, Hoofdstuk 1
Volgens de indeling van Duijker (1959) dient er een onderscheid te worden gemaakt tussen
basisdisciplines en toepassingsgerichte disciplines.
De psychologische functieleer Klinische psychologie
De ontwikkelingspsychologie de arbeids- en organisatiepsychologie
De gedragsleer de onderwijspsychologie
De persoonlijkheidspsychologie
de methodenleer
Klinische psychologie houdt zich bezig met afwijkend, slecht aangepast en abnormaal menselijk
gedrag. Men richt zich op: diagnose, classificatie, behandeling, preventie en onderzoek
(Clininal psychology ook wel 'Abnormal psychology').
Abnormaal gedrag kan betrekking hebben op verschillende aspecten van het menselijk
functioneren:
• Gedrag, gedachten, belevingen van de individuele persoon
• Gedrag, gedachten, belevingen in relatie met anderen
'Abnormaal' gaat uit van afwijkend gedrag van veronderstelde norm
Bijv. excessief drinken (gedrag), dwanggedachten en extreme angst (beleving)
Afwijkingen van de norm kunnen betrekking hebben op verschillende aspecten van het menselijke
functioneren:
1. In de eerste plaats kan het gaan om aspecten van de individuele persoon. Er kan daarbij
sprake zijn van afwijkend gedrag, van afwijkende gedachten en van afwijkende belevingen. Die
afwijkingen kunnen afzonderlijk optreden, maar in veel gevallen is er een combinatie van
afwijkingen op deze drie gebieden.
2. In de tweede plaats kunnen mensen ook afwijken van de norm in de relaties met andere
mensen. Deze afwijkingen van wat normaal is binnen sociale relaties, hebben vaak weer
repercussies voor het gedrag, de gedachten en belevingen binnen het individu. (de jongere die
contacten met leeftijdsgenoten uit de weg gaat kan gaan denken dat het hem nooit zal lukken
om vrienden te krijgen en kan worden gekweld door gevoelens van eenzaamheid).
Abnormale gedragingen, gedachten en gevoelens kunnen alleen worden verklaard tegen de
achtergrond van normale processen.
Verschil klinisch psycholoog en psychiater: De klinisch psycholoog heeft een academische
opleiding in de psychologie voltooid, terwijl de psychiater een academische opleiding geneeskunde
heeft gevolgd. Klinisch psychologen zijn in methodologisch opzicht vaak beter onderlegd dan
psychiaters. Daar staat tegenover dat psychiaters, door hun medische scholing, doorgaans meer
verstand hebben van de biologische aspecten van mentale stoornissen. Psychiaters mogen ook
psychofarmaca voorschrijven.
Aspecten van afwijkend gedrag die bepalen of er sprake is van 'abnormaal' of pathologisch gedrag
(7 factoren van Seligman et al.):
• Er is sprake van persoonlijk lijden
• Het gedrag is disfunctioneel (hindert dagelijks functioneren, bijv. angst of alcoholisme)
2
, • Het gedrag is irrationeel of onbegrijpelijk (voor anderen, bijv. Boulimia-nervosa)
• Het is onvoorspelbaar en men is de controle erover kwijt
• Het gedrag is opvallend en onconventioneel
• Het gedrag brengt een ongemakkelijk gevoel bij anderen teweeg (bijv. slapen op straat)
• Met het gedrag worden morele normen overtreden
Niet elk gedrag hoeft voor te komen, minstens één moet voorkomen om van abnormaal gedrag te
kunnen spreken.
De DSM-IV-TR definitie van mentale stoornissen:
Definierende kenmerken:
Een gedrags- of psychologisch syndroom dat samengaat met:
1. actueel lijden of
2. onvermogen (te kort schieten op een of meer belangrijke gebieden van het functioneren), of
met
3. een significant toegenomen risico om dood te gaan, pijn te lijden, of de persoonlijke vrijheid te
verliezen.
Uitsluitende omstandigheden.
Het syndroom moet niet louter:
1. Een te verwachten en cultureel aanvaarde reactie zijn op een bepaalde gebeurtenis.
2. Bestaan uit ‚deviant’ gedrag
3. Uitvloeisels zijn van conflicten tussen het individu en de maatschappij
In deze definitie ligt de nadruk op de nadelige gevolgen die een gedrags- of psychologisch
syndroom voor de betrokkene kan hebben.
Mentale stoornissen worden gedefinieerd door clusters van disfunctionele gedragingen, die
samengaan met persoonlijk lijden, of met een verslechtering van het functioneren.
In DSM-IV-TR wordt nadrukkelijk gesteld dat het systeem geen mensen classificeert, maar
stoornissen die mensen hebben. In plaats van termen als een alcoholist wordt dan gebruikt:
iemand die lijdt aan alcoholonafhankelijkheid.
Om te voorkomen dat de definitie van mentale stoornissen een instrument zou worden voor sociale
repressie zijn tevens 3 uitsluitende omstandigheden geformuleerd:
1. Allereerst sluit de definitie daardoor te verwachten en cultureel aanvaarde reacties uit van de
mentale stoornissen. Zo worden rouwreacties na het overlijden van een dierbare niet als een
psychische stoornis beschouwd. Van een stoornis (pathologische rouw) is dan pas sprake als
blijkt dat het rouwproces ook na enkele jaren nog niet is voltooid.
2. Ten tweede sluit deze definitie langdurig deviant gedrag uit dat voortvloeit uit het behoren tot
een politieke, religieuze of seksuele minderheid. Ook sluit de definitie gedragingen uit die
samenhangen met de religieuze overtuiging of etnische achtergrond van een persoon en
gangbaar zijn in de cultuur waar diegene deel van uitmaakt.
3. Ten derde moet het afwijkende gedrag niet voortkomen uit een persoonlijk conflict tussen
individu en maatschappij, aldus de definitie van de American Psychiatric Association. Hierbij
wilden ze voorkomen dat bijvoorbeeld excentrieke kunstenaars die in hun werk de meest
individuele expressie van de meest individuele emotie leggen, niet als mentale gestoorden
werden beschouwd.
De jong (1996) beschrijft enkele voetangels en klemmen die de diagnostiek van psychische
problemen bij migranten en vluchtelingen bemoeilijken en tot twee typen fouten kunnen leiden:
fout-positieve diagnosen en fout-negatieve diagnosen. Naar zijn mening zijn westerse
classificatiesystemen, zoals DSM, onvoldoende gedifferentieerd om psychische stoornissen bij
allochtonen adequaat te kunnen diagnosticeren.
3
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Eveline-hendrix. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,49. Je zit daarna nergens aan vast.