Samenvatting kompas H6 tot en met 10
Hoofdstuk 6: ouderschap van mensen met een LVB
Geschat wordt dat 5% van de mensen met een verstandelijke beperking kinderen krijgt, waarbij
het vooral gaat om mensen met een LVB. Uit onderzoek is gebleken dat een LVB een zeker risico
met zich meebrengt als het gaat om goed genoeg opvoeden en ouderschap. De manier waarop een
kind zich ontwikkelt blijft een wisselwerking tussen biologische en omgevingsfactoren. Kenmerken
van ouders bepalen dus mede hoe een kind zich ontwikkelt.
6. 1 opvoedvaardigheden
Voor het opvoeden van een kind heeft een ouder opvoedvaardigheden nodig. Een ouder moet
gevoelig zijn voor de signalen die een kind uitzendt, zich kunnen verplaatsen in de ander, kunnen
plannen, organiseren, problemen oplossen en een sociaal netwerk onderhouden. LVB is niet alleen
van invloed op de ontwikkelingstaken van een kind en een adolescent, maar ook op de
opvoedvaardigheden van de ouder. Beperking van de empathische mogelijkheden betekent
bijvoorbeeld dat de ouder met een LVB zich minder gemakkelijk kan inleven in het kind. Beperking
van de eigen impulscontrole kan tot gevolg hebben dat de ouder meer moeite moet doen om
zichzelf goed in de hand te houden en daardoor sneller tegen het kind schreeuwt of het slaat.
Moeite hebben met het herkennen van de eigen emoties betekent vaak ook dat het voor de ouder
een grotere opgave is om het kind te ondersteunen bij het herkennen en reguleren van zijn
emoties. Ouders met een beperking kunnen echter, met de juiste ondersteuning,
opvoedvaardigheden leren. Kwaliteit van de opvoeding hangt ook samen met de kwaliteiten en
kenmerken van het kind. De mogelijkheden en beperkingen van de omgeving zijn ook van invloed.
Opvoeden wordt voortdurend beïnvloed door positieve en negatieve factoren. Er kan onderscheid
gemaakt worden tussen beschermende factoren en risicofactoren die van invloed zijn op het
ouderschap en de opvoeding. Balansmodel is een hulpmiddel om die factoren in beeld te brengen.
6.2 beschermende factoren en risicofactoren
Beschermende factoren -> helpen de ouder en maken dat deze de opvoeding beter aankan, meer
mogelijk heeft om het kind goed op te voeden, kortom meer draagkracht geeft.
Risicofactoren -> maken dat de taak van opvoeden waar je als ouder voor staat zwaarder wordt,
het wordt moeilijker om het kind goed op te voeden, draagkracht neemt af.
Het onderzoek Samenspel van factoren, dat gericht is op ouders met ene beperking, wijst uit dat
voor deze ouders de volgende factoren beschermend werken bij het opvoeden van een kind:
Bereidheid om hulp te vragen en adviezen te accepteren,
Aanwezigheid van een ondersteunend netwerk,
Goede professionele hulpverlening,
Aanwezigheid van een partner zonder beperking,
Ontbreken van financiële problemen.
De volgende factoren zijn risicovol voor ouders met een beperking voor het vermogen een kind
goed op te voeden:
Ontbreken van sociale steun,
In isolement verkeren,
Geen steun vragen en adviezen niet accepteren,
Financiële problemen,
Laag IQ.
Het lage IQ van iemand met LVB wordt wel genoemd als risicofactor, maar is niet bepalend voor de
vraag of iemand goed kan opvoeden en een goede ouder kan zijn. Belangrijker is het vermogen tot
aanpassing. Dat vermogen hangt vooral af van de emotionele ontwikkeling, de sociale
vaardigheden, de gezondheid en de sociale context van de ouder. Ook speelt mee in hoeverre de
ouders bereid zijn om te leren. Bereidheid om hulp te vragen en adviezen te accepteren hangt
meestal nauw samen met het erkennen en herkennen van de eigen beperking. belangrijk is dus dat
ouders openstaan voor hulpverlening, maar daarnaast ook dat de hulpverlening goed op hen is
toegesneden en past bij de manier waarop ouder met LVB leren. Tussen leerbaarheid en IQ is geen
verband gevonden. Wel is bekend dat mensen met LVB meer tijd en oefening nodig hebben om te
kunnen leren.
Een andere belangrijke factor bij opvoeding is het gezin waaruit de ouder zelf komt. De ouder die
zelf uit een warm nest komt heeft vaak minder moeite met de opvoeding dan degene die een
moeilijke jeugd heeft gehad. Gezinnen waarbij (naast de verstandelijke beperking van de ouder)
sprake is van chronische complexe sociaal-economische en psychosociale problemen worden
‘multiprobleemgezinnen’ genoemd.
,6.3 balansmodel
Opvoeden -> ingewikkeld proces waarin ouders en kinderen elkaar wederzijds beïnvloeden, in
relatie met de omgeving. Op dit proces zijn eigenschappen van het kind, eigenschappen van
ouder(s) en omgevingsfactoren van invloed.
Beschermende- en risicofactoren op drie niveaus:
Micro -> ouder-, kind- of gezinsfactoren.
Meso -> sociale of buurtfactoren.
Macro -> maatschappelijke factoren.
De uiteenzetting van de verschillende factoren op deze drie niveaus is met voorbeelden
weergegeven in figuur 6.1 -> het balansmodel. Balansmiddel kan een hulpmiddel zijn om een
beeld te krijgen van de situatie; het kan helpen te ontdekken waar de kansen liggen om het risico
op een niet optimaal verlopende opvoeding te verbeteren.
, 6.4 ondersteunen van ouders met een licht verstandelijke beperking bij het opvoeden:
onderzoek wat werkt?
In 2008 is het onderzoek ‘Wat werkt?’ gestart. Onderzocht wordt hoe ouders met een
verstandelijke beperking het beste geholpen kunnen worden bij de opvoeding van hun kind. in dit
onderzoek zijn drie belangrijke protectieve factoren uit het onderzoek van De Vries opgenomen in
deelprojecten.
6.4.1 vragen en accepteren van ondersteuning
Eerste deelproject. Resultaten van dit onderzoek laten zien dat er mogelijkheden lijken te zijn om
de kloof tussen ouders met beperkingen en hun ondersteuningsbronnen te overbruggen. Deze
mogelijkheden liggen deels in handen in handen van professionals die deze ouders ondersteunen.
