Samenvatting Organisatiekunde – Blok 1.3
De evolutie van organisatie & management
Wat is organisatiekunde?
‘Een interdisciplinaire wetenschap die zich bezighoudt met het bestuderen van het gedrag van
organisaties alsmede de factoren die dit gedrag bepalen en de wijze waarop organisaties het meest
doeltreffend bestuurd kunnen worden.’
De definitie van organisatiekunde omvat twee aspecten van het vakgebied, namelijk:
1. Een descriptief aspect. Dit is een beschrijving van het gedrag van organisaties, met de
motieven en gevolgen.
2. Een prescriptief aspect. Dit is een advies over te volgen handelwijze en organisatie-
inrichtingen.
Interdisciplinariteit: de organisatiekunde bevat veel elementen die afkomstig zijn uit andere
wetenschappen. Bij het bestuderen van organisatiekunde spelen vele wetenschappelijke
vakgebieden (disciplines) een rol.
Multidisciplinair: als we alle bijdragen uit deze vakgebieden verzamelen die we nodig hebben voor
een onderzoek of project is dit echter nog geen interdisciplinaire aanpak, maar een zogenoemde
multidisciplinaire aanpak.
Een interdisciplinaire aanpak gaat nog een stap verder. Dat wil namelijk zeggen dat de verschillende
bijdragen naar hun specifieke belang worden afgewogen en worden gebruikt voor de ontwikkeling
van een nieuwe benadering, waarbij het onderwerp in zijn totaliteit wordt beschouwd.
Besturing: zijn pogingen tot gericht beïnvloeding. Meer toegespitst op organisaties kunnen we
besturing omschrijven als het richting geven aan processen die in een organisatie plaatsvinden.
Doeltreffendheid of effectiviteit: de mate waarin de besturing slaagt.
Hoofdstuk 1 - Omgevingsinvloeden
Organisaties zijn een onderdeel van de maatschappij of samenleving. De samenleving kan worden
opgevat als de omgeving waarbinnen organisaties functioneren. De omgeving van organisaties
bestaat uit partijen of belanghebbenden, zoals afnemers, leveranciers, concurrenten en
vermogensverschaffers.
Omgevingsinvloeden: zijn in mindere mate door de organisatie zelf te beïnvloeden, maar ze zijn wel
van groot belang. Denk aan: economische ontwikkeling, technologische ontwikkeling, invloed van het
milieu en demografische ontwikkelingen. Deze omgevingsinvloeden worden omgevingsfactoren
genoemd.
,De organisatie met omringende partijen en omgevingsfactoren:
Afstemming: het richten van de organisatie op de omgeving.
Partijen
Partijen uit de omgeving
Afnemers Zij oefenen vraag uit naar producten / diensten. De organisatie
ontleent haar bestaansrecht aan het voorzien in deze behoefte.
Leveranciers Het gebruik van andere producten / diensten van andere
organisaties door een organisatie. Organisaties stellen eisen aan
leveranciers zoals: kwaliteit, prijsniveau en levertijd.
Concurrentie Concurrenten bepalen de speelruimte die organisaties hebben op de
markt daar waar het gaat om productaanbod, prijs- en
kwaliteitsniveau, keuze van distributiekanalen, etc.
Vermogensverschaffers Denk aan: aandeelhouders, financiële instellingen,
investeringsmaatschappijen en de overheid.
Werknemers Vormen het belangrijkste kapitaal van iedere organisatie en kunnen
als kritische succesfactor worden beschouwd.
Belangenorganisaties Dit zijn organisaties die de belangen van een bepaalde groep
mensen behartigen.
Overheidsinstellingen Toezien op de naleving van de regels die door de overheid zijn
uitgevaardigd.
Media Zoals: internet, kranten, weekbladen, televisie en radio.
De mate waarin de hiervoor genoemde partijen invloed kunnen uitoefenen op organisaties is
afhankelijk van veel factoren. Van groot belang hierbij is de machtspositie. Organisaties kunnen niet
om de omgevingspartijen heen en zal moeten zorgen voor een optimale relatie.
,Omgevingsfactoren
Omgevingsfactoren
Milieufactoren Een schone leefomgeving en een gezond klimaat zijn belangrijke
elementen voor een gezonde economie. Klimaatverandering is een
wereldwijd vraagstuk. Er wordt een klimaatbeleid ontwikkeld.
Door te veel broeikasgassen (vooral CO2) in de lucht verandert het
klimaat, met grote gevolgen voor flora en fauna, oogsten en
waterstanden. De verschillende gebieden en de besproken CO2
reductie zijn:
• Woningen (7% minder uitstoot), huis goed isoleren en het
verwarmen met duurzame warmte.
• Elektriciteit (41% minder uitstoot), een vrije
elektriciteitssysteem is het doel op dit gebied.
