Organisatie en (crisis) management
Crisis management, organisatie bij crisis en calamiteiten
Hoofdstuk 1: crises, calamiteiten en ander onheil
1.1 crisisbeheersing: risico, kansen, effecten, gevaren en veiligheid
Er zijn meerdere definities voor risico:
risico is een conditie waarin de mogelijkheid bestaat van een nadelige afwijking van
de gewenste uitkomst
risico = kans x effect
Risicobeleving
de formule r= k x e zegt niets over de manier waarop we risico beleven of ervaren, of waarop
risico ons gedrag beïnvloedt. In de beleving van risico speelt de eigen keuze een belangrijke
rol. Iemand die een gevaarlijke sport beoefent, kiest zelf voor het risico en kan deze keuze
telkens opnieuw maken.
De perceptie van risico van risico heeft ook te maken met kennis van een activiteit of de
relatie hiermee.
Het bepalen en berekenen van risico’s
Bij bedrijven die gevaarlijke activiteiten ontplooien, activiteiten die kunnen leiden tot ernstig
letsel of schade, wordt naar twee vormen van risico gekeken. Voor het berekenen van deze
risico’s wordt de QRA gebruikt. QRA= quantitative risk assesment. QRA is een hulpmiddel om
de kans op en de effecten van incidenten te bepalen bij het gebruiken, bewerken, vervoeren
en opslaan van gevaarlijke stoffen.
Er wordt onderscheid gemaakt tussen het plaatsgebonden risico en het groepsrisico:
plaatsgebonden risico: is de kans dat een denkbeeldige persoon loopt om op een
bepaalde plek dodelijke getroffen te worden door een ongeval.
Groepsrisico: is de cumulatieve kans (per jaar) dat ten minste tien, honderd of
duizend personen overlijden als rechtstreeks gevolg van een calamiteit.
Effect berekening
Het effect laat zich redelijk berekenen, als zitten ze er soms naast. Over het algemeen wordt
gebruik gemaakt van, eventueel door berekening ondersteunende, schattingen. Er wordt
dan vaak gebruikt gemaakt van een maximaal effect of een verwacht effect.
Verzekeraars hanteren de volgende begrippen:
PML: possible maximum loss
EML: estimated maximum loss
Kansberekening
Het berekenen van de kans is erg lastig. Vaak is de samenhang tussen gebeurtenissen, in
tegenstelling tot wat bij de uitgangspunten werd aangenomen, helemaal niet onafhankelijk
waardoor de waarschijnlijkheid van de uitkomst groter wordt.
,Een ander probleem bij het berekenen van kansen is dat we aan technische installaties nog
wel wat kunnen rekenen, maar dat menselijk gedrag met geen berekening te voorspellen is.
De kansfactor is over het algemeen het moelijkst te bepalen en de meest onnauwkeurige
determinant van een risico. Een belangrijke en bekende regel bij het beoordelen van risico’s
is: ‘don’t risk more than you can afford to lose’. Activiteiten kunnen consequenties hebben
die we onacceptabel vinden, waardoor we die activiteiten volledig achterwege moeten
laten.
Risico en crisis beheersing
De betekenis van risico voor de crisisbeheersing is beperkt. Immers, crisisbeheersing richt
zich op problemen die zich feitelijk voordoen en waarbij de kans dus weinig relevant meer is.
Voor crisisbeheersing lijkt vooral de factor effect van belang. Het effect bepaalt de mate van
gewenste beheersing. Om het effect van een bepaalde gebeurtenis in te schatten, moet deze
gebeurtenis worden benoemd. Of te wel: er wordt een scenario benoemd. Het probleem zit
hem niet in het inschatten van de effecten of het beschrijven van het scenario, als wel in de
selectie van gebeurtenissen. Het aantal gebeurtenissen dat kan leiden tot letsel en schade is
immers misschien wel oneindig groot.
De geschiedenis laat zien dat de scenario’s die we van tevoren hebben uitgewerkt vaak niet
de gebeurtenissen zijn die zich in de werkelijkheid voordoen. Nadat een ramp of crisis zich
heeft voorgedaan wordt er wel gekeken naar de scenario’s en beschreven.
Een crisis ontstaat als een risico daadwerkelijk tot een effect leidt, waardoor het systeem of
proces waarbinnen dit gebeurd bedreigd wordt.
