Pedagogiek 1b – College 1
Orthopedagogiek en externaliserende gedragsproblematiek
Leerdoelen:
- Beschrijven wat orthopedagogiek als wetenschappelijke discipline inhoudt
- Beschrijven wat externaliserende gedragsproblemen zijn
- Bediscussiëren hoe externaliserende gedragsproblemen vanuit de
orthopedagogiek benaderd kunnen worden
Wat is orthopedagogiek?
Ortho-pedagogiek
Ortho -> afgeleid van orthós (grieks voorvoegsel) = recht, juist, goed
Pedagogiek -> afgeleid van paidagoogia (oud-grieks) = opvoeding. Paid= Kind
Agoogia= Vervoer, Paidagoogia= slaaf die kinderen naar school bracht.
“Slaaf die kind naar vrijetijdsbesteding brengt.”
Kortom: bij een niet normatief verlopend opvoedingsproces of een dreiging daartoe,
kan de hulp van een orthopedagoog ingeschakeld worden om de opvoeding weer
recht te zetten.
Wat is opvoeden?
Van Dale: grootbrengen, lichamelijk en geestelijk vormen
Prof. Kok (1987):
- Wederzijdse beïnvloeding van opvoeder en kind
- Dynamisch proces: 1. kind ontwikkelt zich vanuit innerlijke drang
(opvoedingsbehoefte) (voor ieder kind anders), 2. opvoeder speelt in op de
opvoedingsbehoefte
Orthopedagogiek:
- De wetenschap van de bijzondere of specifieke opvoeding en het in de
ontwikkeling belemmerde kind
- Gericht op opvoedingsproblemen (speciale opvoedingsopdracht bij problemen
met kinderen)
- Voorkomen en terugdringen van problemen: stagnerende ontwikkeling op
gang brengen en “herstel van het gewone leven” (orthopedagogiek ook een
handelingswetenschap)
Hoe onderscheid orthopedagogiek zich?
Pedagogiek?
- Opvoedkunde, leer van de opvoeding
- Orthopedagogiek: speciale opvoeding, aangepast aan kind (sub discipline van
pedagogiek)
Ontwikkelingspsychologie?
- (Problemen in) ontwikkeling (ook sociale ontwikkeling) bezien vanuit het kind
- Orthopedagogiek: problemen bezien vanuit perspectief van de
opvoedingsdynamiek
De medische wetenschap (psychiatrie)?
- Problemen als ziektes en stoornissen (ziektebeelden)
, - Orthopedagogiek: problemen bezien vanuit perspectief van de
opvoedingsdynamiek
Orthopedagogiek is divers, breed en heeft veel raakvlakken met andere
disciplines. Orthopedagogiek is een discipline die niet overal in de wereld
bekend is.
Problematische opvoedingssituatie
De problematische opvoedingssituatie (Ter Horst, 1980)
- Situatie tussen opvoeders en kind, die perspectiefloos wordt ervaren en
waarbij hulp van buitenaf nodig is om weer perspectief te bieden
- Opvoeding als middel om tot positieve ontwikkelingsuitkomsten te komen
Goodness of fit (Thomas & Chess, 1977):
- De mate van afstemming tussen de omgeving en de individuele
kindkenmerken, niet? Kind kan in opvoeding belemmerd worden.
- Optimalisering eisen en verwachtingen van omgeving aan temperament kind
- ‘Werken op maat’
Empirisch-analytisch benadering
- Systematische en methodische manier van kennisvermeerdering (De Groot,
1961)
- Evidence-based: niet door theorieën werken, maar theorieën zijn getoetst.
Orthopedagogiek als discipline
Orthopedagogiek is een handelingswetenschap die met haat kennis het handelen
van opvoeders en hulpverleners moet ondersteunen.
Praktijk vs. wetenschap?
Empirische wetenschap: theorievorming ter verklaring van problemen/beschrijving
van stagnerende factoren.
Praktijk moet zelf de vertaalslag maken (top-down)
Praktische wetenschap: naast kennis ook kunde, er moeten vaardigheden
ontwikkeld worden.
Praktijk moet aanpak kunnen verantwoorden (bottom-up)
Externaliserende gedragsproblematiek
Antisociaal of externaliserend gedrag
Opstandig, dwars, uitdagend, driftig, prikkelbaar, agressief en/of delinquent
gedrag
Onwenselijk, storend, schadelijk
Normaal onderdeel van ontwikkeling
Soms sprake van een stoornis (DSM-V)
- Oppositioneel opstandige stoornis (ODD): oppositional defined disorder:
patroon waarbij kinderen geïrriteerde stemming hebben en wraakzuchtig zijn.
Zo duidelijk dat omgeving daar stress van heeft, of het scoiale leven
verstoord.