Lesdoelen CGO
Casus 1
De student kan uitleggen wat het SAFE-model inhoudt en hoe deze werkwijze gerelateerd is aan
het methodisch verpleegkundig handelen.
Het SAFE-model biedt een multidisciplinaire weergave van het klinisch redeneer proces binnen het
methodisch verpleegkundig handelen. Het SAFE-model is een rapportage methodiek, waarbij
gedragingen objectief weergegeven worden en verpleegkundige acties en diagnoses vastgesteld
worden. Het SAFE-model biedt steun bij het opstellen van een behandelplan of kortweg het
overzichtelijk maken van een casus of situatie.
S: situatie (gedragsobservatie en context);
A: actie (interventies/proactief beleid/crisisplan);
F: follow-up (vervolgacties en monitor focus);
E: evaluatie (objectivering patiënten uitkomst binnen bepaald tijdspad).
De student kan op basis van het SAFE-model behandel en herstel perspectieven vaststellen voor
een cliënt in de GGZ.
Aan de hand van het raamwerk voor klinisch redeneren kunnen behandel en herstel perspectieven
vastgesteld worden, ook voor een cliënt in de GGZ. Het raamwerk wordt zoveel mogelijk samen met
de cliënt ingevuld. Hieronder een lege versie van het raamwerk klinisch redeneren.
Predispositie Triggers In standhoudende factoren
Biologisch
Psychologisc
h
Sociaal
Draagkracht Draaglast Beschermende factoren
Biologisch
Psychologisc
h
Sociaal
Taboes Wel beïnvloedbaar Niet beïnvloedbaar
Biologisch
Psychologisc
h
Sociaal
Narratieve betekenisgeving onderdelen
Betekenisgeving klachten door de patiënt
Betekenisgeving klachten in (sub)cultuur
Betekenis klachtenpatroon in levensfase
Relevante herhalingsfenomenen in biografie
Herstel en behandelperspectieven
Hersteldoelen van de patiënt zelf
Verwachtingen van naasten
Korte termijn behandeldoelen
Lange termijn behandeldoelen
, De student kan uitleggen wat veel voorkomende oorzaken en gevolgen zijn van een borderline
persoonlijkheidsstoornis.
Er is geen eenduidige oorzaak aan te wijzen voor het ontstaan van een persoonlijkheidsstoornis. Vaak
is er sprake van een wisselwerking tussen op elkaar ingrijpende erfelijke en omgevingsfactoren. Zo
zijn er aangeboren aspecten; voor een deel is een persoonlijkheidsstoornis aangeboren, namelijk wat
betreft het temperament en de stressgevoeligheid. Ook hebben vroege hechting, affectregulatie en
mentaliseren invloed op de ontwikkeling van een persoonlijkheidsstoornis. Daarnaast is de
ontwikkeling in de eerste levensjaren erg belangrijk; denk hierbij aan de ontwikkeling van het
zelfbeeld. Ten slotte zijn levensgebeurtenissen en traumatisering van invloed op het ontstaan van
een borderline persoonlijkheidsstoornis. Beinvloedbare factoren bij persoonlijkheidsstoornissen:
Het beloop van de stoornis kan wisselen. In de adolescentie wordt de
borderlinepersoonlijkheidsstoornis vaak gekenmerkt door impulsief, schadelijk gedrag. in de vroege
volwassenheid overheerst een beeld van heftige en chronische instabiliteit, zowel emotioneel als
sociaal, met ook het grootste risico op suïcide, ernstige gezondheidsrisico’s door automutilatie en
impulsief gedrag, en een groot appel op de gezondheidszorg. Rond het veertigste jaar neemt de
stabiliteit in het algemeen toe. Patiënten functioneren dan vaak redelijk en voldoen niet langer aan
het vereiste aantal criteria om een borderlinepersoonlijkheidsstoornis te diagnosticeren. Echter, ze
zijn vaak wel ongelukkig, chronisch somber en voelen zich eenzaam. Vaak gaat de
borderlinepersoonlijkheidsstoornis samen met verslaving, eetstoornissen, depressie, post-
traumatische stressstoornis, aandachtdeficiëntie-/hyperactiviteitstoornis (ADHD) en andere
persoonlijkheidsstoornissen.
De student kan belangrijke aandachtspunten formuleren voor de zorgverlening aan mensen met
een borderline persoonlijkheidsstoornis.