1.2 terminologie: wat is een crisis, ramp of calamiteit
Van Dale geeft crisis de betekenis: een periode van ernstige stoornis. Dit begrip is te breed
om van praktische betekenis te zijn voor crisismanagement.
Definitie van ramp: een zwaar ongeval of een andere gebeurtenis waarbij het leven en de
gezondheid van veel personen, het milieu of grote materiële belangen in ernstige mate zijn
geschaad of worden bedreigd en waarbij een gecoördineerde inzet van diensten of
organisaties van verschillende disciplines is vereist om de dreiging weg te nemen of de
schadelijke gevolgen te beperken.
De begrippen ernstig, in ernstige mate en bedreigd zijn echter subjectief en afhankelijk van
de context waarin gebeurtenissen plaatsvinden.
Het tweede deel wordt vaak gebruikt om te kunnen beoordelen of iets als ramp moet
worden benoemd.
In de Wet veiligheidsregio’s kwam een wettelijke vastgelegde definitie van crisis in beeld.
Een crisis wordt gedefinieerd als: een situatie waarin een vitaal belang van de samenleving is
aangetast of dreigt te worden aangetast.
,De subjectieve begrippen hier zijn: vitale belangen en aangetast.
De regionale definitie van crisis:
een gebeurtenis waardoor een ernstige verstoring van de openbare orde en/of de
fysieke veiligheid is ontstaan binnen een veiligheidsregio.
En waarbij een gecoördineerde inzet van diensten en organisaties van verschillende
disciplines is vereist om de dreiging weg te nemen of de schadelijke gevolgen te
beperken.
Van een crisis is sprake wanneer de normale voorzorgsmaatregelen gefaald hebben en een
acuut probleem het functioneren van een organisatie grondig verstoort of in gevaar brengt.
Een oude definitie, maar bruikbare definitie van crisis:
Een crisis is een ernstige bedreiging van de basisstructuren of van de fundamentele waarden
en normen van een sociaal systeem, welke bij een geringe beslis tijd en een hoge mate van
onzekerheid noopt tot het nemen van kritieke beslissingen.
In deze definiet zijn een aantal belangrijke elementen die voor het managen van
crisissituaties van groot belang zijn:
Bedreiging van het systeem
Crisis gaat over de bedreiging van een sociaal systeem. Sociaal systeem zouden we hier vrij
vertaald als een organisatie of samenleving kunnen beschouwen. Een crisis is dan een
ernstige gebeurtenis en de omvang is blijkbaar zodanig dat de organisatie die niet
gemakkelijk zelf kan verwerken of opvangen. In het ene systeem is een verstoring eerder
een bedreiging dan in het anderen
Geringe beslis tijd
Het tijdsverloop in een crisis is zodanig dat de voor besluitvorming beschikbare tijd
gelimiteerd is en dus onder druk staat. Dit zal consequenties hebben voor de manier waarop
de besluitvorming moet worden georganiseerd, maar ook voor de kwaliteit hiervan.
Afhankelijk van het type situatie en rol in de organisatie kan de beslis tijd sterk variëren: een
escalerende grieppandemie heeft een andere dynamiek dan een lekkende chloortank.
Hoge mate van onzekerheid
Een crisis is nooit een routinematig proces. Het is vaak niet duidelijk welke problemen we
precies zullen tegenkomen en wat de consequenties zullen zijn. Vaak is de
informatievoorziening tijdens een crisissituatie problematisch. Er is teveel informatie of te
weinig en de betrouwbaarheid is moeilijk in te schatten.
Kritieke beslissingen
Tijdens een crisis moeten kritieke beslissingen worden genomen. Om escalatie van
problemen te voorkomen zijn maatregelen nodig. Van het besluiten over en het nemen van
maatregelen kan in een crisis veel afhangen. Deze beslissingen kunnen consequenties
hebben en er kunnen hoge kosten in mee gaan.
, Tussen de verschillende begrippen zijn problemen voor het definiëren ervan. Daarom moet
in het publieke domein als bij bedrijven de begrippen zodanig uitgelegd worden dat ze voor
betrokkenen duidelijk zijn.
Crisisniveau
Een definitie is een gedeelde opvatting
Geconfronteerd met een bepaalde situatie moet de doelgroep kunnen beoordelen of deze
nu wel of niet onder de noemer crisis valt. Hiervoor is communicatie belangrijk. door goed
met elkaar te communiceren ontstaat een gemeenschappelijk beeld van het begrip. Met
name voor grensgevallen is dit noodzakelijk.
