Neurobiologische Achtergronden van Opvoeding en Ontwikkeling
College 1: Zenuwstelsel en hersenen
Het zenuwstelsel:
Het zenuwstelsel kunnen we opdelen in 2 onderdelen:
1. Centrale zenuwstelsel = zorgt voor aansturing en controle binnen in de zenuwen in het
lichaam, het bestaat uit de hersenen en het ruggenmerg. Het bevindt
zich dus tussen botten en de wervelkolom
2. Perifere zenuwstelsel = bestaat uit lichaamszenuwen, dat zijn de uitlopers die een verbinding
maken met spieren en organen van en naar het centrale
zenuwstelsel, dit is dus juist meer de buitenkant.
Perifere zenuwstelsel:
het perifere zenuwstelsel kan je nog verder onder verdelen, namelijk in het somatische en autonome
zenuwstelsel. Dat is een onderscheid naar bewuste controle versus onbewust en automatisch.
Somatische zenuwstelsel = vrijwillige/bewuste controle van spieren, denk aan aanspannen
van spieren en je bewust zijn van sensorische informatie zoals aanraking.
Autonome zenuwstelsel = onvrijwillig/onbewuste controle van lichaamsfuncties zoals je
hartslag of je ademhaling. Het gaat dus vanzelf door en is niet afhankelijk van of jij je erop
focust of niet.
Autonome zenuwstelsel:
Ook het autonome zenuwstelsel kan weer opgedeeld worden in twee verschillende groepen:
Sympathisch zenuwstelsel = mobilisatie van energie, b.v. versnellen hartslag/ademhaling
* is dus het lichaam in een toestand van activiteit brengen
Parasympatisch zenuwstelsel = conservatie van energie, b.v. vertragen hartslag/ademhaling
* is dus het lichaam in een toestand van rust brengen
Deze twee hebben grotendeels tegengestelde functies. Dus als het sympathisch zenuwstelsel
activiteit in de ene richting beïnvloedt, dan beïnvloedt het parasympatische zenuwstelsel dat in de
andere richting.
Centraal Sympathisch
zenuwstelsel Autonoom
Parasympatisch
Perifeer
Somatisch
Hersenen:
De hersenen kan je opdelen in bepaalde delen, dat kan aan de hand van type weefsel, functie, of
naar structuren die je globaal en visueel kan zien. Een veel gemaakt onderscheid is als volgt:
Rhombencefalon (achterste hersenen)
Mesencefalon (middelste hersenen)
Prosencefalon (voorste hersenen)
,Elk van deze delen kan je weer verder opdelen, dus die bestaan elk uit een collectie met
verschillende structuren en elk hun eigen functie
Rhombencefalon:
Aan de Rhombencefalon kunnen we drie structuren onderscheiden:
1. Medulla = verlengde van het ruggenmerg en bevindt zich dus net in de schedel in de
hersenen en wordt daarom gerekend tot een craniale zenuw, omdat de sommige
zenuwbanen dus al binnen de schedel het merg verlaten. De medulla is van belang om vitale
reflexen te behouden, die gebeuren onvrijwillig en zijn nodig voor het in stand houden van
leven.
2. Pons = is ook een bron van craniale zenuwen en is een soort brug
waar verschillende zenuwbanen kruisen van de ene naar de
andere kant. Ze kruisen dus van de ene kant van het brein naar de
andere kant van het lichaam. Dat is belangrijk wat de meeste
functies in het menselijk lichaam worden gekruist aangestuurd. De
rechterhersenhelft is dus belangrijk voor het aansturen voor je
linker hand.
3. Cerebellum = betekend “kleine hersenen” en bevindt zich tegen de achterkant van je
brein/achterhoofd. Het cerebellum is vooral heel belangrijk voor je motoriek en dan vooral
dat beweging vloeiend plaats kan vinden, dus het gaat om balans en coördinatie. Dat doet
het niet alleen waar het gaat om motoriek, maar ook voor coördinatie van activiteit in en
tussen verschillende hersengebieden die bij dezelfde functie betrokken zijn.
Verder vormen de Medulla, pons en de middelste hersenen (mesencefalon) samen de hersenstam.
Mesencefalon:
De mesencefalon is bij zoogdieren erg klein en bij veel andere dieren zoals b.v. reptielen een veel
prominenter deel van het brein. In het mensenbrein spelen ze vooral een rol in feedbackloops en
functionele-loops, dus in samenwerking met andere hersengebieden spelen ze een
rol. Aan de mesencefalon kunnen we 4 structuren onderscheiden:
1. Tectum
2. Tegmentum
3. Colliculi
4. Substantia nigra
Prosencefalon:
De prosencefalon is het grootste gedeelte van het brein en kan opgedeeld worden in
twee delen, die zelf daarbinnen ook weer opgedeeld kunnen worden. Dit is bij de mens het meest
ontwikkeld en bestaat uit de grootste collectie structuren.
1. Diencefalon = “tussenhersenen” de thalamus en hypothalamus zijn hier het schakelstation
van het brein
* thalamus = ligt aan het einde van de hersenstam als een soort balletje/bolletje in het
midden van het brein. Het is een belangrijk “relay station”. Informatie die van buiten komt,
komt in eerste instantie de thalamus binnen. Ook veel cortico-corticale verbindingen lopen
via de thalamus, dus verbindingen tussen verschillende gebieden van de cortex.
*hypothalamus = ligt onder de thalamus en is ook een “relay station” maar dan
vooral gefocust op output en dan vooral op de output voor lichaamsfuncties die
, wat met hormonen te maken hebben. Het is dus de schakel tussen “er moet iets gebeuren in
het lichaam” en dan als reactie “ik ga bepaalde hormonen daarvoor loslaten”.
2. Telencefalon = “eindbrein”
* cerebrale cortex = de hersenschors en dus de buitenste laag van het brein,
hieraan kunnen 4 kwabben onderscheiden worden:
1. De occipitale kwab = gezichtsvermogen en visuele functies
2. Temporale kwab = gehoor, visuele en taalfuncties
3. Pariëtale kwab = sensorische functies, aandacht
4. Frontale kwab = motoriek, executieve functies, aspecten
van geheugen en emotie
*limbisch systeem = ligt subcorticaal dus onder de cortex.
Het is vooral belangrijk voor het emotioneel gedrag. Ook
heeft het een functie in geheugen. Deze structuur bestaat
uit
1. Gyrus cinguli
2. Fornix
3. Hippocampus
4. Amygdala
*basale ganglia = ligt ook subcorticaal. Het is vooral
belangrijk voor motoriek en dan in de zin of een beweging
wel of niet tot stand komt, het heeft dus een “poort-
functie”. Deze functie heeft het ook voor het afstemmen
voor de hersenactiviteit in andere gebieden. Het bestaat uit
1. Nucleus caudate
2. Putamen
3. Globus pallidus
Hersenhelften:
De hersenen bestaan uit twee min of meer symmetrische helften, ook wel hemisferen genoemd.
Veel informatie wordt ook gekruist verwerkt. Dat wil zeggen dat de rechterhersenhelft bewegingen
aanstuurt aan de linkerkant van het lichaam en vice versa. En dat bijvoorbeeld informatie uit het
linker visuele veld wordt in de rechterhersenhelft verwerkt. De hemisferen zijn met elkaar verbonden
via de corpus calossum, dat is een dikke bundel van zenuwbanen in het midden van het brein.
Grijze en witte stof:
Grijze stof zijn de cellichamen en de witte stof bestaat uit zenuwuitlopers. De witte stof is wit
