H3: Onderwijsgeschiedenis: methoden en bronnen
Inleiding:
Historisch onderzoek je kan gebruik maken van schriftelijke, mondelingen en audiovisuele
bronnen.
Historisch pedagoog houdt zich bezig met het verleden, heden en de toekomst.
De huidige structuur en actuele inhoud van opvoeding en onderwijs is voor een belangrijk deel het
resultaat van denken en handelen van voorgaande generaties.
- Begin 20e eeuw: basisonderwijs werd verplicht voor iedereen, hoger onderwijs was voor de
jonge mannen van de welgestelde elite.
- Begin 21e eeuw: meer dan de helft van de jongeren volgen een vorm van hoger- of
wetenschappelijk onderwijs.
Tegenwoordig volgen meer vrouwen dan mannen wetenschappelijk onderwijs. Een eeuw terug
waren ze er nog heilig van overtuigd dat te veel opleiding schadelijk was voor een vrouw. Deze
gedachtevorming past bij de maatschappelijke opinie van een eeuw terug. Nu vinden we dat raar. Er
zijn wereldwijd nog steeds heel veel meisjes die niet naar school gaan door armoede of religieuze
redenen.
Historische achtergronden:
In de loop van de 19e eeuw zijn de opvoedings- en onderwijsmiddelen in het Westen uitgebreid in
aantal en in diversiteit.
Motieven:
Grootschalige veranderingen op het gebied van opvoeding en onderwijs vragen om een toelichten en
verklaring. Waarom zou je je bezighouden met het bestuderen van de geschiedenis van opvoeding
en onderwijs:
- Bestaansverheldering / identiteitsbepaling om te leren begrijpen wie je bent en waar je
naartoe wilt, moet je weten waar je vandaan komt
o Micro: op individueel niveau
o Meso: voor een beroep, vakgebied, school of opvoedingsinstelling op groeps- of
organisatieniveau
o Macro: op (inter)nationaal niveau wet- en regelgeving
- Politiek-ideologische motieven
o Verleden wordt gebruikt om aan te tonen hoezeer de kwaliteit van onderwijs en
opvoeding is verbeterd / verslechterd vergeleken met vroeger.
- Nationalisme of regionalisme
o Erop uit zijn om aan te tonen dat het onderwijs in jouw omgeving beter is dan ergens
anders
o Nostalgie en romantisering
- Debunking het streven naar ontmaskering
o Het doorprikken van conservatieve, politieke, morele en geromantiseerde
opvattingen over gebeurtenissen uit de geschiedenis op basis van nieuwe feiten en
verantwoorde inzichten.
- Intellectuele uitdaging
,Trends in geschiedschrijving:
Historici hebben tot nu toe weinig werk gemaakt van de bestudering van opvoeding en onderwijs.
Vooral pedagogen zelf hebben studie gemaakt van de historische ontwikkeling van opvoeding en
onderwijs.
Methoden van (empirisch) onderzoek naar het onderwijsverleden:
Er is alleen op indirecte manier nog iets te achterhalen over opvoedings- en onderwijsgedrag van
vroeger. Vaak resteren alleen nog geschreven bronnen die zijn geschreven met een niet-
onderwijskundig doel en voor een bepaalde sociale elite.
In historisch onderzoek komt het vaak aan op het creatief kiezen en bestuderen van de nog
beschikbare bronnen. 3 hoofdwegen waarlangs studie van het onderwijsverleden gedaan kan
worden:
- Tellende benadering demografische benadering
o Er wordt gebruik gemaakt van seriële bronnen met vaste regelmaat opgestelde
cijferreeksen. Bv CBS-gegevens
o Motieven waarom iets was worden niet benoemd
o De data raken alleen de ‘buitenkant’ zichtbare kant
- Vertellende benadering affectieve benadering
o Meer oog voor de ‘binnenkant’ van opvoeding en onderwijs gaat om emoties en
mentaliteit achter het feitelijk gedrag van mensen
o Oral history er werden interviews gehouden met mensen die in het onderwijs
zaten of die opvoeders waren. Waren vaak mensen van de ‘onderkant’ van de
samenleving.
o Egodocumenten bronnen waaruit persoonlijke ervaringen, motieven en
opvattingen naar voren komen
Brieven
Dagboeken
o Deze bronnen bevatten vaak culturele filters niet representatief voor de hele
bevolking / vaak alleen rijke mannen, want anderen konden niet schrijven
- Veronderstellende benadering
o Baseert haar keuze voor bronnen en de wijze waarop deze bestudeerd worden
vooral op vooraf uitgewerkte theoretische uitgangspunten en daaruit afgeleide
hypothesen.
o Ideële veronderstelling er wordt iets gedacht en dit wordt bestudeerd vanuit de
onderwijspraktijk.
o Materiële omgeving / SES is bepalend voor de onderwijs- en opvoedingspraktijk
o Geleidelijk meer interdisciplinair geworden
Gericht op verschillende vakgebieden (psychologisch, economisch, politiek…)
o Cultuurhistorische invalshoek door het bestuderen van literaire bronnen en
beeldcultuur probeert men de leidende opvattingen over opvoeding en onderwijs te
reconstrueren
, Herkomst en gebruik van onderwijshistorische bronnen:
Om een bron verantwoord te gebruiken moet je weten wie de maker van de bron is en wat zijn
bedoelingen met de bron waren. Bronnen kunnen door ouderdom geheel of gedeeltelijk verdwenen
zijn.
Inhoudelijk kwalitatief aspect van het bronnenmateriaal:
- Authenticiteit betrouwbaarheid
o Is de bron origineel of een kopie / herdruk?
o De authentieke kwaliteit van bronnen uit particulier bezit is vaker onbetrouwbaar
dan de kwaliteit van bronnen uit een openbaar toegankelijk archief.
- Accuratesse precisie / zorgvuldigheid
o Een authentieke bron staat niet altijd vol met correcte informatie
o Naslagwerk brede en vlotte oriëntatie op onderzoeksonderwerpen. Is voor
langdurig gebruik bedoeld.
Cultuurvergelijkende achtergronden:
Cultuur is voortdurend in beweging binnen en tussen nationale staten, regionale en sociale groepen.
Cultuuroverdracht vormt een belangrijke functie van opvoeding en onderwijs.
Schoolstrijd 19e eeuw. Culturele machtsstrijd tussen kerk en overheid om het opvoedings- en
scholingsrecht van kinderen. Vrijheid van onderwijs volgens de overheid. Protestanten en
katholieken wilden gelijke financiële bekostiging van alle wettelijk erkende scholen 1917
Pacificatiewet. Geldelijke gelijkstelling van financiën voor alle scholen in grondwet vastgelegd.
Soorten onderwijs:
- Bijzonder onderwijs scholen die een kerkelijke achtergrond hebben (katholiek,
protestants, Islamitisch)
- Openbaar onderwijs scholen zonder kerkelijke achtergrond, waar alle geloven door elkaar
zitten
- Algemeen bijzonder onderwijs
o Vrije School
o Daltonschool
o Montessorischool
o Jenaplanschool
o Freinetschool, enz.
Bachelor-Masterstructuur gemeenschappelijke universitaire opleidingsstructuur in de EU.
Diploma’s van universitaire opleidingen die in andere EU landen zijn behaald, zijn allemaal hetzelfde
waard.
Toekomst:
Digitalisering historische bronnen worden op een andere wijze beschikbaar. Zo blijven ze beter
bewaard. Door middel van de digitale databases kunnen er nieuwe mogelijkheden voor historisch
onderzoek worden ontwikkeld.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper SandraVos. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,49. Je zit daarna nergens aan vast.