Crisis management, organisatie bij crisis en calamiteiten
Hoofdstuk 1: crises, calamiteiten en ander onheil
1.1 crisisbeheersing: risico, kansen, effecten, gevaren en veiligheid
Er zijn meerdere definities voor risico:
risico is een conditie waarin de mogelijkheid bestaat van een nadelige afwijking van
de gewenste uitkomst
risico = kans x effect
Risicobeleving
de formule r= k x e zegt niets over de manier waarop we risico beleven of ervaren, of waarop
risico ons gedrag beïnvloedt. In de beleving van risico speelt de eigen keuze een belangrijke
rol. Iemand die een gevaarlijke sport beoefent, kiest zelf voor het risico en kan deze keuze
telkens opnieuw maken.
De perceptie van risico van risico heeft ook te maken met kennis van een activiteit of de
relatie hiermee.
Het bepalen en berekenen van risico’s
Bij bedrijven die gevaarlijke activiteiten ontplooien, activiteiten die kunnen leiden tot ernstig
letsel of schade, wordt naar twee vormen van risico gekeken. Voor het berekenen van deze
risico’s wordt de QRA gebruikt. QRA= quantitative risk assesment. QRA is een hulpmiddel om
de kans op en de effecten van incidenten te bepalen bij het gebruiken, bewerken, vervoeren
en opslaan van gevaarlijke stoffen.
Er wordt onderscheid gemaakt tussen het plaatsgebonden risico en het groepsrisico:
plaatsgebonden risico: is de kans dat een denkbeeldige persoon loopt om op een
bepaalde plek dodelijke getroffen te worden door een ongeval.
Groepsrisico: is de cumulatieve kans (per jaar) dat ten minste tien, honderd of
duizend personen overlijden als rechtstreeks gevolg van een calamiteit.
Effect berekening
Het effect laat zich redelijk berekenen, als zitten ze er soms naast. Over het algemeen wordt
gebruik gemaakt van, eventueel door berekening ondersteunende, schattingen. Er wordt
dan vaak gebruikt gemaakt van een maximaal effect of een verwacht effect.
Verzekeraars hanteren de volgende begrippen:
PML: possible maximum loss
EML: estimated maximum loss
Kansberekening
Het berekenen van de kans is erg lastig. Vaak is de samenhang tussen gebeurtenissen, in
tegenstelling tot wat bij de uitgangspunten werd aangenomen, helemaal niet onafhankelijk
waardoor de waarschijnlijkheid van de uitkomst groter wordt.
,Een ander probleem bij het berekenen van kansen is dat we aan technische installaties nog
wel wat kunnen rekenen, maar dat menselijk gedrag met geen berekening te voorspellen is.
De kansfactor is over het algemeen het moelijkst te bepalen en de meest onnauwkeurige
determinant van een risico. Een belangrijke en bekende regel bij het beoordelen van risico’s
is: ‘don’t risk more than you can afford to lose’. Activiteiten kunnen consequenties hebben
die we onacceptabel vinden, waardoor we die activiteiten volledig achterwege moeten
laten.
Risico en crisis beheersing
De betekenis van risico voor de crisisbeheersing is beperkt. Immers, crisisbeheersing richt
zich op problemen die zich feitelijk voordoen en waarbij de kans dus weinig relevant meer is.
Voor crisisbeheersing lijkt vooral de factor effect van belang. Het effect bepaalt de mate van
gewenste beheersing. Om het effect van een bepaalde gebeurtenis in te schatten, moet deze
gebeurtenis worden benoemd. Of te wel: er wordt een scenario benoemd. Het probleem zit
hem niet in het inschatten van de effecten of het beschrijven van het scenario, als wel in de
selectie van gebeurtenissen. Het aantal gebeurtenissen dat kan leiden tot letsel en schade is
immers misschien wel oneindig groot.
De geschiedenis laat zien dat de scenario’s die we van tevoren hebben uitgewerkt vaak niet
de gebeurtenissen zijn die zich in de werkelijkheid voordoen. Nadat een ramp of crisis zich
heeft voorgedaan wordt er wel gekeken naar de scenario’s en beschreven.
Een crisis ontstaat als een risico daadwerkelijk tot een effect leidt, waardoor het systeem of
proces waarbinnen dit gebeurd bedreigd wordt.