Verpleegkundigen hebben te maken met patiënten met een persoonlijkheidsstoornis is diverse
settings (ambulant, deeltijd, klinisch). Naast het bieden van verpleegkundige zorg kunnen
verpleegkundigen als (mede) behandelaar aan een geprotocolleerde therapie deelnemen, zoals DGT
en MBT. Het bieden van verpleegkundige zorg aan patiënten met een persoonlijkheidsstoornis wordt
vaak als ‘lastig’ ervaren. Dit komt doordat de symptomen vaak gecompliceerd worden of juist
verergeren door problemen in de interactie met de omgeving. Wanneer iemand met een persoonlijk-
heidsstoornis in de hulpverlening terecht komt, dan werken de gebruikelijke verpleegkundige
interventies die goed uitpakken bij andere psychiatrische stoornissen zoals psychose of depressie,
onvoldoende of zelfs averechts. Hierdoor kunnen gevoelens van onmacht of irritatie ontstaan bij de
hulpverlener, of conflicten ontstaan met de patiënt. De verpleegkundige kan het ‘lastige’ gedrag op
zichzelf gaan betrekken, zien als manipulatief of pesterij en daarop reageren door bijvoorbeeld
voorzichtiger te worden in de omgang met de patiënt; hij kan moeite hebben met grenzen stellen, of
juist hele strakke grenzen hanteren, op eieren gaan lopen of reddersideeën krijgen.
, De relatie is dan niet langer neutraal. Het opbouwen en in stand houden van een werkrelatie die
gericht is op gelijkwaardigheid en het samen werken aan behandeldoelen waarover men het eens is,
is een belangrijk en effectief instrument in de zorg voor patiënten met een persoonlijkheidsstoornis.
Hoe dit te doen?
- Het hanteren van een juiste overdracht;
- Gebruik maken van de dramadriehoek (redder, aanklager, slachtoffer);
- Het hebben van een juiste basishouding (validering, openheid en onbevooroordeeldheid);
- Authenticiteit en openheid nastreven;
- Het begrenzen van verantwoordelijkheden;
- Het hanteren van voorspelbaarheid en betrouwbaarheid;
- Noodzakelijke randvoorwaarden bespreken;
- Gespreksvoeringmethodieken toepassen (MGV, oplossingsgerichte gespreksvoering, etc.);
- Gebruik maken van de omgeving van de patiënt (gezin, familie en directbetrokkenen);
- Overeenstemming over de gebruikte therapievorm.
De student heeft kennis van de inhoud en werkwijze van de zorgvorm Intensive Home
Treatment.
Intensive home treatment (IHT) wordt ingezet als er een crisissituatie dreigt en reguliere zorg
onvoldoende is. ‘beter worden doet men thuis’ is de insteek. Het team is 24/7 beschikbaar en
bereikbaar. Het doel hiervan is het voorkomen van een opname. Mocht dit toch gebeuren dan wordt
er alles aan gedaan om deze opname zo kort mogelijk te houden. Een IHT-team bestaat uit:
psychiater, psycholoog, arts-assistent, verpleegkundigen, sociaalpsychiatrisch verpleegkundigen en
verpleegkundig specialist.
De student kent een aantal dominante maatschappelijke standpunten ten aanzien van
dwangtoepassing en is zich bewust van de complexiteit van debat.
Dwangtoepassing valt onder de nieuwe Wet Zorg en Dwang (Wzd). Wanneer onvrijwillige zorg moet
worden geleverd aan iemand met dementie of een verstandelijke beperking is deze wet van
toepassing. Deze nieuwe wet gaat uit van verschillende situaties waarbij wél dwangverpleging
toegepast mag worden (‘nee, tenzij…’). De meeste Nederlandse zorgverenigingen (Alzheimer
Nederland, V&VN, Actiz) zijn het niet eens met het nieuwe wetsvoorstel rondom dwangverpleging.
Zij hebben de mening dat mensen met dementie ondanks de psychische aandoening niet met dwang
verpleegt mogen worden, of in ieder geval zo min mogelijk. Dit is een complex debat aangezien de
patiënten groep in kwestie vaak niet meer volledig wilsbekwaam is. Wanneer iemand met dementie
niet meer wil douchen en agressie vertoont, moet bepaald worden welke normen en waarden
zwaarder wegen; veiligheid van het personeel en de cliënt en de hygiëne versus de autonomie van de
zorgvrager. Hierbij wordt vaak uitgegaan van de wilsonbekwaamheid en het idee dat de zorgvrager
geen zelfstandige, verstandige keuzes meer kan maken. In zulke gevallen wordt vaak dwang
toegepast, maar lang niet alle familieleden, collega’s en andere betrokkenen zijn het hiermee eens.
