2021 – 2022 Economie van de publieke sector
Hoorcollege 1: Introduction & Public sector in an open economy and economic arguments
for public intervention + H1
Publieke sector economie
- Analytisch, nauwelijks wiskundig
- Intentie: begrijpen (waarom?)
- Biedt een basis voor andere economische cursussen (en meer)
Economische perspectief
Economische probleem: schaarste
- Economische wensen in principe onbeperkt
- Ongelimiteerde bronnen
Afbakening van het vakgebied
- Public finance → het economische veld dat overheid belastingen en bestedingsbeleid analyseert
o Het is niets meer dan een discussie over de relatie tussen het individu en de staat.
- Synoniemen voor public finance zijn:
o Publieke sector economie
o Publieke economie
- Wat is geen onderdeel van public finance?
Drie onderdelen van public finance
- Op het moment dat de markt niet levert, heeft de maatschappij de keuze om het de overheid te
laten leveren of niet
o Als de samenleving iets wil, dan zal dat via de overheid gaan.
o De preferenties van de maatschappij komen via het electorale proces naar voren
▪ In principe zijn wij, de samenleving, de baas over de overheidsuitgaven
- Het streven van een land naar volledige werkgelegenheid
o Als iedereen werkt, hebben we de grootste koopkracht en kunnen mensen zelf de broek
aanhouden en zelf beslissen wat ze willen en nodig hebben.
- Via ons belastingsysteem en via het doen van sociale verzekeringen aan minderbedeelden, de
verdelingsfunctie naar boven komt.
Public finance and ideologie
- Organische kijk op de overheid
o Deze visie vat de samenleving op als een natuurlijk organisme. Elk individu maakt deel uit
van dit organisme en de overheid kan worden gezien als het hart ervan.
o Het individu heeft alleen betekenis als onderdeel van de gemeenschap, en het welzijn van
het individu wordt gedefinieerd met betrekking tot het welzijn van het geheel.
▪ Zo wordt de gemeenschap benadrukt boven het individu
o De doelen van de samenleving worden bepaald door de staat, die probeert de samenleving
naar hun realisatie te leiden.
o We moeten een theorie bouwen over wat de overheid zou moeten doen.
- Mechanische kijk op de overheid
o In deze visie is de overheid geen organisch onderdeel van de samenleving. Het is eerder een
apparaat dat door individuen is gecreëerd om hun individuele doelen beter te bereiken.
▪ Het individu in plaats van de groep staat centraal
• Verschillende groepen van de samenleving hebben een andere kijk op deze
visie.
,The legal framework
- Federal governments
o Het congres heeft de bevoegdheid om
belastingen heffingen, belastingen en
accijnzen te heffen en te innen.
- State governments
o Alles wat niet tot het congres is
gericht qua belastingen, wordt
overgelaten aan de staten of het volk
o Federale constitutionele provisions
▪ Speciale regels of wetten gemaakt voor een constitutie
• Kan voor zowel het land als een staat zijn
o State constitutions
▪ Alle wetten voorzien in alle vormen van staats- en lokale overheidsfinanciën.
- Lokale governments
o Haal de macht om belasting te heffen en uit te geven aan de VS
o Fiscale onafhankelijkheid van lokale overheden
- Nederland: belasting
o Op niveau van het Rijk
o Gemeente is bevoegd om geld op te halen op bepaalde vlakken, maar de Rijksoverheid
houdt zich bezig met het totale pakket.
o In de wet staat dat de nationale politiek over het belasting inkomen gaat.
The size of government
- Hoe meet je de grootte van de overheid? Staat, lokaal en federaal overheidsuitgaven over geselecteerde jaren
o Aantal werknemers
o Jaarlijkse uitgaven
Er meer verstandige (en gebruikelijke) benadering is om de
omvang van de overheid te meten aan de hand van het
volume van de jaarlijkse uitgaven, waarvan er in principe
drie soorten zijn:
- Types van overheidsuitgaven
o Aankopen van goederen en services
▪ De overheid koopt een breed scala
aan artikelen, van raketten tot
diensten van ecologen.
o Inkomensoverdrachten aan mensen,
bedrijven of andere overheden
▪ De overheid neemt inkomsten van
sommige personen of organisaties
en geeft deze aan anderen
o Rentebetalingen
▪ De overheid leent vaak om haar
activiteiten te financieren en moet,
zoals elke kredietnemer, rente
betalen aan haar schuldeisers
In de bovenste afbeelding (mediapresentatie) lijkt het of
Amerika slechter gaat dan bijvoorbeeld Frankrijk, maar
door de onderste afbeelding (onderzoek afbeelding) krijg je te zien dat het verschil minder groot is dan het
in de media geprojecteerd wordt.