1.2 terminologie: wat is een crisis, ramp of calamiteit
Van Dale geeft crisis de betekenis: een periode van ernstige stoornis. Dit begrip is te breed
om van praktische betekenis te zijn voor crisismanagement.
Definitie van ramp: een zwaar ongeval of een andere gebeurtenis waarbij het leven en de
gezondheid van veel personen, het milieu of grote materiële belangen in ernstige mate zijn
geschaad of worden bedreigd en waarbij een gecoördineerde inzet van diensten of
organisaties van verschillende disciplines is vereist om de dreiging weg te nemen of de
schadelijke gevolgen te beperken.
De begrippen ernstig, in ernstige mate en bedreigd zijn echter subjectief en afhankelijk van
de context waarin gebeurtenissen plaatsvinden.
Het tweede deel wordt vaak gebruikt om te kunnen beoordelen of iets als ramp moet
worden benoemd.
In de Wet veiligheidsregio’s kwam een wettelijke vastgelegde definitie van crisis in beeld.
Een crisis wordt gedefinieerd als: een situatie waarin een vitaal belang van de samenleving is
aangetast of dreigt te worden aangetast.
,De subjectieve begrippen hier zijn: vitale belangen en aangetast.
De regionale definitie van crisis:
een gebeurtenis waardoor een ernstige verstoring van de openbare orde en/of de
fysieke veiligheid is ontstaan binnen een veiligheidsregio.
En waarbij een gecoördineerde inzet van diensten en organisaties van verschillende
disciplines is vereist om de dreiging weg te nemen of de schadelijke gevolgen te
beperken.
Van een crisis is sprake wanneer de normale voorzorgsmaatregelen gefaald hebben en een
acuut probleem het functioneren van een organisatie grondig verstoort of in gevaar brengt.
Een oude definitie, maar bruikbare definitie van crisis:
Een crisis is een ernstige bedreiging van de basisstructuren of van de fundamentele waarden
en normen van een sociaal systeem, welke bij een geringe beslis tijd en een hoge mate van
onzekerheid noopt tot het nemen van kritieke beslissingen.
In deze definiet zijn een aantal belangrijke elementen die voor het managen van
crisissituaties van groot belang zijn:
Bedreiging van het systeem
Crisis gaat over de bedreiging van een sociaal systeem. Sociaal systeem zouden we hier vrij
vertaald als een organisatie of samenleving kunnen beschouwen. Een crisis is dan een
ernstige gebeurtenis en de omvang is blijkbaar zodanig dat de organisatie die niet
gemakkelijk zelf kan verwerken of opvangen. In het ene systeem is een verstoring eerder
een bedreiging dan in het anderen
Geringe beslis tijd
Het tijdsverloop in een crisis is zodanig dat de voor besluitvorming beschikbare tijd
gelimiteerd is en dus onder druk staat. Dit zal consequenties hebben voor de manier waarop
de besluitvorming moet worden georganiseerd, maar ook voor de kwaliteit hiervan.
Afhankelijk van het type situatie en rol in de organisatie kan de beslis tijd sterk variëren: een
escalerende grieppandemie heeft een andere dynamiek dan een lekkende chloortank.
Hoge mate van onzekerheid
Een crisis is nooit een routinematig proces. Het is vaak niet duidelijk welke problemen we
precies zullen tegenkomen en wat de consequenties zullen zijn. Vaak is de
informatievoorziening tijdens een crisissituatie problematisch. Er is teveel informatie of te
weinig en de betrouwbaarheid is moeilijk in te schatten.
Kritieke beslissingen
Tijdens een crisis moeten kritieke beslissingen worden genomen. Om escalatie van
problemen te voorkomen zijn maatregelen nodig. Van het besluiten over en het nemen van
maatregelen kan in een crisis veel afhangen. Deze beslissingen kunnen consequenties
hebben en er kunnen hoge kosten in mee gaan.
, Tussen de verschillende begrippen zijn problemen voor het definiëren ervan. Daarom moet
in het publieke domein als bij bedrijven de begrippen zodanig uitgelegd worden dat ze voor
betrokkenen duidelijk zijn.
Crisisniveau
Een definitie is een gedeelde opvatting
Geconfronteerd met een bepaalde situatie moet de doelgroep kunnen beoordelen of deze
nu wel of niet onder de noemer crisis valt. Hiervoor is communicatie belangrijk. door goed
met elkaar te communiceren ontstaat een gemeenschappelijk beeld van het begrip. Met
name voor grensgevallen is dit noodzakelijk.
