SWK 5 Filosofie
HC 1 + 2 Epicurus
In elke hoorcollege wordt het wereldbeeld, ethiek en mensbeeld behandelt door het oog van
een andere filosoof. Laatste hoorcollege zal iets anders zijn.
Filosofie in het algemeen
o Denken beïnvloed ons kijken, kiezen, handelen en voelen.
o Filosofie is het denken over het leven.
o Vrijheid, geluk en machteloosheid en je denken hierover beïnvloed je leven.
o Verschil mensbeeld en ethiek:
o Ethiek; wat is goed en slecht, wat is de betekenis van mijn leven, praktische
o Mensbeeld; wat zijn wij? Atomen of naar Gods wil geschapen?
o Wereldbeeld; wat is de wereld? Geschapen door god?
Denken met Epicurus
o Hij sticht een school > ‘die van de tuin’ > lust en genieten staan hier
bovenaan, een vrije school waar iedereen welkom is.
o Er waren veel misopvattingen over wat daar gebeurde, in die tijd was vrij zijn
niet de norm.
Kernopgave van Epicurus van filosofie
o ‘het doorgronden van de aard van de werkelijkheid om de mens van zijn angsten
te bevrijden’.
o Angst is volgens hem de grootste boosdoener van ongeluk.
o Om angsten weg te halen zegt hij dat natuurwetenschap de beste manier is,
omdat je zo onderscheid leert maken tussen reële en on-reële angsten. > weten
wat echt iets is om bang voor te zijn en wat niet.
Wereldbeeld Epicurus
o De wereld is volgens hem niet geschapen door een god, ze spelen geen rol.
o De kosmos is een toevallige tijdelijke ordening.
o Wij bestaan uit atomen, ook onze ziel.
o Als we dood gaan zijn we helemaal weg, ook de ziel.
o Hij wil bereiken met dit wereldbeeld dat mensen niet meer bang zijn om te
sterven, omdat er na de dood niks is. Zonder angst wordt men gelukkiger.
o Er is geen god, geen noodlot en geen baas.
o We leven in een wereld die zich van niets aantrekt, de kosmos is er niet voor
ons en is doelloos.
Mensbeeld en ethiek
o Zijn fysische wereldbeeld werkt door zijn ethiek
o - Binnen een eindig bestaan in een werkelijkheid die geen ‘natuurlijke
woning’ is, een eigen beperkte orde scheppen, waarin we ons even thuis
kunnen voelen.
o Zijn ethiek wordt hedonistisch genoemd (hêdonê: lust, genot)
- Lust of genot als criterium voor het handelen
o Gevoelens van lust en pijn zijn ontwijfelbaar> lichamelijke prikkels herkennen
wij altijd, we weten wat we wel en niet lekker vinden.
o Omdat ons lichaam steeds meer wil moeten we ons verstand gebruiken om
de juiste keus te maken> teveel genot lijdt tot nare gevoelens.
1
, o Er is geen bedoeling van het leven, als je maar gelukkig bent.
Als je continu angsten hebt, kun je niet gelukkig zijn.
Ziel zijn luchtige atomen. Alles is van materie, deeltjes. Als je sterft valt dit ook
uit elkaar.
Zolang wij er zijn, is de dood er niet. Als we dood zijn, is het leven er niet
meer.
o Gevoelens= Pathe verstand= Phronesis
Hedonistische calculus= lange en korte termijn berekening
o De voor en nadelen afwegen van een genotservaring.
o Doel= gevoel van welbevinden dat voortkomt uit de afwezigheid van pijn,
gemis en behoefte> dit is het ultiem genot, er zijn geen nare gevoelens ( ook
wel het 0 punt van geluk, het belangrijkste.)
o Genot is goed, maar soms is het verstand nodig om de kortdurende genot te
overwegen met het lange termijn genot.
o Soms is iets vervelends nodig om uiteindelijk genot te ervaren.
o Zelfredzaamheid (Autarkeia): alleen de behoefte toelaten waarvan we de
bevrediging in onze macht hebben. > veel behoefte zijn ingebeelde behoefte.
3 soorten verlangens
o Genot is het levensdoel, maar van te veel komt onrust en onlust.
o Zelfredzaamheid en gemoedsrust (Ataraxia) zijn de 2 belangrijke factoren
voor geluk.
o Natuurlijk & noodzakelijke genoegens: BV ademen, de levensbehoefte die
je moet doen om te blijven leven.
o Natuurlijke & niet-noodzakelijke: BV het eten van chocolade, het is wel
lekker en als het kan dan mag het, maar aan brood en groente heb je
voldoende om te blijven leven. > alles wat niet perse nodig is.
o Niet-natuurlijke & niet-noodzakelijke: BV dure kleding en steeds meer en
beter willen. > luxe verlangens, geen genoeg hebben, veroorzaken
onbeheersbare lustgevoelens. > uit resultaat van een ongegronde mening,
wordt bepaald door publiek opinie. Bron van competentie, onrust en angst.
o Wij zitten in deze tijd vooral op het derde verlangen, we proberen steeds meer
en beter. Hierdoor stellen we onszelf teleur, stellen we onrealistische doelen
en deze leiden tot onrust en angst.
o De 0-lijn is ultiem geluk, dat valt onder de bovenste van de verlangens. Denk
aan een koud glas water na een lange, warme wandeling.
o Voorkeur voor geestelijke gevoelens, die liggen meer in de macht van het
denken, positief denken. Geestelijk genot is vrij zijn van angsten.
Denken als medicijn
o 4-voudig mentaal medicijn (Tetrapharmakos)
1. Wees niet bang voor goden, ze doen niks
2. Wees niet bang voor de dood, want als de dood er is zijn wij er niet en
als wij er zijn is de dood er niet.
3. Genot is makkelijk te bereiken.
4. Pijn is gemakkelijk te negeren of te vermijden, want als het aanhoudt
hoeft het ons geluk niet in de weg te staan > pijn compenseren met
lustgevoelens.
2
, Nietzsche vs Epicurus
o Nietzsche zegt dat men juist pas gelukkig kan zijn als hij steeds beter en meer
wilt. Waarom volgens Epicurus gelukkig zijn met een glas water als je ook
champagne kan drinken.
Boze buitenwereld
o Buitenwereld is onoverzichtelijk en gevaarlijk, vandaar de 3 belangrijke
kringen:
1. Vrienden (zijn belangrijk)
2. Samenleving/maatschappij (klein houden)
3. Vijanden (vermijden)
o Afgelegen wonen en voorzichtig doen is goed, maar we zijn afhankelijk van
elkaar.
o Als het minder goed gaat met de economie gaan wij mee in Epicurus zijn
ideeën, maar zodra de economie weer goed gaat willen we alleen maar meer
(fase 3 van de verlangens).
Vrienden
o Vriendschap is nodig om gelukkig te zijn.
o Begint vanuit eigen belang, maar groeit uit tot een gedeeld belang.
o Geeft veiligheid
o Vrienden zijn ook degene die je het meest pijn kunnen doen, maar dit moeten
we voor lief nemen.
o De ‘dankbare herinneringen’ wegen zwaarder dan de pijn die ze veroorzaken.
o Liever kwetsbaar dan alleen.
3
