overheid en gemeenschap/markt/vereniging samenwerking:
Voordeel:
- inspelen behoeftes burgers
- meer middelen voor de gemeenschap (kennis, oortjes voor burgerwacht, media)
Nadeel:
- conflicten en spanningen kunnen ontstaan andere belangen.
- moeilijk te bepalen wie verantwoordelijk is. (De overheid verliest autoriteit, er is
onduidelijkheid over)
