Dit document bevat een samenvatting van een aantal hoofdstukken van het boek Pedagogiek in Beeld. Deze hoofdstukken komen overeen met de stof die geleerd moet worden voor IPO 1A. De hoofdstukken staan niet op volgorde, maar dat komt omdat ze op de volgorde staan van de gegeven colleges.
IPO boek “Pedagogiek in beeld”
Hoofdstuk 4: Pedagogische ideeëngeschiedenis
Historische context:
In het eind van de 19e eeuw kwam er een betere volksgezondheid door meer medische
kennis en betere hygiëne. Dit zorgde voor de “Mental Hygiene Movement” die dachten dat
als je het lichaam gezond kon maken dit ook kon met de geest. Dus focuste ze zich op de
geestelijke gezondheid. Ook was psychoanalyse in opkomst, dat is het herleiden van
psychische problemen van volwassenen naar echte/ingebeelde gebeurtenissen in de jeugd
(Sigmund Freud). Er werd veel onderzoek gedaan naar ontwikkeling van jonge kinderen, om
zo een wijze te vinden om ze gezond van geest te laten opvoeden. Zo kwam ook langzaam
het idee dat ontwikkeling voor het grootste deel bepaald werd door opvoeding. Men dacht
tot toen dat ontwikkeling gewenst gedrag kon realiseren, maar niet dat het verder bijdroeg
aan ontwikkeling en het ook kon beschadigen. Daarna werd er meer gekeken naar het gezin
en relatie tussen moeder en kind (moeder was oorzaak van waar kinderen terecht kwamen).
Bowlby en Ainsworth deden hier onderzoek naar en kwamen met een nieuwe theorie: De
gehechtheidstheorie.
Bowlby ’s vormende jaren:
Bowlby kwam uit een rijk gezin en kreeg tot zijn 11e privéles, daarna ging hij naar een
kostschool. Dit vond hij een verschrikkelijke plek. Bowlby had medicijnen en psychologie
gestudeerd en werkte op 2 progressieve scholen die sterk beïnvloedt waren door
psychoanalytische denkbeelden. Op een van deze scholen kreeg hij te maken met moeilijk
opvoedbare kinderen en werden met onaangepast gedrag behandeld. Dit waren kinderen
met een “affectieloos karakter”, oftewel ze konden geen emotionele band met anderen
aangaan. Een reden was dat deze kinderen door hun primaire opvoeders waren verlaten.
Problematische gevolgen van scheiding van de moeder werd voor hem een belangrijk
thema. Bowlby werd door Melanie Klein opgeleid tot psychoanalyticus. Ze hadden wel beide
een ander idee over de oorzaak van geestelijke aandoeningen. Klein dacht dat ze
voortkwamen uit onderbewuste fantasieën uit de kindertijd. Bowlby dacht dat emotionele
stoornissen verband hielden met feitelijke gebeurtenissen van het kind. Hij stelde ook dat
scheiding van moeder gedurende de eerste 3 jaar zou leiden tot emotioneel teruggetrokken
en affectieloos gedrag op latere leeftijd.
Scheiding als onderzoeksthema van Bowlby:
Bowlby probeerde een verklaring te vinden voor het gedrag van jonge kinderen dat ze laten
zien als zij worden gescheiden van moeder of primaire verzorger. Het thema scheiding was
dan ook de rode draad in zijn werk. Bowlby was ook maatschappelijk betrokken en pleitte
voor veiligheid van kind en verandering: niet de kinderen weghalen bij familie tijdens WW2,
betere bezoekmogelijkheden ziekenhuis voor ouders. Hij deed ook een onderzoek met
delinquente jongeren en een controle groep van “normale” kinderen. Er bleek dat bij de
delinquente groep de helft op jonge leeftijd gescheiden was de hun moeder. Hij stelde
hiervan een rapport op met de conclusie dat langdurige scheiding tussen jonge kinderen en
moederlijke zorg, schadelijke en verstrekkende gevolgen heeft op karaktervorming en
toekomstig leven.