• Industrie (29% minder uitstoot), het efficiënter
gebruikmaken van warmte en het hergebruiken van
grondstoffen om de doelstelling te behalen.
• Landbouw (7% minder uitstoot), reductie van
methaanmissie in de vleesindustrie, beter landgebruik,
minder kunstmest, etc.
• Mobiliteit (15% minder uitstoot), elektrisch rijden.
De milieu-uitdaging waarvoor elke organisatie staat, kent 3
dimensies:
1. Het schoonmaken van de huidige activiteiten.
2. Het benutten van nieuwe kansen.
3. Het werken aan een duurzame toekomst.
Technologische factoren Deze zijn essentieel voor de (internationale) concurrentiepositie van
ons bedrijfsleven. Worden vaak de motor van onze economie
genoemd. Er is sprake van continue verbetering van
productiemethoden en innovaties van goederen en diensten.
Biotechnologie: heeft betrekking op levende organismen.
Informatietechnologie: betreft toepassing van micro-elektronica en
heeft betrekking op de opslag en bewerking van informatie.
Deze ontwikkelingen zullen de komende jaren van grote invloed zijn
op alle organisaties. De belangrijkste gevolgen hiervan zijn:
A. De wijze waarop werk wordt verricht zal fundamenteel
veranderen.
B. Een integratie van functies.
Er kunnen 3 vormen van integratie worden onderscheiden:
1. Binnen de organisatie.
2. Tussen organisaties.
3. Elektronische markten.
C. Verandering in schaalvoordelen en besluitvorming.
Demografische factoren Zijn de omvang groei en samenstelling van de bevolking. Bepalen in
grote mate op welke markt organisaties zich richten en welke
goederen en diensten ze aanbieden.
Als onderleeftijd voor senioren wordt 50 jaar gehanteerd: rondom
deze leeftijd doet zich een aantal veranderingen voor. (Kinderen
gaan het huis uit, er ontstaat veel vrije tijd, er is een herziening en
invulling van nieuwe activiteiten en de kans op gezondheidsklachten
neemt toe.)
, Economische factoren Deze bepalen in belangrijke mate het succes van organisaties.
Ontwikkeling ten aanzien van de groei van het nationaal inkomen
spelen hierbij een belangrijke rol. De inkomensverdeling is een
ander belangrijke factor, veranderingen kunnen een belangrijke
invloed hebben op de omvang van bepaalde markten.
Internationale economische ontwikkelingen:
• De economische groei in verschillende landen.
• Valutaschommelingen.
• Ontwikkeling van de rentestand.
• Ontwikkeling van het buitenlandse loonpeil.
Politieke factoren De overheid tracht de gang van zaken in het economisch leven te
sturen. Zo kan de overheid bijvoorbeeld invloed uitoefenen op het
prijsniveau, de inkomensverdeling, de arbeidsmarkt, de
betalingsbalans en de economische groei.
Er kunnen 5 vormen van economische integratie onderscheiden
worden:
1. Een vrije handelszone.
2. Een douane-unie.
3. Een gemeenschappelijke markt.
4. Een economische-unie.
5. Een volledige politieke en economische unie.
Binnen de EU is sprake van een gemeenschappelijke interne markt.
Deze is gebaseerd op een 4-tal economische vrijheden:
a. Vrijheid van goederenverkeer.
b. Vrijheid van dienstenverkeer.
c. Vrijheid van kapitaalverkeer.
d. Vrijheid van personenverkeer.
Voordat er sprake is van een open interne markt zal eerst nog een
aantal belemmeringen op diverse terreinen moeten worden
opgeheven, zoals:
a. Fysieke belemmeringen. (Douanecontroles)
b. Belemmeringen van technische aard. (Voorschriften voor
productnormen, in de bepaling van het ondernemingsrecht
en de afscherming van de markt voor overheidsaankopen.)
c. Fiscale belemmeringen. (Verschillen in btw-tarieven en
accijnzen.)
MKB = Midden- en Kleinbedrijf.
Maatschappelijke factoren In de samenleving is de behoefte groot om invloed uit te oefenen op
organisaties, omdat er kritiek is op zaken zoals
milieuverantwoordelijkheid van bedrijven, geluidshinder, ethische
aspecten van ondernemen en medezeggenschap in organisaties.
Wat is MVO? Geeft het bedrijf een bewuste en structurele invulling
aan de maatschappelijke verantwoordelijkheid, op een wijze die
verdergaat dan waartoe de wet verplicht.
Bij MVO is winstmaximalisatie niet het enige doel, het creëren van
waarde staat centraal, dat wil zeggen waarde voor de klanten, de
werknemers, de aandeelhouders, het milieu, het klimaat en de
maatschappij (Stakeholderbenadering).
Vaak wordt gesproken over 3 dimensies:
1. People: Prestaties van de onderneming op sociaal-ethisch
gebied.