,De federale overheid specificeert haar uitgaven in een document dat de budget documenten worden
genoemd (unified budget).
Federale uitgaven en inkomsten
Federale uitgaven en inkomsten
De federale overheid specificeert haar uitgaven in een document dat de budget documenten worden
genoemd (unified budget).
- Er gaat altijd meer uit dan erbinnen komt.
o De overheidsuitgaven zijn zowel nominaal als reëel, absoluut, per hoofd van de bevolking en
als percentage van het bruto binnenlands product gestegen.
- Social security: pensioenen
- Income security: andere sociale uitkeringen
- Defensie-uitgaven en sociale zekerheid zijn de grootste componenten van de federale begroting. Ze
worden op de voet gevolgd door programma's voor inkomenszekerheid, Medicare en andere
gezondheidsprogramma's.
- Het persoonlijk inkomen en de loonheffingen voor sociale verzekeringen zijn de grootste bronnen
van inkomsten van de federale overheid.
Lokale en staats uitgaven en inkomsten
Samenstelling van federale belastingen
- Een vergelijking van 1965 en 2008
Een blik op Nederland
- Er wordt altijd meer uitgeven dan er
binnenkomt
- Als je geld tekortkomt, kan je
aankloppen bij de EU en dan kan je
geld lenen.
- Hierdoor krijg je een schuld bij de EMU
, Hoorcollege 2: Introduction & Public sector in an open economy and economic arguments
for public intervention + H2 & H3
Tools of positive analysis
De rol van theorie is een handig beginpunt om de impact van overheidsbeleid te analyseren, omdat het
nadenkt over de factoren die het gedrag van het individu kan beïnvloeden.
- Economisch model
o Doel = simpele weergave van de werkelijkheid
o Deugd van eenvoud
o Een model beoordelen
o Beperkingen van modellen
- Empirische analyse
o Eerst de theorie vormen en daarna kijken wat er waar is met een empirische analyse
Door het invoeren van verschillende factoren, zoals bijvoorbeeld belasting heffen, kunnen 2 effecten zich
opdoen
- Substitutie effect – de neiging van een persoon om meer van het ene dan van het andere goed te
consumeren, door een relatieve daling in de prijs van het ene goed ten opzichte van het ander
- Inkomenseffect – het effect van een prijsverandering op de gevraagde hoeveelheid, door het feit
dat het inkomen is veranderd
o Bij een normaal goed zal de vraag naar het goed stijgen als het inkomen stijgt en de vraag
zal dalen als het inkomen daalt
Causatie versus Correlatie
- Statistische analyse
o Correlatie
▪ De meting in welke mate twee variabelen zich samen verhouden
▪ Een statistische verband is geen correlatie
o Treatment groep
▪ Een groep personen die onder invloed is van wat er wordt bestudeerd
o Controlegroep
▪ Een vergelijkbare groep personen die niet onder invloed is van wat er wordt
bestudeerd
▪ Bij medische onderzoeken geef je de helft van de groep een placebo en de andere
helft het onderzoeksmiddel, maar bij sociaal beleid is dit lastiger.
- Om de conclusie te kunnen trekken dat overheidsinterventie (X) het maatschappelijke effect (Y)
bepaalt, moet er aan drie voorwaarden worden voldaan (causaliteit)
o X moet voorafgaan aan Y
o X en Y moeten gecorreleerd zijn
▪ De correlatie kan positief of negatief zijn.
• Een positieve correlatie betekent dat de variabelen in dezelfde richting
bewegen
• Een negatieve correlatie betekent dat ze bewegen in de tegengestelde
richting
▪ Wanneer X verandert en Y verandert niet, kan X niet de oorzaak zijn
o Andere verklaringen voor een waargenomen correlatie moeten worden geëlimineerd
Experimentele studies
- Vooringenomen schattingen (Biased estimate)
o Een meting vermengt de causale impact met externe factoren
▪ Bijvoorbeeld dat de controlegroep en de treatment groep van elkaar verschillen
- Counterfactual
o Hier wordt gekeken naar de uitkomst van de treatment groep als zij geen behandeling
zouden hebben ondergaan, controle door middel van een controlegroep.