, Invloed psychoanalyse en ethologie op gehechtheidstheorie:}
Bowbly probeerde eerst vanuit psychoanalytisch kader te verklaren, het werd de
“baatzuchtige liefde” of “cupboard-love theory” genoemd. De meest gangbare verklaring
voor een sterke band tussen moeder en kind was volgens deze theorie het voeden. De
moeder bevredigt fysiologische behoeften, zoals warmte en voeding, en is daardoor de bron
van alle bevrediging en liefde. Echter stelde deze verklaring Bowlby niet tevreden. Hij
wendde zicht tot de ethologie. Ethologen bestuderen dierlijk gedrag in natuurlijke omgeving
en stellen daarbij fundamentele ‘waarom-vragen’. De vragen gaan over functie, oorzaak,
individuele ontwikkeling en evolutie van het gedrag. Bowlby kwam eerst in contact met
Lorenz. Hij introduceerde Bowlby het concept “imprinting”, oftwel inprenting, en volgens
Bowlby was het wellicht het meest relevant. Blijkbaar bestond er zoiets als een aangeboren
basis voor de relatie tussen moeder en kind. Dit gaat volledig in tegen de psychoanalytische
verklaring die stelt dat de band aangeleerd is. Bowbly nam na al zijn onderzoeken een eigen,
veel complexere en controversiële hypothese aan, namelijk: Gehechtheidsgedrag bevat 5
verschillende instinctieve, aangeboren componenten zoals: zuigen, grijpen, volgen, huilen en
lachen. Deze reacties zorgen dat contact met de moeder behouden blijft of hersteld wordt
wanneer het verbroken is. Hij zag dus gedragingen als deel van een gedragssysteem met
evolutionair doel.
Gelijktijdig met Bowlby beschreef Harry Harlow het experiment waarin van de moeder
gescheiden jonge resusapen de keuze kregen tussen verschillende surrogaatmoeders: een
voedende vs niet voedende en van badstof vs van ijzerdraad. Harlow liet zien dat de apen
een sterke voorkeur hadden voor de moeder van badstof, ook als ze geen voeding gaf.
Hierdoor stelde Harlow dat voor een emotionele band tussen moeder en kind niet alleen
voeding, maar ook liefde (warmte/geborgenheid) nodig is. Dit was het empirische bewijs
voor de “cupboard-love theory”.
Mary Ainsworth’s achtergrond en ontmoeting met Bowlby:
Ainsworth studeerde vanaf haar 16e psychologie en werd een leerling van William Blatz. Van
hem hoorde ze voort het eerst over de “theory of security”. Blatz bestudeerde hoe normale
kinderen zich ontwikkelen en welk type opvoeding zou zorgen voor psychisch gezonde
kinderen. Om dit te onderzoeken ontwikkelde hij de “security theory”. Deze theorie
veronderstelt dat je mentaal gezond bent als je genoeg zelfvertrouwen hebt om
consequenties van je beslissingen/daden te accepteren, of als je iemand in je omgeving hebt
waar je op kunt vertrouwen om dat te doen. Hij wilde de mate van security kunnen meten
en begeleidde Ainsworth bij haar promotie onderzoek waarmee met vragenlijsten de
security van adolescenten in hun relatie met ouders en vrienden kon worden weergegeven.
Nadar Ainworth getrouwd was en in London was gevestigd ging ze voor Bowlby werken en
deed ze samen met James Robertson onderzoek naar gevolgen van scheiding van moeder en
kind en bracht ze de emotionele reacties daarop in beeld. Toen Ainsworth naar Uganda ging
maakte ze haar eigen onderzoek over ontwikkeling van de moeder-kind relatie en keek
hierbij naar gedragspatronen.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper jasmijnvdhoff. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,49. Je zit daarna nergens aan vast.
